Αμεση ανάλυση: Η οικονομία και το δεύτερο 6μηνο

Οι προβλέψεις για το βάθος της ύφεσης στην ελληνική οικονομία ποικίλλουν. Η Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί αρκετά ρεαλιστική την περιοχή του 5%, όπως και το υπουργείο Οικονομικών. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δουλεύει με βασικό σενάριο το 10%.

Οι περισσότερες εκτιμήσεις σε γενικές γραμμές συγκλίνουν στις παραδοχές που αφορούν την περίοδο της καραντίνας και τις επιπτώσεις της. Αποκλίνουν όμως ως προς τον ρυθμό ανάκτησης του χαμένου εδάφους στο δεύτερο 6μηνο του έτους. Για τον απλό λόγο ότι ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχουμε δει αυτό που θα δούμε τους μήνες που θα ακολουθήσουν. Κανείς δεν γνωρίζει τι ακριβώς συμβαίνει όταν η ζωή επιστρέφει στις πόλεις μετά από καθολικά lockdowns. Τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία από εδώ και στο εξής θα οδηγήσει μια σειρά από παραμέτρους οι οποίες ακόμη παραμένουν άγνωστοι Χ.

Πριν απ’ όλα, καταλυτική θα είναι αυτή καθ’ αυτήν η στάση των ανθρώπων. Σε ποιον βαθμό η δίψα για μετακινήσεις και δραστηριότητα, με την απαιτούμενη προσοχή και υπευθυνότητα, σταδιακά θα επικρατεί της αποχής με όχημα τον φόβο.

Έπειτα, θα πρέπει να φανεί κατά πόσο η περιβόητη επιστροφή σε μια νέα κανονικότητα θα αποβεί και επιστροφή σε μια νέα λειτουργικότητα. Υπό τη συνοδεία του ιού, την παρτίδα θα κρίνει η προσαρμοστικότητα, μέσα από πρακτικούς κανόνες και «έξυπνα» μέτρα διευκόλυνσης για την παραγωγή προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών. Τα πεδία στα οποία θα δοκιμαστούν οι δεξιότητες και η φαντασία του συστήματος αφορούν από τους χώρους εργασίας και τις γραμμές παραγωγής μέχρι τα πιο ακριβά ξενοδοχεία και τα πιο φτηνά εστιατόρια.

Στο μεταξύ, καθοριστικός παράγοντας για την καταναλωτική εμπιστοσύνη το επόμενο διάστημα θα είναι οι ήδη δρομολογημένες εξελίξεις στο επιστημονικό πεδίο, οι οποίες θα αφορούν τόσο την προσπάθεια εξεύρεσης φαρμάκων και εμβολίων για την καταπολέμηση του ιού και των συμπτωμάτων του, όσο και την οργάνωση και την καινοτομία κρίσιμων υποδομών όπως τα αεροδρόμια.

Ασφαλώς, το τελικό αποτύπωμα που θα αφήσει το υφεσιακό 2020 θα διαμορφώσει εν πολλοίς η κατάληξη της προσπάθειας να περισωθεί ό,τι είναι δυνατό από τη θερινή τουριστική περίοδο, μέσα από ενέργειες όπως οι διμερείς συμφωνίες για τη χάραξη ασφαλών τουριστικών διαδρομών προς τα ελληνικά νησιά αλλά και την ηπειρωτική Ελλάδα.

Στη συνέχεια, πολλά θα κρίνει η δημοσιονομική δυνατότητα του κράτους να επεκτείνει τα μέτρα στήριξης της αγοράς σε επαρκή κλίμακα – μέχρι στιγμής οι άμεσες και οι έμμεσες παρεμβάσεις συνολικά ανέρχονται περίπου στο 10% του ΑΕΠ – στο σενάριο που θα υπάρξει σοβαρή υποτροπή στο μέτωπο της πανδημίας και άρα νέος γύρος καθολικής ή στοχευμένης καραντίνας το φθινόπωρο. Για την ιστορία, η ισπανική γρίπη το 1918 με την οποία είθισται να συγκρίνεται η σημερινή υγειονομική κρίση είχε τρία κύματα και το χειρότερο ήταν το ενδιάμεσο· χωρίς αυτό να σημαίνει αναγκαστικά ότι το ίδιο θα συμβεί και σε αυτήν την πανδημία.

Επομένως, για το 2020 υπάρχει το κακό και το χειρότερο σενάριο. Και στις δύο εκδοχές η πλήρης εικόνα για τον «λογαριασμό» που θα αφήσει ο κορωνοϊός στην οικονομία θα διαμορφωθεί το επόμενο έτος, το οποίο θα αποδείξει στην πράξη σε ποιον βαθμό θα αποκατασταθούν οι απώλειες, με κρίσιμο ορόσημο την τουριστική περίοδο του 2021.

Για την ώρα, αν θέλει κανείς να περιγράψει τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται, χωρίς να προσφύγει σε παράγωγα της κατήφειας, η αγωνία είναι δόκιμος όρος για την περίσταση και χαρακτηρίζει απολύτως το δεύτερο μισό του έτους.

Η μεγάλη εικόνα

Η άποψη που επικρατεί είναι ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση του κορωνοϊού θα αποδειχθεί πιο σφοδρή από το χρηματοπιστωτικό βραχυκύκλωμα του 2008. Ορισμένοι θεωρούν μάλιστα ότι σημείο αναφοράς αποτελεί η Μεγάλη Ύφεση. Μέχρι στιγμής, τα δεδομένα διατηρούν ζωντανή την προσδοκία ότι μια ανάλογη συρρίκνωση θα αποφευχθεί. Την περίοδο 1929 – 1932 η πτώση στις ανεπτυγμένες οικονομίες ανήλθε περίπου στο 16% και το αρνητικό αποτύπωμα στην παγκόσμια παραγωγή άγγιξε το 10%. Για την ώρα, τουλάχιστον η πρόβλεψη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου σε αυτήν την κρίση είναι 6% και 3%, αντίστοιχα.

Ως προς τα κρατικά χρέη, αυτά με μαθηματική ακρίβεια θα εκτοξευτούν το επόμενο 12μηνο, ως απόρροια των δαπανών για τη διαχείριση των επιπτώσεων της πανδημίας. Συνεπώς, δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει εκτεταμένες αναδιαρθρώσεις. Όμως υπάρχει η προσδοκία ότι ιδανικά μέσα στο 2021 τα κρατικά χρέη θα σταθεροποιηθούν και θα αρχίσουν να αποκλιμακώνονται από τον συνδυασμό της ανάκαμψης και των χαμηλών επιτοκίων, τα οποία δεν αναμένεται να αυξηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. 

Ένα δυναμικό rebound της παγκόσμιας οικονομίας στο δεύτερο μισό του 2020 θα ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει το αισιόδοξο σενάριο για ανάκαμψη σε σχήμα V, δηλαδή μια απότομη μεγέθυνση (υπολογίζεται στην περιοχή του 5%) μετά την απότομη συρρίκνωση (υπολογίζεται στην περιοχή του 3%). Ωστόσο, είτε μια επανάληψη της καθολικής καραντίνας μέσα στο έτος η οποία θα έδινε τη χαριστική βολή σε προσφορά και ζήτηση, είτε μια μετεξέλιξη της κρίσης σε κρίση χρέους ή τραπεζική κρίση, θα οδηγούσε την αντίδραση σε σχήμα U, αναβάλλοντας προς στιγμή την ανάκαμψη λόγω παρατεταμένης ύφεσης. Υπάρχει όμως και η εκδοχή που περιγράφεται με το σχήμα από το λογότυπο της Nike, δηλαδή σταθερή αλλά ιδιαίτερα αργή ανάκαμψη μετά την απότομη πτώση.

Κατ’ επέκταση, όπως είπε και ο βετεράνος, δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας, Γουόρεν Μπάφετ, περιγράφοντας το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε, «δεν πιστεύω ότι οποιοσδήποτε γνωρίζει τι πρόκειται να κάνει η αγορά αύριο, την επόμενη εβδομάδα, τον επόμενο μήνα, τον επόμενο χρόνο».