Αυγό και Διατροφική Αξία: Ανακαλύψτε το!

Το αυγό αποτελεί τροφή, πλούσια σε υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη, η οποία μάλιστα φαίνεται να προκαλεί μεγαλύτερο κορεσμό σε σχέση με άλλες πηγές πρωτεϊνών!

της Κατερίνας Λυμπεροπούλου& της Κων/νας Αποστολοπούλου & της Χριστίνας Φοντόρ & της Κατερίνας Παγκράτη

Επιπλέον πρόκειται για μια φθηνή πηγή πρωτεΐνης, εύκολη στο μαγείρεμα, τη μάσηση και την πέψη κι έτσι μπορεί να φανεί χρήσιμη τόσο στη διατροφή των βρεφών όσων και των ηλικιωμένων. Ακόμη, περιέχει χολίνη, (συστατικό της γνωστής λεκιθίνης) η οποία εμποδίζει την απορρόφηση του χοληστερόλης στο έντερο.

1. Ανατομία Αυγού
2. Διατροφική Αξία
3. Πώς Εντάσσεται στη Διατροφή;
4. Χοληστερίνη & Αυγό
5. Αυγό και αλλεργία
6. Στοιχεία ταυτότητας του αυγού
7. Μορφές αυγού στο εμπόριο
8. Αγορά & Συντήρηση
9. Χρώμα του κρόκου
10. Κατάψυξη αυγών & χρήση τους
11. Συνταγές με Αυγό

Η ανατομία του αυγού

Ανατομικά, από έξω προς τα μέσα, το αυγό αποτελείται από: το κηρώδες επίστρωμα, το κέλυφος (τσόφλι), την κελυφική μεμβράνη, το ασπράδι (λεύκωμα αυγού, Ωολεύκωμα), τις χάλαζες, τον κρόκο (λέκιθος, κροκάδι), το βλαστόδισκο.

Κέλυφος

Το κέλυφος αποτελείται από: ανόργανες ουσίες 94,5%, νερό 1,5%, κολλαγόνο (οργανική ουσία) 4%, περιέχει επίσης λεκιθίνη, χοληστερόλη και ένζυμα. Το χρώμα του κελύφους μπορεί να ποικίλει από άσπρο έως καφέ ανάλογα με το είδος της κότας. Το κέλυφος είναι πορώδες, οπότε διαπερατό από τον αέρα, ατμούς, διοξείδιο του άνθρακα, μικροβίων και οσμών.

Ασπράδι

Το ασπράδι (λεύκωμα) σχηματίζει στους δύο πόλους του αυγού, ίνες από παχύτερη μάζα, τις χάλαζες για να συγκρατεί τον κρόκο στον κέντρο του αυγού. Η σύνθεση του είναι: νερό 85-90%, πρωτεΐνες (αλβουμίνες) 12%, λίπος 0,25%, τέφρα 0,6%, υδατάνθρακες (κυρίως λακτόζη) 0,7%, μικρές ποσότητες λεκιθίνης, χοληστερόλης, βιταμινών Β και ενζύμων.

Κρόκος

Ο κρόκος είναι σχεδόν σφαιρικός και περιβάλλεται από στρώμα λευκής λεκίθου (μεμβράνης) το οποίο εκτείνεται μέχρι το κέντρο του και σχηματίζει λευκό πυρήνα. Έχει μεγάλη θρεπτική αξία. Τα συστατικά του κρόκου είναι: νερό 45-51%, πρωτεΐνες 16-17%, λίπος 31-36%, τέφρα 1,3%, υδατάνθρακες, 1,1-2%. Ο κρόκος είναι περίπου 16 γρ. και περιέχει μεγάλη ποσότητα λευκώματος (16,3 γρ.%) ανώτερης βιολογικής αξίας και επιπλέον σίδηρο, φώσφορο, ασβέστιο, θείο, βιταμίνες (A, B, B2, B12, D).

Το αυγό είναι εύπεπτο όταν ο κρόκος είναι ακόμη ρευστός (μελάτο), ενώ είναι δύσπεπτο όταν είναι ωμό η πολύ σφιχτό ή όταν είναι τηγανητό

Η θρεπτική αξία του αυγού

Το αυγό μαζί με το γάλα αποτελούν τις μόνες πλήρεις φυσικές τροφές, δηλαδή περιέχουν όλα τα απαραίτητα συστατικά για μια πλήρη και ισορροπημένη δίαιτα. Ένα αυγό μεγάλου μεγέθους περιέχει κατά μέσο όρο 70 θερμίδες, 6 γραμμάρια πρωτεΐνης και 5 γραμμάρια λίπους.

Πρωτεΐνη

Η βιολογική αξία των πρωτεϊνών των αυγών, είναι μεγαλύτερη από αυτήν του γάλατος, του κρέατος, των φασολιών και του σολομού και χρησιμοποιείται ως πρότυπο για την αξιολόγηση της ποιότητας των πρωτεϊνών άλλων τροφίμων.

Το ασπράδι του αυγού αποτελείται κατά 45% από πρωτεΐνες ανώτερες όλων των άλλων φυσικών τροφών, καθόσον περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα για τον οργανισμό μας. Ένα αυγό μέσου βάρους καλύπτει το 12% των ημερήσιων αναγκών σε πρωτεΐνες ενός άνδρα και το 14% μιας γυναίκας.

Λίπος

Από τα 5 γραμμάρια λίπους που περιέχει ένα αυγό μεγάλου μεγέθους, μόνο το 1,5 γραμμάριο είναι κορεσμένο λίπος. Η χοληστερόλη ανέρχεται σε 190 γραμμάρια. Το 56% των θερμίδων ενός αυγού προέρχεται από τις λιπαρές του ουσίες.

Η περιεκτικότητα σε λίπος των αυγών είναι πολύ κοντά στις οδηγίες για το περιεχόμενο της διατροφής σε λίπη δηλαδή 1/3 κορεσμένα, 1/3 μονοακόρεστα και 1/3 πολυακόρεστα λίπη.

Μέταλλα & βιταμίνες

Τα αυγά είναι πλούσια σε μέταλλα και βιταμίνες όπως: ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο, νάτριο, κάλιο, βιταμίνη Α, νιασίνη, βιοτίνη, βιταμίνη Β12, ριβοφλαβίνη (βιταμίνη Β2), παντοθενικό οξύ (βιταμίνη Β5), φολικό οξύ (βιταμίνη Β9) κ.α.

Αντιοξειδωτικά

Το αυγό περιέχει επίσης αντιοξειδωτικά όπως ακριβώς τα φρούτα και τα λαχανικά (π.χ. σελήνιο). Τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν το σώμα από τις ανεπιθύμητες βλάβες που προκαλούνται κατά τη διαδικασία μεταβολισμού του οξυγόνου και είναι σημαντικά στην προστασία έναντι των καρδιακών παθήσεων και του καρκίνου. Τα ισχυρά καροτενοειδή (λουτεΐνη και ζεαξανθίνη) που βρίσκονται στη λέκιθο του αβγού παρέχουν προστασία στη φωτοευαίσθητη ρητίνη. Έρευνες έδειξαν ότι περιέχοντας αυτά τα καροτενοειδή στη διατροφή μας είναι δυνατόν να αποφευχθεί η μείωση της όρασης λόγω γήρατος.

Χολίνη

Η χολίνη βρίσκεται κυρίως στα αυγά. Έρευνες έδειξαν ότι αν υπάρχει έλλειψη χολίνης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, δεν έχουμε κανονική ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου, με συνέπεια τα βρέφη να γεννιούνται είτε με ατελή μνήμη είτε με μειωμένη ικανότητα μνήμης, χαρακτηριστικό που θα τα συνοδεύει για ολόκληρη τη ζωή τους. Η χορήγηση αυξημένων επιπέδων χολίνης στο έμβρυο έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί σε ικανότητα μνήμης άνω του μέσου όρου.

Ποια θέση έχει το αυγό στη δίαιτα;

Το αυγό αυξάνει την χοληστερόλη;

Ευτυχώς για τους λάτρεις του αυγού, το διατροφικό αυτό δόγμα «όχι πάνω από 3 κρόκους τη βδομάδα» άρχισε να εγκαταλείπεται όταν νέες μελέτες έδειξαν πως η χοληστερόλη των τροφών δεν επηρεάζει τόσο τη χοληστερόλη του αίματος ή τουλάχιστον όσο νομίζαμε παλιότερα, αλλά κατά περίπου 10%. Το υπόλοιπο οφείλεται σε ενδογενή σχηματισμό της αφού πρόκειται για μια χρήσιμη ουσία για τον οργανισμό (παραγωγή ορμονών, πέψη κ.ά.).

Με το παραπάνω συμφωνούν και οι τελευταίες επίσημες οδηγίες του 2015-2020 για τους Αμερικανούς μιας και δεν θέτουν κάποιο συγκεκριμένο όριο για τη διαιτητική χοληστερόλη. Μάλιστα, μια μετανάλυση μελετών του 2016 υποστηρίζει πως ο καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι μειωμένος σε άτομα που καταναλώνουν 1 αυγό καθημερινά ενώ σε πρόσφατη μελέτη από τη Φινλανδία φάνηκε πως αυτό ισχύει ακόμη και για άτομα με γενετική προδιάθεση για καρδιακά προβλήματα. Αυτό που αυξάνει τελικά τη χοληστερόλη του αίματος είναι η υπερκατανάλωση κορεσμένου λίπους (λίπος που βρίσκεται σε λιπαρά κρέατα και γαλακτοκομικά), ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφίμων.

Ποια συστατικά του αυγού προκαλούν αλλεργία;

Παρότι μια εξαιρετικά θρεπτική τροφή, το αβγό βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των αλλεργιογόνων τροφίμων. Συγκεκριμένα, η αλλεργία στα αυγά είναι η πιο συνήθης ανάμεσα στα αλλεργικά άτομα (73%). Οι ειδικοί εκτιμούν πως περίπου το 2% των παιδιών είναι αλλεργικά στο αυγό, όμως ευτυχώς το 70% το ξεπερνά μέχρι την ηλικία των 16 ετών.

Η δυσκολία με την αυτή την τροφική αλλεργία είναι πως το αυγό είναι ένα τρόφιμο που το συναντάμε σε πολλά προϊόντα, ακριβώς λόγω των ιδιοτήτων του που το καθιστούν χρήσιμο στη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική. Πολλά μη προφανή τρόφιμα μάλιστα μπορεί να περιέχουν συστατικά αυγών όπως έτοιμες σούπες σε κονσέρβα ή στερεά μίγματα σε σκόνη για παρασκευή σούπας, κάποια ζυμαρικά, παγωτό, ντρέσινγκ για σαλάτα , παναρισμένα φιλέτα κ.ά. Ακόμη και κάποια υποκατάστατα αυγού μπορεί να περιέχουν πρωτεΐνη αυγού. Για το λόγο αυτό, τα αλλεργικά άτομα πρέπει πάντα να διαβάζουν τις ετικέτες στα συσκευασμένα τρόφιμα αλλά και να ρωτούν για τα συστατικά των πιάτων που παρασκευάζουν άλλα άτομα.

Ο κρόκος του αυγού δεν είναι γενικά τόσο αλλεργιογόνος όσο είναι το ασπράδι. Παρόλα αυτά, σε όποιο από τα 2 μέρη του αυγού και να είναι κανείς αλλεργικός, οι ειδικοί συστήνουν να αποφεύγεται εντελώς η κατανάλωση αυγών διότι είναι πρακτικά πολύ δύσκολο να ξεχωριστεί πλήρως ο κρόκος από το ασπράδι.

Στα συσκευασμένα τρόφιμα το αβγό μπορεί να κρύβεται στα εξής συστατικά της ετικέτας: αυγό, λεκιθίνη αυγού, αλβουμίνη, γαλακτωματοποιητής, λυσοζύμη, γλοβουλίνη, λεβιτίνη, οπότε καλό είναι να είμαστε ενήμεροι και να διαβάζουμε πάντα την ετικέτα. Ακόμη, η έκφραση ‘μπορεί να περιέχει…’ δεν είναι σαφής και συνήθως συστήνεται η αποφυγή τέτοιων τροφών.

Ποια η σφραγίδα ταυτότητας των αυγών;

Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΦΕΤ για τα συσκευασμένα αυγά, πρέπει σε αυτά να αναγράφονται οι εξής πληροφορίες :

• Ονομασία πώλησης.
• Όνομα, εμπορική επωνυμία και διεύθυνση του υπεύθυνου της εγκατάστασης.
• Κατηγορία ποιότητας (είτε “κατηγορία Α” είτε “Α”, σε συνδυασμό ή όχι με τη λέξη “φρέσκο”).
• Κατηγορία βάρους.
• Ημερομηνία ελάχιστης διατήρησης.
• Τον αριθμό των αυγών ανά συσκευασία.
• Κωδικός με τη μορφή ΑΑ / ΒΒ / ΚΚ / ΧΧΧ :
• ΑΑ : μέθοδος εκτροφής (0 : βιολογικά, 1 : ελευθέρας βοσκής, 2 : αχυρώνα ή δαπέδου με στρωμνή, 3 : κλωβοστοιχίας).
• ΒΒ : χώρα προέλευσης.
• ΚΚ : κωδικός αριθμός που αντιστοιχεί στην κάθε Περιφερειακή Ενότητα.
• ΧΧΧ : αριθμός ταυτοποίησης μονάδας ωοπαραγωγών ορνίθων

Όσον αφορά τα αυγά που πωλούνται χύμα στις λαϊκές αγορές, δίνεται η δυνατότητα σε παραγωγούς με μικρό αριθμό ωοπαραγωγών ορνίθων να πωλούν τα αυγά χωρίς υποχρέωση σήμανσης. Σε αυτή την περίπτωση, στο σημείο πώλησης πρέπει να αναγράφεται ευκρινώς η επωνυμία και η διεύθυνση του παραγωγού.

Σε ποιες μορφές βρίσκουμε το αυγό στο εμπόριο;

Στο εμπόριο θα βρούμε φρέσκα αυγά σε 4 κατηγορίες βάρους: 1) S: Μικρά αυγά εώς 53 γρ, 2) M: Μεσαία αυγά 53-63 γρ, 3) L: Μεγάλα αυγά 63-73 γρ, 4) XL: Πολύ μεγάλα αυγά άνω των 73 γρ. Εκτός όμως από αυτά, η βιομηχανία προσφέρει τα αυγά για ποικίλες χρήσεις και στις κάτωθι μορφές: Κατεψυγμένα ολόκληρα αυγά, κατεψυγμένο ασπράδι, κατεψυγμένος κρόκος, ολόκληρα αφυδατωμένα (σε σκόνη) αυγά, αφυδατωμένο ασπράδι, αφυδατωμένος κρόκος, παστεριωμένα αβγά, παστεριωμένος κρόκος.

Κριτήρια αγοράς και συντήρησης των αυγών

Προτιμούνται τα συσκευασμένα αυγά, που φέρουν στη συσκευασία τους την ημερομηνία ωοτοκίας. Θεωρείται ότι διατηρούν τη φρεσκάδα τους μέχρι και 27 ημέρες. Φυσικά αυτό δεν ισχύει σε κλίματα σαν της χώρας μας, έτσι είναι σκόπιμο να αγοράζονται συσκευασμένα αυγά πρόσφατης ωοτοκίας. Τα αυγά, αφού αγορασθούν, τοποθετούνται στο ψυγείο.

Τα αυγά που αγοράζετε να είναι όσο το δυνατόν νωπά και καθαρά και να βράζονται επαρκώς, όταν προορίζονται για παιδιά, ηλικιωμένους, εγκύους και άτομα που βρίσκονται σε ανάρρωση για να αποφθεχτεί η τυχόν σαλμονέλωση.

Συντήρηση βρασμένου αυγού

Αποφύγετε να αφήσετε τα βρασμένα αυγά εκτός ψυγείου περισσότερο από 2 ώρες. Αποθηκεύστε τα στο ψυγείο (4^οC), ώστε να εμποδιστεί η βακτηριακή ανάπτυξη. Προτιμήστε τη χρήση χαρτονιού και βάλτε τα σε ένα εσωτερικό ράφι του ψυγείου, όπου η ψύξη είναι μεγαλύτερη, και όχι στην πόρτα του ψυγείου.

Ποιο χρώμα του κρόκου είναι καλύτερο;

Μπορεί να έχουμε συνηθίσει ο κρόκος στο αυγό μας να είναι κίτρινος, αν ψωνίζουμε αυγά από το σουπερμάρκετ, όμως ένας πιο πορτοκαλί κρόκος δε σημαίνει ότι δεν είναι καλός! Ο χρωματισμός του κρόκου δεν έχει σχέση με τη θρεπτική αξία του αυγού και οφείλεται στο είδος διατροφής της κότας. Συγκεκριμένα, οι κότες που τρέφονται κατά βάση με καλαμπόκι παράγουν αυγά με κίτρινο χρώμα. Ως γνωστόν βέβαια, οι κότες είναι παμφάγες οπότε οι ελευθέρας βοσκής κότες καταναλώνουν και ζωικές τροφές (σκουληκάκια από το χωράφι!) αλλά και πιο πολλές φυτικές, με αποτέλεσμα να ενσωματώνουν στον κρόκο τους περισσότερα καροτενοειδή. Έτσι ο κρόκος τους είναι πιο πορτοκαλί και κατά κανόνα με εντονότερη γεύση.

Μπορούμε να καταψύξουμε αυγά και σε ποιες μορφές;

Πόσες φορές έχει τύχει να πετάξετε τα αυγά που αγοράσατε γιατί π.χ. για μια παρασκευή χρειαστήκατε κυρίως τα ασπράδια ή γιατί δεν τα καταναλώνετε πολύ σύντομα; Γι’ αυτό μια καλή ιδέα είναι να τα καταψύξετε μόνοι σας. Ποια μέρη του αυγού όμως; Σύμφωνα με τις οδηγίες του FDA, δεν πρέπει να καταψύχουμε ολόκληρα αυγά με το τσόφλι τους διότι σε περίπτωση που τσόφλι σπάσει, θα επιμολύνει όλο το αυγό. Ένας άλλος κίνδυνος είναι ότι ο κρόκος μπορεί να αποκτήσει μορφή τζελ και να είναι δύσκολο το μαγείρεμά του.

Αντιθέτως, μπορούμε να καταψύξουμε ωμά ασπράδια αυγών, ωμούς κρόκους, ωμά ολόκληρα αυγά αφού αφαιρέσουμε το τσόφλι και τα χτυπήσουμε ελαφρώς με σύρμα, καθώς και μαγειρεμένα μικτά πιάτα με αυγά, όπως παρασκευές πρωινού (π.χ. κις). Για να παγώσουμε τους κρόκους ή ασπράδια τους τοποθετούμε σε παγοθήκη ή σε ταψάκι με θήκες για μάφιν, και όταν παγώσουν πλήρως τα μεταφέρουμε σε αεροστεγή σακούλα. Αντίστοιχα, παγώνουμε ολόκληρα αυγά ρίχνοντας τα ένα – ένα σε αεροστεγές δοχείο και αναγράφοντας την ημερομηνία κατάψυξης καθώς και τον αριθμό των αυγών που περιέχει η σακούλα.

Ποια τα αποτελέσματα της κατάψυξης;

Η κατάψυξη και απόψυξη των ασπραδιών αυγού δεν επιφέρει σημαντική αλλαγή στην υφή τους κατά το μαγείρεμα. Αντιθέτως, φαίνεται από μελέτες ότι λόγω της μετουσίωσης κάποιων πρωτεϊνών του ασπραδιού στην κατάψυξη, βελτιώνεται η διογκωτική ικανότητα του ασπραδιού, δηλαδή η ικανότητα να ενσωματώνει αέρα στη ζύμη ώστε τα προϊόντα να γίνονται πιο αφράτα. Η ιδιότητα αυτή μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμη για προϊόντα ελαφριά όπως τα κέικ.

Από την άλλη, ο κρόκος όταν παγώσει και ύστερα αποψυχθεί αποκτά κάπως παχύρευστη και ζελατινώδη υφή λόγω κρυστάλλωσης. Παρόλα αυτά, αν πριν την κατάψυξη τους προσθέσουμε μια μικρή ποσότητα ζάχαρης ή αλατιού ή τους αναμίξουμε με ασπράδια πετυχαίνουμε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα κατά το ξεπάγωμα. Προτείνεται για κάθε 4 κρόκους να προσθέτουμε ¼ κ γλυκού αλάτι ή μισό με 1 κ. γλυκού κρυσταλλική ζάχαρη. Επίσης, όσον αφορά το κομμάτι της γεύσης, η κατάψυξη δε την επηρεάζει ιδιαίτερα, παρά μόνο στην περίπτωση των κρόκων στους οποίους έχουμε προσθέσει αλάτι ή ζάχαρη για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Αντιστοίχως, αλλαγές στη γεύση στα κατεψυγμένα προϊόντα αυγών του εμπορίου μπορεί να προκύψουν από τα συντηρητικά που πιθανώς να προστίθενται από τη βιομηχανία.

Ξεπάγωμα & χρήση

mednutrition.gr