Διαστημική αποστολή Apollo 11: Τι παθαίνουν οι αστροναύτες που μένουν καιρό στο διάστημα

Η Διαστημική αποστολή Apollo 11 είχε ξεκινήσει το ταξίδι της για τη Σελήνη στις 16 Ιουλίου 1969. Τέσσερις μέρες αργότερα, στις 20 Ιουλίου 1969 και ώρα Ελλάδας 22:18, ο αρχηγός της αποστολής, Νηλ Άρμστρονγκ και ο πιλότος Μπαζ Όλντριν, αμφότεροι Αμερικανοί, προσεδάφισαν τη σεληνάκατο Eagle στη Σελήνη. Έξι ώρες μετά την προσελήνωση, στις 21 Ιουλίου και ώρα Ελλάδος 04:56:15, ο Νηλ Άρμστρονγκ πέρασε στην ιστορία ως ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στην επιφάνεια της Σελήνης.

Όσο κι αν η ζωή στο διάστημα είναι μια μοναδική εμπειρία, έχει το δικό της τίμημα για το σώμα ενός ανθρώπου. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA), οι μισοί αστροναύτες επιστρέφουν από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) με ασθενέστερο ανοσοποιητικό σύστημα.

Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο αστροναύτης της ESA και γιατρός Αντρέ Κάιπερς, που έμεινε έξι μήνες στο διάστημα, «πίσω στη Γη ένιωθα εκατό ετών για μερικούς μήνες».

Μια σειρά από επιστημονικά πειράματα της ESA μελετούν το γιατί συμβαίνει αυτό. Το πείραμα Immuno έφερε στο φως εντυπωσιακές αλλαγές στα ανοσοποιητικά συστήματα των αστροναυτών. Ως βασική αιτία γι’ αυτό θεωρείται το αυξημένο στρες που υφίσταται ο οργανισμός στο διάστημα.

Το στρες είναι μια αντίδραση του σώματος σε ένα εχθρικό περιβάλλον. Στρες π.χ. προκαλεί μια ομιλία σε ακροατήριο, ένα τραύμα ή η ζωή σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας σε ένα διαστημικό σκάφος μακριά από τη Γη. «Αυτό που θα δημιουργούσε μια ήπια ανοσολογική απόκριση στο αίμα ενός υγιούς ατόμου στη Γη, φαίνεται να προκαλεί τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος των αστροναυτών να φερθούν χαοτικά, υπερβάλλοντας απέναντι σε μερικές από τις ξένες απειλές», ανέφερε ο επικεφαλής ερευνητής Alexander Choukèr. Ο λόγος γι’ αυτή την υπερ-αντίδραση του οργανισμού είναι άγνωστος.

Οι αστροναύτες που μένουν για καιρό στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, μπορεί να ψηλώνουν λίγα εκατοστά (προσωρινά), όμως εμφανίζουν σοβαρή εξασθένηση των μυών που στηρίζουν την σπονδυλική στήλη τους και νιώθουν τους ανάλογους πόνους. Οι μύες δεν επιστρέφουν πλήρως στην φυσιολογική κατάστασή τους ακόμη κι αν περάσουν πολλές εβδομάδες μετά την επιστροφή των αστροναυτών στη Γη. Όσο περισσότερο παραμένει κανείς στο διάστημα, τόσο κινδυνεύει μετά από πόνους στη μέση και από δισκοπάθεια.

Πάνω από τους μισούς αστροναύτες παραπονιούνται για τέτοιους πόνους στη μέση και στη σπονδυλική στήλη τους, οι οποίοι μερικές φορές διαρκούν καθ’ όλη τη διάρκεια της αποστολής τους. Επίσης, οι αστροναύτες αντιμετωπίζουν τετραπλάσιο κίνδυνο για κήλη σπονδυλικού δίσκου, αφότου έχουν γυρίσει στη Γη. Τα προβλήματα αυτά συνοδεύονται από μια αύξηση του ύψους τους κατά περίπου πέντε εκατοστά, καθώς η έλλειψη βαρύτητας «αλαφρώνει» τη σπονδυλική στήλη τους.

Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο ορθοπεδικό περιοδικό «Spine» επιστήμονες μελέτησαν έξι αστροναύτες της NASA πριν και μετά την αποστολή τους, η οποία διήρκεσε τέσσερις έως έξι μήνες στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό σε περιβάλλον μικροβαρύτητας. Διαπιστώθηκε ότι οι αστροναύτες μετά την επιστροφή τους εμφανίζουν σημαντική ατροφία (μείωση επιφάνειας) των παρασπονδυλικών μυών, της τάξης σχεδόν του 20%. Έως δύο μήνες μετά το ταξίδι στο διάστημα, έχουν αποκατασταθεί μόνο τα δύο τρίτα της μυικής απώλειας.

Ως προληπτικό μέτρο, οι επιστήμονες συνιστούν στους αστροναύτες, όσο βρίσκονται στο διάστημα, περισσότερες ασκήσεις ειδικά για τη μέση, καθώς και γιόγκα. Μένει όμως να αποδειχθεί με μια νέα μελέτη κατά πόσο αυτές οι συμβουλές όντως θα έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.