Επιχειρείν και απασχόληση οι μεγάλοι ασθενείς της πανδημίας

Η πανδημία, πέραν των υγειονομικών της επιδράσεων, έχει και μεγάλες οικονομικές επιπτώσεις και θα προκαλέσει σημαντικούς μετασχηματισμούς στο χώρο του εμπορίου. Το εμπόριο περιμένει να αξιοποιηθούν οι πόροι από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και να ενισχυθούν τομείς της οικονομίας που θα παράγουν διαρκή προστιθέμενη αξία στην ελληνική οικονομία.

Την Τρίτη 6 και την Τετάρτη 7 Απριλίου 2021, η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας διοργανώνει την διαδικτυακή, επετειακή παρουσίαση της Ετήσιας Έκθεσης Ελληνικού Εμπορίου 2020.

Την εκδήλωση θα τιμήσουν με την παρουσία τους, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας.

Στο πλαίσιο των διαφορετικών ενοτήτων της εκδήλωσης θα διεξαχθούν ενδιαφέρουσες συζητήσεις για το παρόν και το μέλλον του εμπορίου και της οικονομίας, με τους προέδρους των κοινωνικών εταίρων, τους διευθυντές των ερευνητικών ινστιτούτων, διακεκριμένους οικονομολόγους και τεχνοκράτες.

Οι βασικές διαπιστώσεις, όπως προκύπτουν από την έκθεση είναι οι εξής:

Το οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον

• Για το 2021 οι προβλέψεις σχετικά με τον παγκόσμιο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης ανέρχονται στο 5,2%, αντανακλώντας τις μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στην παγκόσμια οικονομία.
• Το διεθνές εμπόριο αναμένεται να συρρικνωθεί ιδιαίτερα έντονα το 2020 (εκτιμήσεις γύρω στο 10%), υπενθυμίζοντας τις σημαντικές απώλειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
• Στην Ευρωζώνη η σημαντική κάμψη της εγχώριας ζήτησης (-7,6% για το 2020) προβλέπεται να θέσει σημαντικά εμπόδια στην πορεία ανάκτησης της οικονομικής μεγέθυνσης.
• Η πανδημική κρίση ασκεί ιδιαίτερη πίεση στην απασχόληση σε επίπεδο Ευρωζώνης με τις οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου να καλούνται να αντιμετωπίσουν υψηλά ποσοστά ανεργίας το 2021 (Ελλάδα: 18,3%, Ισπανία: 16,8%, Ιταλία: 11,8%).
• Η ελληνική οικονομία παρουσίασε ύφεση 8,2% το 2020, η οποία ωστόσο είναι χαμηλότερη από τις αρχικές εκτιμήσεις.
• Οι εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών για το 2021 δεν επιβεβαιώνουν το σενάριο V για την ελληνική οικονομία, τεκμηριώνοντας τον μακρύ δρόμο της οικονομικής ανάκτησης.
• Η πανδημία του CovId-19 επηρεάζει ιδιαίτερα αρνητικά τον Γενικό Δείκτη Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) στο λιανικό εμπόριο, ο οποίος και καταγράφει μείωση κατά 2,9% για το α ́ ενδεκάμηνο του 2020 σε σχέση με το αντίστοιχο του 2019, γεγονός που οξύνει τις σωρευτικές απώλειες για την περίοδο 2012-2019 (-19,5%).
• Οι πωλήσεις εκτός καταστημάτων καταγράφουν τη σημαντικότερη ποσοστιαία αύξηση (19,9%) για το 2020, με τα φαρμακευτικά-καλλυντικά (18,6%) και τα σουπερμάρκετ (7%) να ακολουθούν.
• Το χονδρικό εμπόριο καταγράφει σημαντική μείωση, της τάξης του 10,9% το πρώτο εννεάμηνο του 2020.
• – Οι κλάδοι που βρίσκονται γύρω από το οικοσύστημα του τουρισμού (καταλύματα, εστίαση, ταξιδιωτικά πρακτορεία και λιανικό εμπόριο) επηρεάζονται δυσανάλογα έντονα σε σχέση με τους υπόλοιπους.

Η ελληνική αγορά εργασίας το 2020

• Το 2020 η απασχόληση στην ελληνική οικονομία υποχώρησε κατά 2,8% ύστερα από πέντε έτη συνεχούς ενίσχυσης.
• Η εμφάνιση της πανδημίας στη χώρα μας και η λήψη περιοριστικών μέτρων από τα μέσα Μαρτίου του 2020 ευθύνονται για τη συρρίκνωση της απασχόλησης. Ωστόσο, ο ρυθμός πτώσης της απασχόλησης υπολείπεται σημαντικά του αντίστοιχου του προϊόντος, γεγονός που σημαίνει πως τα μέτρα στήριξης της αγοράς εργασίας κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό να αναχαιτίσουν τις απολύσεις.
• Η παρατήρηση αυτή δεν υποβαθμίζει την ανάγκη μεταρρυθμίσεων για την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, τη συρρίκνωση του μη μισθολογικού κόστους αλλά και την παροχή κινήτρων για την κατάρτιση του εργατικού δυναμικού.
• Δύο στις τρεις (65,1%) θέσεις εργασίας που χάθηκαν το τελευταίο έτος προήλθαν από τους άρρενες, ενώ η κρίση υγείας έπληξε κυρίως τις νεότερες ηλικιακές ομάδες. Επιπρόσθετα, την ισχυρότερη ποσοστιαία υποχώρηση σημείωσαν οι μισθωτοί (­3,2%) και τα συμβοηθούντα μέλη (­3,1%) και ακολούθησαν οι εργοδότες (­2,5%) και οι αυτοαπασχολούμενοι (­1,8%).
• Το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε οριακά σε 16,8% από 17,0% το 2019, ενώ σε απόλυτα μεγέθη οι άνεργοι είναι λιγότεροι κατά 36 χιλ. και πλέον άτομα συγκριτικά με το έτος 2019 (ηλικίες 15­64).
• Οι πολύ μικρές (micro) επιχειρήσεις δέχονται συνεχείς πιέσεις τόσο από τη χρηματοπιστωτική κρίση όσο και από εκείνη της υγείας, με αποτέλεσμα το μερίδιό τους στην απασχόληση να έχει περιοριστεί στο 54,0% έναντι του 62,2% το 2008.
• Παρά τις πιέσεις που έχει δεχθεί το εμπόριο τα τελευταία χρόνια, παραμένει ο σημαντικότερος εργοδότης της χώρας με μερίδιο 18,3% στη συνολική απασχόληση και 20,6% στη μη αγροτική, επιδόσεις σαφώς βελτιωμένες σε σχέση με το 2019 (17,3% και 19,6% αντίστοιχα).
• Η απασχόληση στο εμπόριο παρουσίασε σημαντική άνοδο, κατά 2,7%, εν μέσω μάλιστα πανδημίας, δημιουργώντας σχεδόν 19 χιλ. νέες θέσεις εργασίας, μετά τις περσινές απώλειες (­0,6%). Η εξέλιξη αυτή τροφοδοτήθηκε από τα εξαιρετικά αποτελέσματα στο χονδρικό εμπόριο (+25,8%), ενώ ο επιμέρους κλάδος των οχημάτων άσκησε καθοδικές πιέσεις (­14,5%) και το λιανικό συνεισέφερε μόνο οριακά (+0,6%).
• Με εξαίρεση τους αυτοαπασχολούμενους (­0,4%), η απασχόληση στις υπόλοιπες κατηγορίες εργαζομένων του εμπορίου παρουσίασαν άνοδο (εργοδότες: 2,0%, μισθωτοί: 3,2% και βοηθοί: 15,2%).
• Κατά το τελευταίο έτος, η μερική απασχόληση συρρικνώθηκε κατά 4.405 άτομα (ή κατά 5,7%), με το μερίδιό της στο σύνολο της απασχόλησης του κλάδου να διαμορφώνεται στο 10,3%. Στην ίδια κατεύθυνση, η απασχόληση ορισμένου χρόνου συρρικνώθηκε κατά 4.462 άτομα (­13,7%) μέσα σε ένα έτος.
• Η συμμετοχή του επαγγέλματος των πωλητών τόσο στο σύνολο των προσλήψεων όσο και στο σύνολο των αποχωρήσεων κυμαίνεται σταθερά στο 7,5%. Εντούτοις, φθίνουσα είναι η συμμετοχή στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (3,8% το 2020 από 9,0% το 2019 και 14,5% το 2014), λόγω της επίδρασης της αναστολής λειτουργίας των επιχειρήσεων εξαιτίας της πανδημίας της νόσου του κορονοϊού 2019.

Ο απολογισμός των ΑΕ και ΕΠΕ για το 2019

– Από τα μέχρι τώρα διαθέσιμα ενοποιημένα αποτελέσματα των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, φαίνεται ότι συνεχίζεται η βελτίωση των οικονομικών μεγεθών και της κερδοφορίας του κλάδου του εμπορίου.

– Οι πωλήσεις συνέχισαν την ανοδική πορεία των τελευταίων ετών, σημειώνοντας αύξηση 5,2% το 2019.

– Τα μεικτά κέρδη αυξήθηκαν (6,7%), λόγω της αύξησης του κόστους πωληθέντων με ρυθμό μικρότερο από τον αντίστοιχο των πωλήσεων (4,9%).

– Σε επίπεδο καθαρών αποτελεσμάτων, τα συνολικά καθαρά κέρδη του εμπορίου κατέγραψαν αύξηση 14,1%. Κερδοφόροι ήταν και οι τρεις τομείς του εμπορίου το 2019.

– Βάσει των διαθέσιμων ισολογισμών των εμπορικών επιχειρήσεων, διαπιστώνεται η περαιτέρω ανάκαμψη των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου στο εμπόριο.

– Τα συνολικό ενεργητικό των ΑΕ και ΕΠΕ αυξήθηκε κατά 10,4%. Η αύξηση προήλθε από τη διεύρυνση της αξίας των παγίων στοιχείων κατά 19,9%, καθώς και του κυκλοφορούντος κατά 6,7%. Αντίθετα, τα ρευστά διαθέσιμα μειώθηκαν κατά 2,8%.

– Τα ίδια κεφάλαια των εμπορικών εταιρειών αυξήθηκαν κατά 3,9% το 2019.

– Το συνολικό χρέος των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ διευρύνθηκε κατά 13,6% το 2019, γεγονός που οφείλεται κυρίως στη σημαντική αύξηση των μεσομακροπρόθεσμων υποχρεώσεων κατά 51,5%.

– Η γενική ρευστότητα αυξήθηκε σε 1,28 το 2019 (από 1,25 το 2018).

Τα οικονομικά στοιχεία των μικρομεσαίων εμπορικών επιχειρήσεων: Δειγματοληπτική έρευνα ΙΝΕΜΥ για το 2020

• Το α ́ εξάμηνο του 2020, το 27% των επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου λειτουργεί λιγότερο από 10 έτη, ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το α΄εξάμηνο του 2019 (21%), ενώ εκείνες που λειτουργούν από 11 έως 20 έτη φτάνουν στο 26%.
• Το 31% των επιχειρήσεων στεγάζει την επιχειρηματική του δραστηριότητα σε ιδιόκτητο οίκημα, επιβεβαιώνοντας το υψηλό ποσοστό ιδιόκτητης επαγγελματικής στέγης που είχε καταγραφεί και σε προηγούμενες έρευνες.
• Η γεωγραφική κατανομή της προέλευσης των εμπορευμάτων διαφοροποιήθηκε σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Συγκεκριμένα, το 71,6% των εμπορευμάτων προέρχεται από την Ελλάδα, ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το 62,5% για το 2019.
• Οι επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου συνεχίζουν να διατηρούν σταθερές σχέσεις συνεργασίας με τους προμηθευτές, όπως προκύπτει από τις σχετικά περιορισμένες (27%) πιθανότητες διακοπής της συνεργασίας μαζί τους κατά το α΄εξάμηνο του 2020.
• Το 78% των εμπορικών επιχειρήσεων κατέγραψε μείωση του κύκλου εργασιών μεταξύ των δύο εξαμήνων (α΄ εξάμηνο του 2020 σε σύγκριση με το β΄εξάμηνο του 2019), ενώ το 15% εμφάνισε στασιμότητα.
• Η μέση εξαμηνιαία αξία αγοράς εμπορευμάτων για το α΄ εξάμηνο του 2020 ανέρχεται σε 28.569 ευρώ, η οποία είναι εμφανώς μειωμένη σε σχέση τόσο με το α΄εξάμηνο όσο και με το β΄εξάμηνο του 2019.
• Ο μέσος όρος των εξαμηνιαίων πάγιων δαπανών για τις επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου ανέρχεται σε 3.296 ευρώ (6.592 ευρώ κατ’ έτος).
• Το 70% και το 73% των επιχειρήσεων δεν έχουν οφειλές προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία αντιστοίχως, ενώ το 79% δεν έχει οφειλές προς τους προμηθευτές. Παρατηρείται σημαντική μείωση της μέσης οφειλής, κατά 13,6% περίπου, προς την εφορία σε σχέση το προηγούμενο έτος.
• Το ποσοστό των επιχειρήσεων με επαγγελματικό δάνειο (19%) παρουσιάζει αύξηση σε σχέση με το α ́ εξάμηνο του 2019 (17%).
• Σημαντικότερη πηγή χρηματοδότησης αποτελούν τα ίδια κεφάλαια της επιχείρησης (86,2%) και τα προσωπικά κεφάλαια του ιδιοκτήτη (54,5%), τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση σε σχέση με το 2019 (33,3%). Το ποσοστό χρηματοδότησης από συγγενείς (24,4%) αυξήθηκε σε σχέση με το προηγούμενο έτος (22,2%).
• Οι επενδυτικές δραστηριότητες παρουσιάζουν μείωση, με μόλις το 11,6% των επιχειρήσεων να έχει πραγματοποιήσει επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Το προηγούμενο έτος το αντίστοιχο ποσοστό είχε ανέλθει σε 14,5%.
• Το 51% των επιχειρήσεων δεν παρουσιάζει καμία οφειλή, ενώ το ποσοστό των επιχειρήσεων που έχουν οφειλή σε έναν φορέα αυξήθηκε από 20% σε 26% μεταξύ των πρώτων εξαμήνων του 2019 και του 2020.
• Η έλλειψη ρευστότητας, η μείωση της καταναλωτικής δαπάνης και η φορολόγηση παραμένουν τα σημαντικότερα προβλήματα των εμπορικών επιχειρήσεων, καταγράφοντας μικρές διαφοροποιήσεις σε σχέση με το 2019.
• Σχεδόν 9 στις 10 επιχειρήσεις (88%) θεωρούν ότι η πανδημία θα επηρεάσει αρνητικά τον κύκλο εργασιών τους σε σχέση με το 2019. Παράλληλα, το 56% των επιχειρηματιών θεωρεί πως η πτώση του τζίρου θα ξεπεράσει το 40%.
• Το 23% των επιχειρήσεων θεωρεί πως θα χρειαστεί 1 έτος για να επιστρέψει η αγορά στην προ πανδημίας κατάσταση, το 38% 2 με 3 χρόνια, ενώ το 15% πιστεύει πως θα απαιτηθούν περισσότερα από 3 έτη.
• Στο σύνολο της οικονομίας, οι επιχειρήσεις που τέθηκαν σε αναστολή λειτουργίας το Μάρτιο του 2020 με κρατική εντολή λόγω της πανδημίας της νόσου του κορονοϊού 2019 ανήλθαν σε 205.984 ή σε 14,6% του συνόλου. Στο λιανικό, τέθηκαν σε αναστολή 59.838 επιχειρήσεις ή το 39,8% των μονάδων του κλάδου.
• Το Νοέμβριο του 2020 τέθηκαν σε αναστολή λειτουργίας συνολικά 185.355 επιχειρήσεις, λιγότερες δηλαδή σε σχέση με το Μάρτιο, ενώ στον κλάδο του λιανικού εμπορίου το Νοέμβριο προστέθηκαν ακόμη 2.945 επιχειρήσεις, ανεβάζοντας τον αριθμό σε 62.783 μονάδες.
• Ο κύκλος εργασιών στο σύνολο του εμπορίου υποχώρησε το 2020 κατά 8,2%, όταν στο σύνολο της οικονομίας η πτώση ήταν ισχυρότερη (­13,5%).