Επιτόκια: Η χρονιά που άλλαξε τα πάντα – Από το 2009 στο «στοίχημα» του 2023
Στις 3 Ιανουαρίου του 2022, το διατραπεζικό επιτόκιο Euribor ήταν στο -0,57%, στο χαμηλότερο επίπεδο της ιστορίας του σε ετήσια βάση. Σήμερα, σε λιγότερο από ένα χρόνο, έχει εκτιναχθεί στο 2,141%, το υψηλότερο επίπεδο από το 2009.
Αποδεικνύοντας ότι το 2022 ήταν η χρονιά που άλλαξε τα πάντα για καταθέτες, δανειολήπτες, επιχειρήσεις και κυβερνήσεις. Από τα αρνητικά επιτόκια φτάσαμε στο μπαράζ ανόδου, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες, δίνοντας τέλος στο «δωρεάν χρήμα» που είχε συνηθίσει ο πλανήτης για περισσότερο από μια δεκαετία.
Από το QE στο QT
Η εποχή των φθηνών και εν συνεχεία μηδενικών επιτοκίων ξεκίνησε το 2009 στη σκιά της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Μετά από μια περίοδο ευφορίας και με αφορμή τα ενυπόθηκα δάνεια στις ΗΠΑ η παγκόσμια οικονομία σχεδόν κατέρρευσε, οδηγώντας τις Κεντρικές Τράπεζες και στις δύο όχθες του Ατλαντικού να προβούν σε κατακόρυφη μείωση του κόστους δανεισμού. Στόχος τους, σε συνδυασμό με τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (QE-Quantitative Easing) να δώσουν «καύσιμο» στην οικονομία ώστε να αναστρέψουν την εικόνα και να επαναφέρουν την ανάπτυξη. Τόσο άσχημη ήταν η κατάσταση, ειδικά για την Ευρωζώνη, ώστε το 2012 ο Μάριο Ντράγκι, τότε επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας χρειάστηκε να πει το περίφημο “whatever it takes”, για να επανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών.
Από τότε, σταθερά μέχρι και τις αρχές το 2022, το κόστος του χρήματος ήταν μηδενικό σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Και ταυτόχρονα, οι κεντρικές τράπεζες αγόραζαν μαζικά ομόλογα, ουσιαστικά «κόβοντας χρήμα» για να ενισχύσουν την ανάπτυξη, πιστές στα προγράμματα πιστωτικής χαλάρωσης.
Η πανδημία και ο πληθωρισμός
Τα δεδομένα όμως άλλαξαν με την εκτίναξη του πληθωρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο στις αρχές του 2022. Μολονότι τα αίτια ήταν διαφορετικά σε ΗΠΑ και Ευρώπη, το αποτέλεσμα ήταν κοινό: ο εφιάλτης του πληθωρισμού είχε χτυπήσει ξανά τις αγορές. Τα προγράμματα οικονομικής ενίσχυσης στις ΗΠΑ και η ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με τη στρέβλωση στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα εκτίναξαν τα κόστη. Μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων οι τιμές της ενέργειας, ειδικά στην Ευρώπη κατέγραψαν ιστορικά ρεκόρ, ενώ ο φόβος επισιτιστικής κρίσης, σε συνδυασμό με τα ακριβά καύσιμα έφεραν ανατιμήσεις σχεδόν στο σύνολο των προϊόντων.
Ως αποτέλεσμα, αρχικά η FED και εν συνεχεία η ΕΚΤ «τράβηξαν τη σκανδάλη» στην άνοδο των επιτοκίων, προχωρώντας σε μπαράζ αυξήσεων. Συμπαρασύροντας έτσι το κόστος δανεισμού για επιχειρήσεις, νοικοκυριά αλλά και τα ίδια τα κράτη, τα οποία δεν ήταν προετοιμασμένα για τόσες αυξήσεις σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
Το στοίχημα του 2023
Πλέον, το μεγάλο στοίχημα είναι κατά πόσο θα συνεχιστεί η άνοδος τη χρονιά που ξεκινά και κυρίως για πόσο θα παραμείνουν τα επιτόκια σε υψηλά επίπεδα. Κοινή πεποίθηση, με βάση και τις εκτιμήσεις των αναλυτών, είναι πως αναμένονται τουλάχιστον άλλες δύο αυξήσεις σε Ευρώπη και ΗΠΑ, φέρνοντας το κόστος του χρήματος τουλάχιστον 100 μονάδες βάσης υψηλότερα από τα σημερινά επίπεδα. Όμως όλα θα εξαρτηθούν από την πορεία του πληθωρισμού. Γιατί όσο υπερβαίνει το στόχο του 2% στην Ευρώπη, τα υψηλά επιτόκια θα παραμείνουν μαζί μας. Επιβεβαιώνοντας ότι το 2022 θα είναι η χρονιά που άλλαξε τα πάντα στην παγκόσμια οικονομία