Φαίδων Στράτος: Η συναρπαστική ζωή του «κ.Πειραϊκή – Πατραϊκή»
Ήταν απ’ τα επιχειρηματικά «τζάκια» της χώρας στην εποχή της εκβιομηχάνισης της χώρας φθάνοντας κάποια στιγμή το όνομα του να συγκαταλέγεται στη λίστα με τους μεγαλύτερους εργοδότες στη χώρα. Και το μόνο σίγουρο είναι πως η πορεία στο χρόνο του αποβιώσαντα Φαίδωνα Στράτου, που κηδεύεται σήμερα από το Α’ Νεκροταφείο, ενός τυπικού εκπροσώπου της αστικής Τάξης στη χώρα, μόνο βαρετή δεν ήταν.
«Γεννήθηκε» και «ανδρώθηκε» επαγγελματικά μέσα στην «Πειραϊκή Πατραϊκή», τη βιομηχανία βάμβακος που είχε ιδρύσει ο πατέρας του, Σταμούλης Στράτος (1891-1963) με τον Χριστόφορο Κατσάμπα (1893-1984). Αργότερα, με εφόδιο τις σπουδές του στη Γαλλία, ανέλαβε, ως μέλος της δεύτερης γενιάς, διοικητική ευθύνη στην οικογενειακή επιχείρηση. Συγκεκριμένα ανέλαβε τη διοίκηση των θυγατρικών του ομίλου ενώ ο αδελφός του, Ιάσων τα ηνία της ίδιας της Πειραϊκής Πατραϊκής. Κάτι όμως που δεν είχε ευτυχές τέλος με δεδομένο ότι στην πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ η οικογένεια θα χάσει απ’ τα χέρια της την Πειραϊκή Πατραϊκή που θα κρατικοποιηθεί τελικά στο πλαίσιο του προγράμματος των προβληματικών εταιρειών. Ένα γεγονός που θα χαραχθεί ανεξίτηλα μέσα του. Έκτοτε, έχοντας διασφαλίσει προσωπική περιουσία, θα στρέψει το ενδιαφέρον του στους θεσμικούς φορείς, αναπτύσσοντας και σχετική δραστηριότητα.
Και αν στην επαγγελματική του πορεία είχε μεγάλες εκπλήξεις, στην προσωπική του ζωή τα πράγματα ήταν πιο στρωτά παρά το γεγονός ότι στα τελευταία χρόνια της ζωής του όλοι θα εστιάσουν στη δημόσια διάσταση απόψεων που είχε με τον γαμπρό του, το Γιάνη Βαρουφάκη, κάνοντας μάλιστα πολλούς να πουν δημοσίως ότι τα «χνώτα» του Φαίδωνα ταιριάζουν περισσότερο με αυτά του άλλου του γαμπρού, συζύγου της Μαρίνας, Πέτρου Τζανεττάκη. Ο τελευταίος είναι ο αναπλ. διευθύνων σύμβουλος της Μότορ Όιλ και γιος του πρώην πρωθυπουργού Τζαννή Τζαννετάκη.
Στα νιάτα του ο Φαίδων Στράτος θα παντρευτεί με την γνωστή γλύπτρια και εικαστικό Ελένη Πόταγα – Στράτου, που θεωρείται θρύλος της σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Μαζί θα αποκτήσουν τρία κορίτσια, τη Δανάη, τη Μαρίνα και την Αμαλία. Πάντα όμως θα λέει ότι είχε πέντε κορίτσια αφού είχε φροντίσει να «αγκαλιάσει» την Νταβίνα και τη Χριστίνα, τα δύο παιδιά που είχε αποκτήσει νωρίτερα η Ελένη Πόταγα με τον Ίαν Ντάτον. Θα προλάβει να δει εγγόνια και δισέγγονα.
Αν και πολυσχιδής προσωπικότητα αυτό που θα τον συνοδεύει μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν η ιδιότητα του «βιομηχάνου». Διόλου τυχαία βέβαια αφού η «Πειραϊκή Πατραϊκή» κάποτε αποτελούσε συνώνυμα της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας και ένα απ’ τα επιχειρηματικά σύμβολα ανάπτυξης της χώρας. Το «καμάρι της εγχώριας βιομηχανίας» όπως έλεγαν τότε, όταν κυριαρχούσαν στην ελληνική αγορά διαφημιστικά σλόγκαν της όπως το «Ντύνει, στολίζει, νοικοκυρεύει» και το «η ούγια να γράφει Πειραϊκή – Πατραϊκή». Ήταν η πρώτη επιχείρηση που εισήγαγε πετρελαιοκίνητα μηχανήματα από τη Γερμανία, ενώ μεταξύ άλλων εφοδίαζε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με κουβέρτες τα ελληνικά στρατεύματα.
Η ιστορία
Η βιομηχανία βάμβακος και ετοίμων ενδυμάτων ιδρύθηκε το 1919, όταν έλαβε σάρκα και όστα το όραμα δύο φιλόδοξων νέων, των Χριστόφορου Κατσάμπα και Σταμούλη Στράτου, για τη δημιουργία μιας μονάδας που θα μπορούσε να παράγει υφάσματα και βαμβακερά εφάμιλλα σε ποιότητα εκείνων που μέχρι τότε εισάγονταν στη χώρα.
Ο πρώτος σταθμός ήταν η ίδρυση της «Πατραϊκής Εμποροβιομηχανικής Εταιρείας», ενώ το 1923 οι δύο συνεταίροι συνεργάστηκαν με Μικρασιάτες πρόσφυγες για να δημιουργήσουν στην Πάτρα μία ταπητουργία. Εκεί θα ανεγερθεί το πρώτο κτίριο της εταιρείας, το οποίο στεγάζει το ταπητουργείο, το καλτσοποιίο και το βαφείο. Η παραγωγή την εποχή εκείνη γίνεται χάρη σε μια πρωτόγονη ατμομηχανή, η οποία αρκετά αργότερα θα έμπαινε στη βιτρίνα της Πειραϊκής – Πατραϊκής για να θυμίζει την αφετηρία.
Το 1928 ξεκίνησε η λειτουργία του κλωστοϋφαντουργείου, μετά την αγορά του υπερσύγχρονου κλωστηρίου από τη Γερμανία, αλλά η μεγάλη ύφεση έπληξε καίρια την εταιρία, η οποία το 1932 αναγκάστηκε να συγχωνευθεί με την «Πειραϊκή» για να εξασφαλίσει δάνεια από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και να γλιτώσει τη χρεοκοπία.
Η «Πειραϊκή» ήταν τότε μια προβληματική –και με ξεπερασμένη τεχνολογία- κλωστοϋφαντουργεία, η οποία είχε ιδρυθεί το 1919 και διέθετε δύο εργοστάσια, ένα στον Πειραιά και ένα στην Καλλιθέα.
Το 1933 που γεννήθηκε ο Φαίδων Στράτος, η «Πειραϊκή–Πατραϊκή» βρισκόταν σε τροχιά ανάπτυξης, η οποία θα διακοπεί προσωρινά λόγω του πολέμου και της κατοχής.
Ένα χρόνο μετά τον εμφύλιο πόλεμο (1950), η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» κατασκεύασε στο Μεγάλο Πεύκο μεγάλη σύγχρονη εργοστασιακή μονάδα, την πρώτη που κτίστηκε στην Ελλάδα μεταπολεμικά. Από εκεί και έπειτα ξεκινά μία ανοδική πορεία που θα φθάσει στο ζενίθ τη δεκαετία του 1960 όταν η εταιρεία διέθετε πέντε σύγχρονες εργοστασιακές μονάδες και απασχολούσε περισσότερους από 4.000 υπάλληλους.
Στις 7 Δεκεμβρίου 1962 το φημισμένο αμερικανικό περιοδικό «Time» φιλοξένησε δηλώσεις του 38χρονου τότε Χριστόφορου Στράτου, γενικού διευθυντή της επιχείρησης και γιου ενός εκ των ιδρυτών της. Στο αφιέρωμα για την «Πειραϊκή – Πατραϊκή», ο συντάκτης χαρακτήριζε το εργοστάσιο «πρότυπο» για κάθε ελληνική βιομηχανία που βασίστηκε σε ό,τι είχε να προσφέρει η χώρα σε αφθονία: βαμβάκι και φτηνά εργατικά χέρια.
Από το 1965 ο Φαίδων Στράτος αναλαμβάνει Εκτελεστικό μέλος του Δ.Σ. της Πειραϊκής-Πατραϊκής (μια θέση που θα κρατήσει έως το 1984), ενώ πρώτα έχει ολοκληρώσει το μεταπτυχιακό του στη διοίκηση επιχειρήσεων από το INSEAD και προηγουμένως έχει αποφοιτήσει από το Οικονομικό Τμήμα της ΑΣΟΕΕ.
Ακολουθεί περίοδος μεγάλης ακμής, με την επιχείρηση να γιγαντώνεται διαρκώς και τα προϊόντα της να ταξιδεύουν σε όλη την Ευρώπη.
Η παρακμή για την «Πειραϊκή – Πατραϊκή» αρχίζει από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, με τις πετρελαϊκές κρίσεις και τις αυξημένες απαιτήσεις των εργαζομένων, που συνοδεύονταν από μαζικές απεργίες. Το 1981 η επιχείρηση αγοράζει τις εγκαταστάσεις της εταιρείας V. Deiden στη Δυτική Γερμανία, με στόχο την επικράτησή της στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά. Έχει ήδη επεκταθεί με νέες μονάδες στην Ελλάδα και μία στο Χαρτούμ.
Οικονομικοί αναλυτές και κύκλοι της αγοράς εκτιμούσαν από τότε ότι οι κινήσεις αυτές έγιναν κυρίως για να εξυπηρετήσουν πολιτικές σκοπιμότητες.
Το υπεράριθμο προσωπικό, οι συχνές κυβερνητικές παρεμβάσεις και οι αλόγιστες δαπάνες σε νέες επενδύσεις, που δεν απηχούσαν στους νόμους της αγοράς, είχαν τελικά ως αποτέλεσμα να «πνιγεί» η εταιρία στα χρέη. Το 1984 εντάχθηκε με τον περίφημο νόμο 1386 στις «προβληματικές εταιρείες» και κρατικοποιήθηκε (κάτι που συνέβη σε συνολικά 128 τέτοιες εταιρείες).
«Το βαθύτερο σκεπτικό του ΠΑΣΟΚ ήταν να ελέγχει τη βιομηχανία. Το ίδιο έκανε σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς. Στη δική μας περίπτωση, η κυβέρνηση επέβαλε αναγκαστική αύξηση του κεφαλαίου, με αποτέλεσμα να μην έχουμε την πλειοψηφία», έχει πει ο Φαίδων Στράτος σε παλαιότερη συνέντευξη του στην Καθημερινή. Εκεί κόβονται και οι δεσμοί της οικογένειας με την μεγάλη εταιρεία. Κάτι που θα το κουβαλάει μέσα του ο Φαίδων για το υπόλοιπο της ζωής του και θα αποτελέσει και τον κύριο λόγο να αντιπαρατεθεί δημόσια με τον γαμπρό του και το ΣΥΡΙΖΑ κατά την κυβερνητική αλλαγή του 2015.
Το τέλος του άλλοτε συμβόλου
Για την Πειραϊκή – Πατραϊκή από εκεί και έπειτα η πορεία είναι λίγο πολύ γνωστή. Η κρατική -πλέον- εταιρεία έγινε μηχανισμός εξυπηρέτησης κομματικών συμφερόντων και τελικά σκαλοπάτι της αποβιομηχάνησης της χώρας. Το πρόγραμμα «εξυγίανσης» του 1990, που προέβλεπε μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας και απολύσεις, δεν είχε ουσιαστικό αποτέλεσμα. Για τέσσερα χρόνια, από το ’92 έως το 96’, οι εργαζόμενοι συντηρούσαν κάθε τόσο τα μηχανήματα και ήλπιζαν ότι με πορείες, διαπραγματεύσεις και καταλήψεις κτιρίων, θα μπορούσαν να «αναστήσουν» την επιχείρηση. Το 1996, η μεγαλύτερη κλωστοϋφαντουργία της Ελλάδας θα περνούσε και τυπικά στην ιστορία, με τα περιουσιακά της στοιχεία να εκποιούνται έναντι πινακίου φακής. Πλέον, τα κτίρια της θυμίζουν «φαντάσματα» και τα χρέη της, 235 δισ δρχ το 1996, θα συνεχίσουν μέχρι και σήμερα να θεωρούνται απαιτητά δεχόμενα τις απαραίτητες προσαυξήσεις!
«Είμαι φιλελεύθερος»
Ακόμα και πριν την κρατικοποίηση της Πειραϊκής – Πατραϊκής ο Φαίδων Στράτος δεν είχε κρύψει τους δεσμούς του με τη δεξιά παράταξη δηλώνοντας πάντα ο ίδιος «φιλελεύθερος» και «κατά του Κρατισμού». Από το 1975 έως το 1985 υπήρξε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Νέας Δημοκρατίας, ενώ έχει διατελέσει επίσης:
Από το 1980 έως το 1984 μέλος Δ.Σ. του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς (ΕΒΕΠ), από το 1982 έως το 1989 πρόεδρος του Κέντρου Πολιτικής Ερεύνης και Επιμορφώσεως (ΚΠΕΕ), από το 1983 έως το 1988 πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Διοικήσεως Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ), από το 1990 έως το 93 μέλος του Δ.Σ. της Τράπεζας Πειραιώς, ενώ μια ξεχωριστή δράση του είναι αυτή που τον βρήκε από το 1995 έως το 2004 στη θέση του Προέδρου της Ένωσης Φίλων Ακρόπολης. Το σπίτι του, εξάλλου, ακριβώς δίπλα στο Μουσείο Ακρόπολης είναι από τα λίγα της πόλης που μπορούν να παινευτούν ότι έχουν θέα – «πιάτο» τον Ιερό Βράχο. Από το 2006 έως το 2013 ο Φαίδων Στράτος ανέλαβε πρόεδρος του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Σταδιοδρομίας (ΙΕΠΑΣ), μιας ομάδας ιδιωτών με στόχο να συμβάλλει ουσιαστικά στην εκπαίδευση.
«Όχι στη μονομερή καταγγελία»
Δεν έπαψε να παρεμβαίνει, ωστόσο στην πολιτική και οικονομική σκηνή, όπως για παράδειγμα, με το άρθρο του στην Εστία (13/6/2012) όπου, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι η μονομερής καταγγελία του Μνημονίου θα μας οδηγούσε σχεδόν μαθηματικά, σε μία σταδιακή εάν όχι απότομη έξοδο από την Ευρωζώνη και μοιραίως, μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον και από την Ευρώπη, με όλες τις συνέπειες ενός απομονωτισμού που έχει αρκούντως αναλυθεί. (…) Αργά ή γρήγορα (ελπίζουμε γρήγορα) θα πρέπει να αναδειχθεί μία ηγεσία που θα επιβάλλει την τάξη και την κοινωνική ειρήνη, αντί να χαϊδεύει απλώς χωρίς μακροχρόνια στρατηγική και προοπτική τα αυτιά των ψηφοφόρων. Μία ηγεσία που θα οδηγήσει την χώρα σε μία ειρηνική επανάσταση μαζί και όχι έξω από την Ευρώπη», κατέληγε.