Φιδονήσι: Το νησί με την αρχαιοελληνική ιστορία και τα πετρέλαια, που κατέλαβαν οι Ρώσοι. Εκεί είναι ο τάφος του Αχιλλέα
Το νησάκι Zmiinyi ή αλλιώς Φιδονήσι ή καλύτερα Λευκή, βρέθηκε στο επίκεντρο των πολεμικών εξελίξεων, καθώς πάνω σε αυτό σκοτώθηκαν 13 Ουκρανοί στρατιώτες, οι οποίοι αρνήθηκαν να παραδοθούν στις ρωσικές δυνάμεις.
Βρίσκεται στη Μαύρη Θάλασσα και σύμφωνα με την μυθολογία σε αυτό θάφτηκε ο Αχιλλέας. Μάλιστα οι ναυτικοί για χρόνια άραζαν και τον προσκυνούσαν σαν προστάτη τους. Έχτισαν και ναό προς τιμήν του. Το νησί ονομαζόταν και «Αχιλλέως νήσος» ή «Νήσος των Μακάρων».
Στην ελληνική μυθολογία, ο Αχιλλέας, ήταν ο κεντρικός αλλά και ο γενναιότερος ήρωας της Ιλιάδας του Ομήρου. Ο θυμός του Αχιλλέα, αποτελεί το κύριο θέμα του έπους. Ο ήρωας πέθανε από το δηλητηριώδες βέλος του Πάρη που τον πέτυχε στην πτέρνα, το μόνο τρωτό του σημείο.
Ο δολοφόνος θεωρείται ότι ενήργησε ύπουλα, χωρίς αξιοπρέπεια και επειδή δεν ήταν αντάξιος του αδερφού του, Έκτορα, δεν του αποδόθηκαν τιμές. Έτσι ο Αχιλλέας χαρακτηρίστηκε αήττητος στο πεδίο της μάχης. Μετά τον θάνατο του, οι Αχαιοί ανέμειξαν τα οστά του με αυτά του Πάτροκλου και διοργάνωσαν επικήδειους αγώνες.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία μετά τον Τρωικό πόλεμο, η Θέτιδα μετέφερε τα σώματα του Αχιλλέα και του Πάτροκλου στο νησί Λευκή. Ονομάστηκε έτσι λόγω των σχηματισμών λευκού μαρμάρου.
Αρχικά το νησί ανήκε στην πόλη της Ολβίας, η οποία έλεγχε και μεριμνούσε για το ιερό του Αχιλλέα, ο οποίος ήταν προστάτης της. Για το νησί μίλησαν ο ποιητής Αλκαίος που αποκαλεί τον Αχιλλέα «’Αρχοντα του Πόντου», ο Φλάβιος Αρριανός, “Περίπλους Ευξείνου Πόντου” (μέσα 2ου αι. μ.Χ.) σύμφωνα με τον οποίο ο Αχιλλέας εμφανίζεται στα όνειρα των ναυτικών και τους υποδεικνύει το καλύτερο σημείο για να αγκυροβολήσουν.
Ο Φιλόστρατος αναφέρει πως κάθε βράδυ ο Αχιλλέας και η Ελένη γιορτάζουν εκεί και τραγουδούν τον έρωτά τους και απαγγέλλουν τα έπη του Ομήρου.
Ο Φιλόστρατος επίσης αναφέρει ότι υπήρχαν τα αγάλματα του Αχιλλέα και της Ελένης στο ναό.
Το 1837 χτίστηκε στο νησί ένας φάρος. Στις συστηματικές ανασκαφές βρέθηκαν πολλές επιγραφές, ενεπίγραφο μέρος των μαρμάρινων τοίχων του ναού του Αχιλλέα, αναθήματα και κοσμήματα αφιερωμένα στον Αχιλλέα, πολλά νομίσματα από όλο τον αρχαίο κόσμο, άγκυρες καθώς και όστρακα αγγείων. Τα απομεινάρια του ελληνικού ναού βρέθηκαν το 1823 αλλά στη συνέχεια στην συγκεκριμένη θέση χτίστηκε Φάρος από το Ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας.
Το 1829 μετά το Ρωσοτουρκικό πόλεμο το νησί έγινε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Το 1877 η Οθωμανική Αυτοκρατορία το κατέλαβε και το παραχώρησε στη Ρουμανία, ως αποζημίωση για τη ρωσική προσάρτηση της νότιας Βεσσαραβίας. Μέχρι το 1948 το νησί θεωρούνταν μέρος της ρουμανικής παράκτιας πόλης Σουλιμά, αλλά οι Σοβιετικοί το ενέταξαν στην ΕΣΣΔ και έχτισαν ραντάρ.
Τα πετρέλαια και η διαμάχη για την υφαλοκρηπίδα
Το νησί ήταν επίκεντρο συνοριακής διαφοράς μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας. Τα εδαφικά όρια της υφαλοκρηπίδας γύρω από το Φιδονήσι οριοθετήθηκαν από το Διεθνές Δικαστήριο το 2009. Λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το νησί είναι υπό ρωσική κατοχή.
Το 1877, μετά το ρωσο-τουρκικό πόλεμο, η Ρωσία έδωσε τη Ρουμανία τον έλεγχο της «Λευκής» και της Δοβρουτσάς, ως αποζημίωση για τη Ρωσική προσάρτηση της Βεσσαραβίας (από τη Ρουμανία). Η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων (1947) έδωσε τη Βεσσαραβία στην ΕΣΣΔ, αλλά δεν έκανε την παραμικρή αναφορά στη νήσο Λευκή.
Το 1948, οι Σοβιετικοί αναγκάζουν τη Ρουμανία (που καταλαμβάνεται από τα σοβιετικά στρατεύματα) να αποδεχθεί την παραχώρηση της «Λευκής» στην ΕΣΣΔ.
Το ίδιο έτος, το 1948, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η ΕΣΣΔ εγκαθιστά στο νησί ραντάρ και φτιάχνει μια εντυπωσιακή στρατιωτική βάση για τον έλεγχο της θαλάσσιας και εναέριας κυκλοφορίας
Μετά το 1991, ανέλαβε τον έλεγχο του νησιού η Ουκρανία , παρόλο που η Ρουμανία υποστήριζε ότι θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο έδαφός της.
Σύμφωνα με τη ρουμανική πλευρά, στις συνθήκες ειρήνης του 1918 και 1920 μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η νήσος είχε θεωρηθεί τμήμα της Ρουμανίας, και ότι δεν αναφέρεται στην Συνθήκη του 1947 περί αλλαγής συνόρων μεταξύ της Ρουμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης.
Μέχρι σήμερα η στρατιωτική βάση της Ουκρανίας στο νησί ήλεγχε την εναέρια κυκλοφορία στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Μία φρεγάτα, ένα περιπολικό πλοίο και ένα ή δύο υποβρύχια υποστήριζαν την στρατιωτική βάση στο νησί.
Το νησί ήταν επίκεντρο συνοριακής διαφοράς μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας. Τα εδαφικά όρια της υφαλοκρηπίδας γύρω από το Φιδονήσι οροθετήθηκαν από το Διεθνές Δικαστήριο το 2009. Σήμερα κατελήφθη από τους Ρώσους.
Στις 16 Σεπτεμβρίου 2004, η ρουμανική πλευρά έφερε την υπόθεση κατά της Ουκρανίας στο Διεθνές Δικαστήριο στο πλαίσιο διαφοράς σχετικά με τα θαλάσσια όρια μεταξύ των δύο κρατών στην Εύξεινου Πόντου, υποστηρίζοντας ότι το νησί δεν έχει κοινωνικο-οικονομική σημασία.
Εάν το Φιδονήσι ήταν νησί, η υφαλοκρηπίδα του θα θεωρείτο ουκρανικά ύδατα. Αν ήταν νησίδα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας δεν θα το λάμβαναν υπόψη. Η Ρουμανία ισχυρίστηκε ότι η Ουκρανία έκανε ανάπτυξη στο Φιδονήσι για να αποδείξει ότι ήταν νησί και όχι νησίδα.
Οι εκατομμύρια τόνοι πετρελαίου και τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου που είχαν εντοπιστεί κάτω από τον βυθό της θάλασσας, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό περιβάλλον ανταγωνισμού ανάμεσα στις μεγαλύτερες εταιρείες.
Η BP και η Royal Dutch / Shell υπέγραψαν συμβάσεις προοπτικής με την Ουκρανία, ενώ η Total συμφώνησε με τη Ρουμανία. Η αυστριακή OMV (ιδιοκτήτης της μεγαλύτερης πετρελαϊκής εταιρείας της Ρουμανίας, Petrom) υπέγραψε σύμβαση με τη Naftogas της Ουκρανίας και την Chornomornaftogaz για να συμμετάσχουν σε δημοπρασία δικαιωμάτων παραχώρησης στην περιοχή.
Στις 3 Φεβρουαρίου 2009, το Διεθνές Δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του (Θαλάσσια Οριοθέτηση στην περίπτωση της Μαύρης Θάλασσας) και οριοθέτησε οριστικά τα θαλάσσια σύνορα των δύο χωρών. Με την απόφαση της Χάγης δημιουργήθηκαν θαλάσσια σύνορα, διαιρώντας τη Μαύρη Θάλασσα με μια γραμμή μεταξύ των ισχυρισμών της κάθε χώρας.
Ο Φάρος χτίστηκε το 1842 από το στόλο της Μαύρης Θάλασσας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας σε θέση που προηγουμένως υπήρχε ο αρχαίος ναός του Αχιλλέα. Τα απομεινάρια του ελληνικού ναού βρέθηκαν το 1823. Αεροφωτογραφία του 2018 από google map.
Η Ρουμανία έλαβε σχεδόν το 80% της αμφισβητούμενης περιοχής επιτρέποντάς της να εκμεταλλευτεί μια σημαντική αλλά απροσδιόριστη μερίδα περίπου 100 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αποθεμάτων φυσικού αερίου και 15 εκατομμυρίων τόνων πετρελαίου κάτω από τον βυθό.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ουκρανό Επίτροπο στο Διεθνές Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών, Volodymyr Vasylenko, σχεδόν όλα τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου επικεντρώνονται στο βυθό που πήγε στην Ουκρανία.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιούσενκο δήλωσε ότι η απόφαση ήταν «δίκαιη και τελική» και ελπίζει ότι θα ανοίξει «νέες ευκαιρίες για περαιτέρω παραγωγική συνεργασία σε όλους τους τομείς της διμερούς συνεργασίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρουμανίας»
Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, την πρώτη ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, δύο ρωσικά πολεμικά πλοία, το Vasily Bykov και το Moskva, βομβάρδισαν το Φιδονήσι. Αργότερα την ίδια μέρα, μετά από δεύτερη επίθεση, στο νησί έγινε εισβολή και κατελήφθη από τις ρωσικές δυνάμεις. Δεκατρείς Ουκρανοί συνοριοφύλακες, που αντιπροσωπεύουν το σύνολο της ουκρανικής στρατιωτικής παρουσίας στο νησί, σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της μάχης αφού αρνήθηκαν να παραδοθούν.
Πληροφορίες από το blog Αλφαβητάριο του Στρατή Γιαννίκου