Οι ακραίες μισθολογικές ανισότητες των φύλων και το παράδειγμα της Ελλάδας

Ο ακροδεξιός νέος πρόεδρος της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρο, δεν έκρυψε ποτέ τις θέσεις του για τη θέση της γυναίκας στον εργασιακό χώρο.

Δηλώνοντας χωρίς περιστροφές: «Επειδή οι γυναίκες έχουν περισσότερα εργατικά δικαιώματα από τους άντρες, οι εργοδότες προτιμούν να προσλαμβάνουν άντρες … Δεν θα προσλάμβανα τον ίδιο αριθμό γυναικών και αντρών. Βέβαια, υπάρχουν πολλές ικανές γυναίκες εκεί έξω».

Για το διαβόητο μισθολογικό χάσμα των δύο φύλων ο λόγος λοιπόν, κάτι που ανάγκασε ακόμα και την Πατρίσια Αρκέτ, παραλαμβάνοντας το χρυσό αγαλματίδιό της για τον Β’ Γυναικείο Ρόλο, να πει: «Είναι η δική μας ώρα να έχουμε μισθολογική ισότητα, μια και καλή και για πάντα», κάνοντας το κοινό των Όσκαρ να ξεσπάσει σε θερμό χειροκρότημα.

Για μια πραγματικά απίστευτη απόκλιση στις αποδοχές αντρών και γυναικών δηλαδή που παρά τα βήματα που γίνονται και τις δεσμεύσεις ηγετών και επιχειρηματιών, συνεχίζει να προκαλεί με τις ανισότητές της.

Το Υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ έχει μάλιστα και online στατιστικό φύλλο που μπορείς να παρακολουθήσεις σε πραγματικό χρόνο (ανανεώνεται κάθε τρίμηνο) τις μισθολογικές ανισότητες μεταξύ των φύλων, μεταξύ άλλων.

Όπως υποδεικνύουν εξάλλου πλήθος ερευνών, οι γυναίκες συνεχίζουν να αμείβονται με ένα 82,1% των αντρικών αποδοχών, κατά μέσο όρο, με το χάσμα να βαθαίνει μάλιστα όσο η γυναίκα μεγαλώνει ηλικιακά και μπαίνει στην εποχή της μητρότητας. Νεαρές γυναίκες ηλικίας 16-24 κερδίζουν το 92% των αντρικών απολαβών, ένα ποσοστό που πέφτει στο 81% στην ηλικιακή ομάδα 25-54 ετών.

Το χάσμα μοιάζει να κλείνει όσο περνά ο καιρός και ο ανδροκρατούμενος κόσμος συνειδητοποιεί το παράλογο του πράγματος. Το 1979, για παράδειγμα, οι γυναίκες έβγαζαν μόλις το 65% του μισθού ενός άντρα για την ίδια θέση, μια κατάσταση που βελτιώνεται μεν σταδιακά, αλλά με ομολογουμένως αργό ρυθμό.

Η μισθολογική ανισότητα υφίσταται παντού στον εργασιακό χώρο, μόνο που δεν είναι ίδια σε όλους τους κλάδους. Αναρίθμητες πραγματικά μελέτες έχουν βαλθεί να εξηγήσουν γιατί συμβαίνει αυτό και οι απαντήσεις τους κυμαίνονται από τις επιλογές που κάνουν οι ίδιες οι γυναίκες (λιγότερες ώρες εργασίας, επιλογή επαγγελμάτων με χαμηλότερες αποδοχές κ.λπ.) μέχρι και την τάση των επιχειρηματιών να «τιμωρούν» τις γυναίκες με παιδιά γιατί δεν μπορούν να αφιερώσουν περισσότερες ώρες στον εργασιακό τους χώρο.

Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), που παρακολουθεί στενά το θέμα, δημοσιεύει κι αυτός τη δική του στατιστική κάθε χρόνο με τη μισθολογική διακύμανση των δύο φύλων, παρέχοντας κατατοπιστικά στοιχεία για τις χώρες και τους κλάδους που λαμβάνουν χώρα οι μεγαλύτερες ανισότητες…

Η μισθολογική διακύμανση ανά κλάδο

Οι μεγαλύτερες ανισότητες στις απολαβές των δύο φύλων περιλαμβάνουν τόσο υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης όσο και ελεύθερους επαγγελματίες και η στατιστική είναι εδώ δηλωτική της κατάστασης που επικρατεί. Στους χρηματοπιστωτικούς συμβούλους, για παράδειγμα, η μισθολογική διαφορά αποκρυσταλλώνεται στο 61,3%, ενώ στο 62,2% κυμαίνεται σε γιατρούς και χειρουργούς.

Όταν μιλάμε για διευθυντικές οικονομικές θέσεις, το χάσμα μεγαλώνει στο 67,4%. Στο 69,4% είναι για τους επιστάτες και στο 70% για τους πωλητές εμπορικών καταστημάτων και κάθε είδους λιανεμπορίου. Το χάσμα στον κλάδο των εκπαιδευτικών ιδιωτικών σχολείων (δάσκαλοι και καθηγητές) εκτιμάται στο 70,5%, όπως είναι και στους επιθεωρητές, δοκιμαστές, ταξινομητές και δειγματολήπτες.

Στον κλάδο του μάρκετινγκ και των πωλήσεων, η διαφορά είναι 70,8% και λίγο μεγαλύτερη (71,2%) στα τμήματα ανθρώπινου δυναμικού. Στο 72,1% κυμαίνεται το χάσμα στον κλάδο των κατασκευών, ενώ πίσω από την μπάρα των κέντρων διασκέδασης το ποσοστό της διαφοράς υπολογίζεται στο 72,4%.

Το μισθολογικό χάσμα σε επαγγέλματα ψυχαγωγίας και fitness αποκρυσταλλώνεται στο 72,8%, ενώ στον κτηματομεσιτικό κλάδο το ίδιο χάσμα εκτιμάται στο 73,3%…

Οι ανισότητες φύλου ανά χώρα

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ και τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία εδώ (2016), οι χώρες με τα μεγαλύτερα μισθολογικά χάσματα εντοπίζονται παντού στον κόσμο. Στην Αυστρία, το ποσοστό της διακύμανσης κυμαίνεται στο 15,7%, οι Αυστριακές παίρνουν δηλαδή κατά μέσο όρο 15,7% λιγότερο από τους Αυστριακούς. Εικόνα σαφώς καλύτερη από τον μέσο όρο του χάσματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (19%), που έχει το δικό της πρόγραμμα (PROGRESS) για τη μελέτη των μισθολογικών διαφορών των δύο φύλων.

Στο Μεξικό, το ποσοστό εκτιμάται στο 16,5%, όπως και στη Φινλανδία, μόνο που αυτή έχει και έναν από τους υψηλότερους δείκτες γυναικείας αντιπροσώπευσης στον εργασιακό χώρο (55%), σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2017. Το ίδιο ποσοστό στην Αγγλία σκαρφαλώνει στο 16,8%, με τις Αγγλίδες να βγάζουν δηλαδή μισθούς στο 83,2% των Άγγλων, και στο 18,2% στον Καναδά, παρά τον νόμο (Canadian Employment Standards Act) που απαγορεύει ρητά μισθολογικές διακρίσεις με βάση το φύλο του υπαλλήλου.

Στο ίδιο ποσοστό είναι το μισθολογικό χάσμα και στις ΗΠΑ, παρά τον επίσης ξεκάθαρο νόμο του 1963 (Equal Pay Act) που επιβάλλει άντρες και γυναίκες να αμείβονται το ίδιο για ίδιες εργασιακές συνθήκες στην ίδια θέση. Λίγο μεγαλύτερη είναι η διαφορά στο Ισραήλ, με το ποσοστό να σκαρφαλώνει στο 19,3%, γεγονός που επιβεβαιώνει και η Κεντρική Στατιστική Υπηρεσία της χώρας.

Μια από τις μεγαλύτερες διακυμάνσεις στις απολαβές των φύλων έχει η Λετονία, με το ποσοστό εδώ να υπερβαίνει το 20% (21,1%), όπως και η Χιλή (ίδιο ποσοστό). Η Χιλή δίνει ωστόσο μια από τις μεγαλύτερες άδειες μητρότητας (18 εβδομάδες) μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.

Οι τρεις χώρες που παραμένουν όμως πρωταθλητές στις μισθολογικές ανισότητες είναι η Ιαπωνία, η Εσθονία και η Κορέα, με τα ποσοστά εδώ να είναι πραγματικά τραγικά. Στην Ιαπωνία υπολογίζεται στο 24,5%, παρά το σχεδόν τέλειο ποσοστό αλφαβητισμού. Η Εσθονία μετρά διαφορά της τάξης του 28,3%, τη δεύτερη υψηλότερη του κόσμου που καταγράφει ο ΟΟΣΑ, με τις Εσθονές να αμείβονται με μόλις 71,7% των απολαβών των Εσθονών, παρά το γεγονός ότι όπως μας λέει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι Εσθονές είναι πολύ περισσότερες από τους Εσθονούς (113 γυναίκες ανά 100 άντρες).

Όσο για την Κορέα, οι γυναίκες κερδίζουν το 65,4% των αντρών, με το ποσοστό διαφοράς να είναι εδώ τραγικά αστρονομικό (34,6%). Αν ο Κορεάτης βγάζει 50.000 δολάρια τον χρόνο δηλαδή για τη δουλειά που προσφέρει, η Κορεάτισσα στην ίδια θέση και με τις ίδιες συνθήκες δεν θα αποκομίζει παρά 32.500 δολάρια…

Το παράδειγμα της Ελλάδας

Σαφώς καλύτερη αντικατοπτρίζει την κατάσταση στη χώρα μας ο ΟΟΣΑ, τοποθετώντας μας στις τελευταίες θέσεις των μισθολογικών διαφορών, με διακύμανση στο 4,5% (το 2016 πάντα). Εκεί που ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ μετρά μισθολογική ανισότητα στο 13,9%.

Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μισθολογικό χάσμα στην Ελλάδα (The gender pay gap in Greece) του Νοεμβρίου 2017, αυτό αποκρυσταλλώνεται στο 41,4% (άλλη μέθοδος υπολογισμού), με τη μέση απόκλιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση να κυμαίνεται στο 39,6%.

Οι λόγοι που επιτείνουν το μισθολογικό χάσμα των Ελληνίδων, μας λέει η μελέτη, ποικίλουν. Το γεγονός ότι οι διευθυντικές καρέκλες και οι θέσεις ευθύνης συνεχίζουν να ανδροκρατούνται σίγουρα δεν βοηθάει καθόλου: «Σε κάθε κλάδο, οι άντρες παίρνουν συχνότερα προαγωγή από τις γυναίκες και πληρώνονται καλύτερα ως αποτέλεσμα». Λιγότερες από 6% είναι ακόμα και σήμερα οι διευθύνουσες σύμβουλοι στη χώρα μας.

Την ίδια ώρα, ο κλήρος πέφτει στη γυναίκα να κρατήσει τα παιδιά και να επιβλέψει το νοικοκυριό, «σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από τους άντρες». Ο εργαζόμενος Έλληνας περνά 9 ώρες τη βδομάδα σε δουλειές του σπιτιού, ενώ η εργαζόμενη Ελληνίδα 22 ώρες, σχεδόν 4 ώρες τη μέρα.

Ταυτοχρόνως, οι γυναίκες είναι αυτές που μειώνουν τις ώρες πλήρους εργασίας τους σε μερικής απασχόλησης (περισσότερες από 1 στις 3), ενώ μόλις 1 στους 10 Έλληνες θα κάνει το ίδιο. Και βέβαια οι Ελληνίδες περνούν περισσότερες και μεγαλύτερες περιόδους εκτός αγοράς εργασίας, κάτι που πέρα από τον μισθό τους επιδρά σημαντικά και στις μελλοντικές αποδοχές τους, αλλά και τη σύνταξη τελικά. «Η μισθολογική διάκριση», καταλήγει η έκθεση, «παρά το γεγονός ότι είναι παράνομη, συνεχίζει να συμβάλει στο μισθολογικό χάσμα των φύλων».

To Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ τοποθέτησε το 2016 την Ελλάδα στην 92η θέση των 144 χωρών-μελών του ΟΗΕ σε όρους οικονομικής ανισότητας των δύο φύλων, με σκορ 0,68% (με το 1 να αντιπροσωπεύει την ιδεατή ισότητα και το 0 την απόλυτη ανισότητα)…