Η αντισυμβατική και πληθωρική μούσα πίσω από ένα διάσημο έργο τέχνης
Μια γυμνή, πληθωρική γυναίκα κοιμάται στον καναπέ της. Η γύμνια του σώματός της με όλες τις ατέλειές της αποδίδεται με κάθε λεπτομέρεια, χωρίς ίχνος εξιδανίκευσης. Η γυναίκα αυτή που απεικονίζεται σε έναν από τους πιο διάσημους πίνακες του Λούσιαν Φρόιντ, εγγονού του Σίγκμουντ Φρόιντ, και αποτέλεσε τη μούσα του μεγάλου ζωγράφου δεν είναι άλλη από τη Σου Τίλεϊ, μια δημόσια υπάλληλο στο Λονδίνο της εποχής εκείνης, που πόζαρε επί μήνες γυμνή μπροστά στον καλλιτέχνη.
Διένυε τότε τη δεκαετία των 30. Σήμερα η Τίλεϊ έχει περάσει τα 60. Προτού ακόμη γνωρίσει τον Φρόιντ, η Τίλεϊ ζούσε μια έντονη ζωή. Ήταν στενή φίλη με τον καλλιτέχνη Λι Μπάουρι και όταν δεν βρισκόταν στο γραφείο της, αναζητούσε την περιπέτεια. Όπως έχει πει η ίδια, δεν θεωρούσε ότι μια νύχτα ήταν καλή αν δεν είχε μεθύσει τόσο ώστε να πέσει κάτω κάποια στιγμή.
Μέχρι να γνωρίσει τον Φρόιντ, για τον οποίο θα ποζάρει γυμνή για συνολικά τέσσερις πίνακές του, τους οποίους δημιούργησε στην τελευταία φάση της καριέρας του. Ο πιο γνωστός από αυτούς είναι το Benefits Supervisor Sleeping (1995). Το Evening in the Studio (1993), ο πρώτος πίνακας της σειράς, την απεικονίζει ξαπλωμένη στο πάτωμα, ενώ ένα κορίτσι κάθεται πίσω της, διαβάζοντας το βιβλίο της. Πρόκειται για έναν παράξενο συνδυασμό εικόνων. Πάντως η Τίλεϊ έχει δηλώσει ανακουφισμένη από το γεγονός ότι ο Φρόιντ αγόρασε τον καναπέ, διότι ήταν οδυνηρό για εκείνη να πρέπει να μένει ξαπλωμένη επί ώρες στο πάτωμα.
Στο Benefits Supervisor Resting (1994), η Τίλεϊ κάθεται στη γωνία του καναπέ με το κεφάλι της προς τα πίσω, μια στάση όχι και τόσο άνετη. Τέλος, στο Sleeping by the Lion Carpet (1996), η Τίλεϊ φαίνεται να κοιμάται σε μια καρέκλα. Η ίδια απεχθάνεται τον συγκεκριμένο πίνακα, διότι την κάνει να φαίνεται χάλια, όπως έλεγε η ίδια πρόσφατα στο BBC.
Ο Φρόιντ κάποτε αποκάλυψε: «Όταν βάζω κάποιον σε μία εικόνα μου αρέσει να αισθάνομαι ότι έχει αποκοιμηθεί εκεί. Με αυτόν τον τρόπο, βρίσκεται εκεί όχι για να γίνει η εικόνα εύκολη στο μάτι ή πιο ευχάριστη, αλλά καταλαμβάνει τον χώρο της εικόνας μου και εγώ τον καταγράφω».
Όλοι οι πίνακες του Φρόιντ με μοντέλο την Τίλεϊ ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές, δηλαδή στα χέρια εξαιρετικά πλούσιων ανθρώπων, ικανών να πληρώσουν εκατομμύρια για να κοιτούν τη «σάρκα» της, σύμφωνα με τα λόγια του Φρόιντ. Ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος Ρόμαν Αμπραμόβιτς έδωσε το 2008 το ποσό των 33,6 εκατομμυρίων δολαρίων, ρεκόρ για έργο ζωγράφου που βρίσκεται εν ζωή, για να αποκτήσει το Benefits Supervisor Sleeping. Το Sleeping by the Lion Carpet εκτέθηκε πρόσφατα στο Tate Britain στο Λονδίνο, στο οποίο τον δάνεισε ο δισεκατομμυριούχος ιδιοκτήτης του πίνακα.
Όταν το Benefits Supervisor Resting πουλήθηκε σε δημοπρασία το 2015 από τον Christie’s, ο επικεφαλής της μεταπολεμικής τέχνης του οίκου, Μπρετ Γκόρβι, δήλωσε πως ο πίνακας «αναγνωρίζεται διεθνώς ως το αριστούργημα του Φρόιντ και τον αναγορεύει σε έναν από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της ανθώπινης μορφής στην ιστορία». Ο Γκόρβι περιέγραψε το έργο ως «έναν θρίαμβο του ανθρώπινου πνεύματος, δείχνοντας την αγάπη του Φρόιντ για το ανθρώπινο σώμα». Σχολιάζοντας την Τίλεϊ, σημείωσε ότι ο Φρόιντ «παρατήρησε κάθε ίντσα της με ένα μη κριτικό μάτι σχεδόν καθημερινά για περισσότερους από 9 μήνες». Η Τίλεϊ είναι «ήρεμη και με αυτοπεποίθηση, χαλαρή και άνετη στο σώμα της. Έχει τον έλεγχο».
Παρά την τεράστια αξία των έργων, χρήματα δεν έχουν φτάσει στην ίδια την Τίλεϊ. Όταν πόζαρε για τον Φρόιντ, έπαιρνε ένα μικρό ποσό σε καθημερινή βάση. Παρόλα αυτά, απολάμβανε την παρέα του. Ήταν «ξεκαρδιστικός» και του άρεσε να κουτσομπολεύει μαζί της. Η Τίλεϊ γνώρισε τον Φρόιντ μέσω του Μπάουρι. Βρήκε την προσωπικότητά του συναρπαστική. Μπορούσε να είναι «κακός, εξαιρετικά γενναιόδωρος, γκρινιάρης, αστείος, έντονος, ήσυχος», αλλά και χειριστικός, όμως με έναν μάλλον χαριτωμένο τρόπο.
Από μούσα… δημιουργός
Η Τίλεϊ έχει συνταξιοδοτηθεί πλέον και έχει μετακομίσει από το Λονδίνο σε μια ήσυχη παραλιακή πόλη. Και πάλι όμως η ζωή της δεν είναι βαρετή. Απολαμβάνει συχνές επισκέψεις από καλλιτέχνες και δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο που θέλουν να της μιλήσουν για τον Φρόιντ και τον Μπάουρι.
Οι τοίχοι στο διαμέρισμά της είναι γεμάτοι με έργα τέχνης, ορισμένα από φίλους της, τα περισσότερα όμως δημιουργήματα της ίδιας. Έμαθε να ζωγραφίζει όταν ήταν νέα, για να τα παρατήσει στη συνέχεια. Και πρόσφατα άρχισε και πάλι να ζωγραφίζει.
Έφτασε στο σημείο να παρουσιάσει έργα της σε μια γκαλερί στο ανατολικό Λονδίνο το 2015. Εστιάζει σε προσωπικά ζητήματα: πορτρέτα φίλων, πίνακες με καθημερινά αντικείμενα. Θα είχε ίσως ενδιαφέρον αν ο Φρόιντ ζούσε, να ήταν εκείνος που θα πόζαρε αυτή τη φορά για τη γυναίκα που αποκαλούσε χαϊδευτικά «μεγάλη Σου».