Η αποτυχία, σκαλοπάτι για την επιτυχία

Δεν αποκαλείται τυχαία, λοιπόν, «γκουρού των εκλαϊκευμένων επιστημών» ο Σάιμον Σινγκ. Ο ίδιος πώς αντιλαμβάνεται τον ρόλο του; Αυτό ήταν το πρώτο που ρώτησα τον διάσημο θεωρητικό φυσικό, δημοσιογράφο και συγγραφέα, όταν τον συνάντησα, πριν από λίγες ημέρες, στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπου, σε συνεργασία με το Hub Science, έδωσε διάλεξη.

«H επιστήμη είναι σπορ για λίγους, ιδιαίτερα όσο το επίπεδο της δυσκολίας και της πολυπλοκότητας ανεβαίνει, και τα επιστημονικά βιβλία δεν γίνονται μπεστ σέλερ. Τα διαβάζουν όσοι ασχολούνται με ένα συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο αλλά και άνθρωποι από διαφορετικούς χώρους, συχνά συγγενικούς, που επιθυμούν να διευρύνουν το φάσμα των γνώσεών τους. Ενας βιολόγος, για παράδειγμα, που θέλει να μάθει περισσότερα για την Κοσμολογία, θα αναζητήσει μια τέτοια έκδοση», λέει ο Σάιμον Σινγκ. «Υπάρχουν, λοιπόν, “τεχνικά” εγχειρίδια για τα Μαθηματικά, αλλά ο κόσμος δεν ξέρει τι σημαίνει να είσαι μαθηματικός, να ανακαλύπτεις νέους αριθμούς και σχήματα, πόσο συναρπαστική είναι αυτή η “περιπέτεια”. Μετά τις σπουδές μου, επιλέγοντας να μην ακολουθήσω ακαδημαϊκή καριέρα –γιατί υπήρχαν πολύ εξυπνότεροι και γρηγορότεροι από μένα και ποτέ δεν θα έπαιρνα… Νομπέλ–, αποφάσισα να ασχοληθώ με την εκλαΐκευση της επιστήμης –προτιμώ τη λέξη “επικοινωνία”, πάντως–, αρχής γενομένης από τα Μαθηματικά. Θέλησα να κάνω όσο τον δυνατόν περισσότερους αναγνώστες συνοδοιπόρους μου σε αυτό το ταξίδι. Ετσι, λοιπόν, αντιλαμβάνομαι τον ρόλο μου: φέρνω τους μη επιστήμονες κοντά στις επιστήμες, σε έναν άγνωστο για τους ίδιους και παράξενο κόσμο, τον οποίο μέχρι τώρα φοβούνταν να πλησιάσουν. Τους μιλώ με έναν ελκυστικό τρόπο. Εντάσσω τη γνώση σε μια αφηγηματική δομή που κεντρίζει το ενδιαφέρον τους: σε μια ιστορία με καλούς και καλούς, με εκπλήξεις και ανατροπές».

H πρώτη φωτογραφία μαύρης τρύπας, που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 10 Απριλίου. Την εικόνα αυτή έδειξε ο Σιγκ στους δύο μικρούς γιους του. A.P./EVENT HORIZON TELESCOPE COLLABORATION

Ο Σινγκ σπούδασε Φυσική στο Imperial College και εκπόνησε διδακτορική διατριβή στη Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και στο CERN. Το 1996 σκηνοθέτησε για λογαριασμό του BBC ένα από τα πιο επιτυχημένα ντοκιμαντέρ που προβλήθηκαν ποτέ στη βρετανική τηλεόραση, σχετικά με την επίλυση του περίφημου τελευταίου θεωρήματος του Φερμά από τον μαθηματικό Αντριου Γουάιλς, για το οποίο κέρδισε το βραβείο BAFTA. Αν και φυσικός, δεν κρύβει το πάθος του για τα Μαθηματικά. Και το εξηγεί με μια ιστορία. «Το 1983, όταν ο Στιβ Τζομπς ζήτησε από τον Τζον Σκάλι να φύγει από την Pepsi, όπου ήταν γενικός διευθυντής, για να αναλάβει την αντίστοιχη θέση στην Apple, εκείνος τον ρώτησε: “Γιατί να αφήσω μια εταιρεία-κολοσσό;” “Είναι απλό”, του απάντησε ο Τζομπς. “Μπορείς να μείνεις στην Pepsi και να φτιάχνεις νερό με ζάχαρη για την υπόλοιπη ζωή σου ή να έρθεις μαζί μας και να αλλάξουμε τον κόσμο. Τι προτιμάς;”».

Συμβουλή στους μαθητές

Την ίδια συμβουλή δίνει ο Σάιμον Σινγκ στους μαθητές στους οποίους μιλά όταν επισκέπτεται βρετανικά σχολεία. «Αν θέλετε να αλλάξετε τον κόσμο, τους λέω, μάθετε Μαθηματικά και ασχοληθείτε με τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας: την αναζήτηση νέων πηγών ενέργειας, την αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής. Δουλέψτε σκληρά για να έχει ένα πιο λαμπρό μέλλον η ανθρωπότητα. Είναι υπέροχο το να μπορείς να εμπνέεις τα παιδιά. Να τους δίνεις τα εργαλεία ώστε να αποκωδικοποιούν τις γνώσεις που βρίσκουν στο Διαδίκτυο –χωρίς στη σωστή καθοδήγηση αυτός ο ωκεανός πληροφοριών είναι άχρηστος–, να ενδυναμώνεις τους δεσμούς τους με τις επιστήμες».

Παιδί αναλφάβητων αγροτών

Η δική του παιδική ηλικία δεν ήταν εύκολη. «Οι γονείς μου ήταν αγρότες. Μετανάστευσαν στη Βρετανία από την Ινδία τη δεκαετία του ’50. Η μητέρα μου δεν ήξερε ούτε γραφή ούτε ανάγνωση, κι όμως, πάντα μου έλεγε πόσο σημαντικό είναι να σπουδάζει κανείς. Ο πατέρας μου με δυσκολία μπορούσε να διαβάσει την εφημερίδα του, αλλά μου κληροδότησε την περιέργειά του για το πώς λειτουργεί κάθε πράγμα. Η μεγάλη μου αδελφή με… κυνηγούσε ώστε να κάνω τις ασκήσεις μου για το σχολείο. Σε ηλικία εννέα ετών ανακοίνωσα στην οικογένειά μου ότι θα γινόμουν Πυρηνικός Φυσικός! Ακόμα θυμάμαι την έκπληξη στο βλέμμα τους», λέει γελώντας. «Από τους γονείς μου έμαθα ότι πρέπει να εργάζομαι σκληρά για να πετυχαίνω τους στόχους μου και κάτι ακόμα, εξίσου σημαντικό: ότι είμαι τυχερός που ζω σε μια δυτική δημοκρατία, που δίνει σε όλους τους πολίτες τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες ευκαιρίες…»

Οι δύο γιοι του
Το εξώφυλλο του βιβλίου του «Θεραπεία ή απάτη; – Η εναλλακτική ιατρική υπό δοκιμή», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τραυλός.

Ο 54χρονος Σάιμον Σινγκ έχει αποκτήσει πλέον τη δική του οικογένεια και δύο γιους, εννέα και τεσσάρων ετών. Τους μιλάει για τους ήρωές του, «τον Ισαάκ Νεύτωνα, τον Κάρολο Δαρβίνο, τον Στίβεν Χόκινγκ – και όλους τους υπόλοιπους επιστήμονες που άλλαξαν τον ρουν της Ιστορίας και το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας ως μέρος του σύμπαντος», όπως τονίζει. Θα προσπαθήσει να τους μεταλαμπαδεύσει και τη δική του φιλοσοφία για τη ζωή: «Σημασία έχει να μη φοβόμαστε διαρκώς μήπως ό,τι επιχειρούμε πάει στραβά, γιατί ακόμα κι αυτό θα γίνει αφορμή να μάθουμε κάτι. Επίσης, να σκεφτόμαστε ότι στην πραγματικότητα δεν αποτυγχάνουμε ποτέ: απλώς δεν έχουμε ακόμη φτάσει στην επιτυχία – η αποτυχία είναι ένα από τα σκαλοπάτια προς αυτή την κατεύθυνση».

Και, φυσικά, τους μυεί στον συναρπαστικό κόσμο των Μαθηματικών, της Φυσικής και της Αστροφυσικής. Με τον μεγάλο, όταν ήταν μόλις επτά ετών, παρακολούθησαν μαζί μία από τις τελευταίες διαλέξεις του Στίβεν Χόκινγκ! Πρόσφατα τους έδειξε την πρώτη φωτογραφία μαύρης τρύπας που δημοσίευσε η NASA. «Εχουμε την τύχη και το προνόμιο να ζούμε σε μια χρυσή εποχή για την Αστροφυσική. Οταν ήμουν παιδί, η θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης δεν ήταν αποδεκτή. Αργότερα, όταν ήμουν φοιτητής, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, δεν γνωρίζαμε καν την ηλικία του σύμπαντος: τα τελευταία είκοσι χρόνια, χάρη στην τεχνολογία που πλέον διαθέτουμε, έχουμε δει εκπληκτικά πράγματα, τα οποία ποτέ δεν φανταζόμασταν –από το σωματίδιο του Χιγκς μέχρι τα βαρυτικά κύματα– και έχουμε προχωρήσει σε συμπεράσματα απίστευτης ακρίβειας. Είμαι σίγουρος ότι πολύ σύντομα θα έχουμε βρει και άλλες απαντήσεις στο πώς γεννήθηκε και εξελίχθηκε το σύμπαν. Κι εγώ θα συνεχίσω να κάνω αυτό στο οποίο είμαι –όπως λένε, τουλάχιστον (γελάει)– καλός: να περιγράφω τις σπουδαίες επιστημονικές ανακαλύψεις ώστε να γίνονται κατανοητές από ένα όσο το δυνατόν πιο ευρύ κοινό».

«Κι αν δεν είναι καλοί στα Μαθηματικά οι γιοι σας; Θα το αντέξετε;», τον… ιντριγκάρω στο τέλος της κουβέντας μας. Γελάει. «Προς το παρόν, απλώς εξοικειώνονται με κάποιες βασικές μαθηματικές έννοιες. Δυσκολεύομαι να φανταστώ ότι δεν θα είναι καλοί, για να είμαι ειλικρινής, αλλά θα το αντιμετωπίσω όταν θα έρθει η ώρα. Θα ξέρω σε λίγα χρόνια. Κι αν τύχει να ξανασυναντηθούμε, θα σας πω».