Η εγκαταλελειμμένη μονή στην Καστοριά χτισμένη σε ένα ιλιγγιώδες βάραθρο
Σε απόσταση 8 χλμ. από το Νεστόριο, στο νομό Καστοριάς, η Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Τσούκας κόβει την ανάσα σε όσους επιχειρήσουν να την επισκεφτούν με το σημείο όπου βρίσκεται χτισμένη.
Πάνω σε μια επίπεδη και στενή λωρίδα σε ένα ιλιγγιώδες βάραθρο, που καταλήγει σε παραπόταμο του Αλιάκμονα, αποτελεί συνέχεια της αρχικής εγκατάστασης των ασκητών και μοναχών στις σπηλιές των βράχων και στέκει αγέρωχη στο πέρασμα του χρόνου από τον 13ο αιώνα.
Η ονομασία της οφείλεται σε μεταγενέστερο οικισμό που δημιουργήθηκε δίπλα στη μονή με το όνομα Τσούκα, ο οποίος πια δεν υπάρχει.
Η μονή λειτουργούσε αδιάκοπα για περίπου 700 χρόνια από το 1254 μέχρι το 1943, όταν πυρπολήθηκε από τα αυστριακά στρατεύματα της Μεραρχίας «Εντελβάις» κατά την περίοδο της Κατοχής.
Εντύπωση, μάλιστα, προκαλεί το γεγονός ότι από το καθολικό της μονής περνάει νερό της πηγής που καταλήγει στον Στενοπόταμο, έναν από τους παραποτάμους του Αλιάκμονα.
Σύμφωνα με ιστορικές πληροφορίες οι Παλαιολόγοι αυτοκράτορες έκαναν δωρεές στη μονή για την εικονογράφησή της, ενώ κατά την Τουρκοκρατία λειτούργησε ως σημαντικό πνευματικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Η μονή διέθετε μεγάλη περιουσία, γι αυτό και αρκετές φορές δέχθηκε ληστρικές επιθέσεις.
Από το 1961 έχει ανακηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, ενώ σήμερα είναι εγκαταλελειμμένη.