Η κοσμολογία συναντάται με τη φιλοσοφία | Επιστήμη
«Δόκτωρ Κούπερ, με όλο τον σεβασμό, μήπως παίρνετε κρακ;». Η μνημειώδης ατάκα του νομπελίστα αστροφυσικού Τζορτζ Σμουτ στον Σέλντον Κούπερ προκαλεί ακόμη και σήμερα τα γέλια, εννέα χρόνια μετά την προβολή της σκηνής στη δημοφιλή σειρά «The Bing Bang Theory».
Στο επεισόδιο, ο ιδιοφυής αντικοινωνικός φυσικός, τον οποίο ενσαρκώνει ο εξαιρετικός Τζιμ Πάρσονς, ζητεί από τον ίδιο τον κύριο Bing Bang να συνυπογράψουν τη μελέτη του για να βγει από την «αφάνεια» τρία χρόνια μετά την απονομή του βραβείου Νομπέλ. «Μα, πόσο ντίβα;», μονολογεί ο Κούπερ καθώς ο καθηγητής Σμουτ αποχωρεί.
«Αν πιστεύετε, είναι σαν να κοιτάτε τον Θεό», είναι η διάσημη και προκλητική φράση που είπε ο Τζορτζ Σμουτ το 1992, όταν με τον καθηγητή Τζον Μάδερ ανακοίνωσε την ανακάλυψη του «αρχαίου φωτός» του σύμπαντος. Οι δύο επιστήμονες κατάφεραν να μετρήσουν και να παρατηρήσουν την κοσμική ακτινοβολία που εκπέμπει το σύμπαν από τη γέννησή του, επιβεβαιώνοντας τη θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης και δίνοντας μια εξήγηση για τη δημιουργία των γαλαξιών και του κόσμου μας. Ο Στίβεν Χόκινγκ χαρακτήρισε τη δουλειά τους ως μία «από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του αιώνα» και τιμήθηκαν με το Νομπέλ Φυσικής το 2006.
Ο Τζορτζ Σμουτ, καθηγητής σήμερα στο πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ και στο γαλλικό Paris Diderot, μας λέει ότι η ανακάλυψή τους, πέρα από την επιστημονική της σημασία, ενίσχυσε το επιστημονικό πεδίο της κοσμολογίας με νέους ερευνητές. «Βοηθήσαμε στην ανάπτυξη ενός πεδίου κάπως ακατάστατου σε κάτι πιο ακριβές, με αποτέλεσμα να έχουμε σήμερα αρκετά δεδομένα για να καταλάβουμε τι γίνεται. Στα χρόνια που μεσολάβησαν έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στην έρευνα», τονίζει ο καθηγητής.
Πράγματι, μόλις πέρυσι η επιστημονική κοινότητα σε όλον τον κόσμο πανηγύριζε για την ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων από τους ανιχνευτές LIGO και VIRGO, που επιβεβαίωσαν τη «διατάραξη» του χώρου και του χρόνου από τη βίαιη δραστηριότητα μαύρων τρυπών και αστέρων νετρονίων. Η επιστήμη της κοσμολογίας, όπως μας λέει ο κ. Σμουτ, μοιάζει να «συνομιλεί» με τη φιλοσοφία. «Σήμερα ξέρουμε περισσότερα για το πώς η Μεγάλη Εκρηξη οδήγησε στη δημιουργία μεγάλων δομών, όπως οι γαλαξίες και τα κλάστερ των γαλαξιών που παρατηρούμε και αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε, πώς εξελίχθηκαν τα αστέρια, τα πλανητικά και ηλιακά συστήματα», σημειώνει ο κ. Σμουτ, «απαντώντας σε φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με την προέλευσή μας, πώς δημιουργήθηκαν ο κόσμος και η Γη, από πού προήλθε η ζωή και πώς ταιριάζουν όλα στη γενική εικόνα».
Ενθερμος υποστηρικτής της επιστημονικής εκλαΐκευσης και διάδοσης των επιστημονικών ζητημάτων, ο νομπελίστας καθηγητής θα μιλήσει στην Αθήνα για τα σύγχρονα θέματα που απασχολούν την αστροφυσική και την κοσμολογία στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Διδάσκοντας το Σύμπαν», καθώς η ζωή μας, όπως λέει, είναι συνδεδεμένη με την επιστήμη είτε το θέλουμε είτε όχι. «Οι σύγχρονες κοινωνίες και ο πολιτισμός, ο τρόπος ζωής μας και η υγεία μας, εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από τις επιστημονικές ανακαλύψεις και τις νέες τεχνολογίες. Τα ενεργά μέλη μιας κοινωνίας και όσοι λαμβάνουν αποφάσεις πρέπει να γνωρίζουν τα όρια και την επικράτεια της επιστήμης αλλά και ότι μερικά κρίσιμα ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, χρειάζονται επιστημονική αξιολόγηση και λύσεις», μας λέει.
Οι μεγάλες προκλήσεις του μέλλοντος, όπως τα αποθέματα νερού, η καθαρή ατμόσφαιρα, η τεχνητή νοημοσύνη, είναι ζητήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα και θα λυθούν ή θα επιδεινωθούν, τονίζει ο καθηγητής, με πολιτικές που θα συνδέονται με την επιστήμη και τις τεχνολογίες. «Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν να ακούν τις άβολες αλήθειες», μας λέει και αυτό ισχύει σε πολλά επίπεδα, από τα αντιεμβολιαστικά κινήματα μέχρι το μεταναστευτικό ζήτημα. Το ζητούμενο για τον ίδιο είναι να εμπνευστούν οι νέες γενιές, να αποκτήσουν επιστημονικές γνώσεις και να βοηθήσουν την ανθρωπότητα με νέες ανακαλύψεις.
Η προσομοίωση
Στο YouTube η σκηνή του Τζορτζ Σμουτ με τον Κούπερ Σέλντον έχει μερικές χιλιάδες θεάσεις. Πάνω από δύο εκατομμύρια θεάσεις, όμως, έχει ένα άλλο βίντεο του νομπελίστα καθηγητή με μια ομιλία του στη διοργάνωση TEDx πριν από μερικά χρόνια. Εκεί έκανε μια παρουσίαση που συζητήθηκε αρκετά σχετικά με τη λεγόμενη «υπόθεση της προσομοίωσης». Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, ο κόσμος και το σύμπαν είναι μια κατασκευασμένη εικόνα, μια πολύ καλά φτιαγμένη εικονική πραγματικότητα. «Αν το δούμε σοβαρά είναι πολύ δύσκολο να αποδείξεις αν κάποιος είναι ή όχι σε προσομοίωση», σημειώνει, «είναι εξαιρετικά πιθανό σε μια πολύ ανεπτυγμένη κοινωνία να υπάρχουν περισσότερα εικονικά ευφυή όντα παρά φυσικά όντα και σε μια καλή προσομοίωση αυτοί που είναι μέσα δεν θα το καταλαβαίνουν για να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους». Αν ήταν έτσι, θα παίρνατε το μπλε ή το κόκκινο χάπι;
Στο YouTube η σκηνή του με τον Τζιμ Πάρσονς έχει μερικές χιλιάδες θεάσεις.
«Βαρυτικά Κύματα, Συγχώνευση Μαύρων Τρυπών και Αστέρων Νετρονίων», Τζορτζ Σμουτ, Ιδρυμα Ευγενίδου, 9 Ιουλίου, 7 μ.μ.