Η ομορφιά των υπέρβαρων μοντέλων και οι αντιδράσεις για τις φωτογραφίσεις τους

Η μόδα μέσα από την προβολή των «XL» μοντέλων προωθεί την παχυσαρκία, υποστηρίζουν κάποιοι αμφισβητώντας το νέο «κίνημα». Ξεχνούν όμως τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος εξαιτίας της μη κοινωνικής αποδοχής των παραπανίσιων κιλών. Η εκπαιδευτική, συμβουλευτική ψυχολόγος, Δρ Καλλιόπη Εμμανουηλίδου, μίλησε το newsbeast.gr για το «fat shaming».

– Tι είναι το λεγόμενο fat shaming; Σε ποιες ηλικίες το παρατηρεί ένας ειδικός και πώς σχετίζεται με τα πρότυπα των περιοδικών;

«Fat shaming» ονομάζεται η πρόκληση ντροπής σε ένα άτομο, εξαιτίας του υποτιθέμενου παραπανίσιου βάρους του. Η λέξη shaming χρησιμοποιείται και για άλλους χαρακτηρισμούς ανθρώπων, όπως είναι για παράδειγμα το «slut shaming», δηλαδή η πρόκληση συναισθημάτων ντροπής σε γυναίκες, με αντικείμενο την υποτιθέμενη προκλητική σεξουαλικά συμπεριφορά.

Η πρόκληση ντροπής τύπου «Fat shaming» μπορεί να προκληθεί σε κάθε ηλικία από ανθρώπους κάθε ηλικίας. Από το μικρό παιδάκι που κάποιος του λέει «έγινες στρουμπουλή, μην τρως άλλο κέηκ» μέχρι μια μεγάλη κυρία που κάποιος της λέει «πάχυνες πολύ».

Τα πρότυπα δεν προέρχονται μόνο από τα περιοδικά μόδας, αλλά και από τις βιομηχανίες ρούχων, διαφήμισης, αισθητικής, καλλυντικών, αλλά και από τη μουσική βιομηχανία, τη βιομηχανία κινηματογράφου και την τηλεόραση, που συνδέονται μεταξύ τους και επωφελούνται από την προβολή ενός αυστηρότατου προτύπου ομορφιάς, στο οποίο (εκτός άλλων σωματικών χαρακτηριστικών) το σωματικό βάρος είναι ιδιαίτερα χαμηλό. Σε αυτές θα προσθέσω και τις βιομηχανίες τροφίμων που ωθούν την υπερκατανάλωση και συμβάλλουν στην παχυσαρκία, κάτι που με τη σειρά του τρέφει τις (εξαιρετικά κερδοφόρες) βιομηχανίες αδυνατίσματος, παγιδεύοντας τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο σε φαύλους κύκλους…

Το υπέρβαρο μοντέλο που επικρίθηκε όσο καμία γυναίκα για τα κιλά της

Η 33χρονη Tessa Holiday, μητέρα ενός παιδιού βρέθηκε τη σεζόν που μας πέρασε, να ποζάρει στο εξώφυλλο του «Cosmopolitan». Η ίδια ανακοίνωσε τη φωτογράφισή της στα social media με μεγάλη χαρά, ήταν για εκείνη ένα άπιαστο όνειρο.

«Αν έβλεπα αυτό το εξώφυλλο όταν ήμουν νεότερη, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά στη ζωή μου» είχε αναφέρει. Σε συνεντεύξεις της σε πολλά μέσα, είχε αναφέρει μεταξύ άλλων το πόσο άσχημα είχε βιώσει το ρατσισμό και τις ενοχές με τα κιλά: «Υπήρξε μια στιγμή που οδηγούσα στο αυτοκίνητο με το παιδί μου μέσα και σκέφτηκα πως πραγματικά δεν υπάρχει κανένας λόγος να υπάρχω…».

Πολλοί ήταν εκείνοι που άσκησαν κριτική στο περιοδικό. Και κυρίως ο Bρετανός δημοσιογράφος Piers Morgan. Το να προβάλλεις ένα υπερμεγέθες μοντέλο είναι ακριβώς το ίδιο σαν να προβάλεις μια γυναίκα με ανορεξία ως πρότυπο ομορφιάς, έλεγαν.

– Ως που μπορούν να φτάσουν οι επιπτώσεις του να ντρέπεται κάποιος για το πάχος του; Πόσο υποφέρουν οι άνθρωποι σήμερα; Μπορεί να αναπτύξουν ακόμα και ψυχολογικές «παθολογίες»;

Βλέπουμε φυσιολογικούς ανθρώπους που δεν έχουν προβληματικό βάρος, αλλά νιώθουν ντροπή για το σώμα τους, μόνο και μόνο επειδή η κοιλιά κάνει τη φυσιολογική «δίπλα», όταν κάθονται. Η ντροπή αυτή όντως μπορεί να φτάσει σε ψυχοπαθολογικά επίπεδα, με αποτέλεσμα ένας άνθρωπος να αποκτά εμμονή με τα «χοντρά» του σημεία, προσπαθώντας διαρκώς να τα κρύψει ή να τα εξαφανίσει, να ελέγχει την αντανάκλαση της εικόνας του όπου βρεθεί (σε τζαμαρίες, καθρέφτες, βιτρίνες!) με σοβαρό άγχος. Το άγχος αυτό για την αυτοεικόνα είναι δυστυχώς πολύ συνηθισμένο φαινόμενο που μπορεί να οδηγήσει κάποιον ακόμα και σε διαταραχές πρόσληψης τροφής, όπως είναι η άκρως επικίνδυνη ασθένεια της ανορεξίας, στην οποία το άτομο φτάνει να διαστρεβλώνει την αυτοεικόνα του και να νιώθει παθολογική φοβία του πάχους, ακόμα και αν είναι αποστεωμένο.

– Πολλοί διαμαρτύρονται από τις φωτογραφίσεις των εταιρειών και τις καμπάνιες λέγοντας πως προωθείται ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής…

Στην ψυχοθεραπευτική εμπειρία μου έχω συναντήσει περιστατικά ιδιαίτερα αδύνατων ανθρώπων που υποφέρουν εξίσου με τους υπέρβαρους, λόγω των σχολίων που εισπράττουν. Στο φάσμα των ανθρωπίνων σωμάτων συναντάμε κάθε λογής ανθρώπους με κάθε λογής σχήματα, ύψη, χρώματα, τριχοφυΐες, δέρματα κτλ. Η χρήση ενός μοντέλου π.χ. με πανάδες σημαίνει ότι επιβάλλουμε όλοι οι άνθρωποι να έχουν πανάδες; Ή ότι η κοινωνία μας πρέπει να μάθει να αποδέχεται τη διαφορετικότητα;

Πέρα από αυτό όμως (ότι η ένταξη σημαίνει και επιβολή προτύπου) χρειάζεται θέσουμε και κάποιους ακόμα προβληματισμούς: πόση υπερβολή μπορούμε να υποστηρίξουμε; Οτιδήποτε ξεφεύγει από το αυστηρό και πολύ αδύνατο πρότυπο, είναι παθολογικό; Δεν είναι ιδιαίτερα ανθυγιεινό και το να έχει κανείς υπερβολικά λεπτό σώμα; Γιατί χρειάζεται να μιλάμε πάντα για δύο άκρα και να μην υποστηρίζουμε και όλες τις άλλες ενδιάμεσες καταστάσεις σώματος;

– Το ότι μπορείς να είσαι υγιής παρά τα πάρα πολλά κιλά ευσταθεί;

Ο δείκτης μάζας σώματος είναι μια μέτρηση που κατασκευάστηκε με πολύ αμφίβολες μεθοδολογίες, σκεπτικό και κίνητρα. Σήμερα η επιστήμη προσπαθεί να βρει άλλους δείκτες υγείας, λαμβάνοντας υπόψη τις έρευνες που έχουν βρει ότι το σωματικό βάρος δεν είναι απαραίτητος προγνωστικός παράγοντας για προβλήματα υγείας, σε σύγκριση με άλλους παράγοντες. Βέβαια εξαρτάται για πόσο πολλά είναι τα κιλά, δεν είναι επιστημονικά σωστό να κάνουμε γενικεύσεις.

Ένα αδύνατο σώμα είναι απαραίτητα και υγιές, αν το άτομο ζει με στρες και/ή καταναλώνει ουσίες και/ή έχει κακή διατροφή και/ή δε γυμνάζεται; Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, γιατί μπορεί να υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο υψηλό βάρος και συγκεκριμένα προβλήματα υγείας, όμως αυτό δεν αποκλείει και την περίπτωση ένα υπέρβαρο (σε λογικά πλαίσια, χωρίς ακρότητες που δεν μπορεί να υποστηρίξει το ανθρώπινο σώμα) άτομο να είναι και υγιές.

Οι άντρες δε χρειάζεται να έχουν κοιλιακούς φέτες

Ο τριαντάχρονος Zach Miko θεωρείται από τους πρώτους άνδρες με παραπάνω κιλά που ασχολήθηκε με τη μόδα. Έχει όμορφο πρόσωπο αλλά όχι κοιλιακούς φέτες και  φουσκωμένα μπράτσα. Ο Αμερικάνος, ηθοποιός στο επάγγελμα, σε μπορούσε να φανταστεί ποτέ του πως θα μπορούσε να ασχοληθεί με τη μόδα: «Ήταν τόσο απίθανο για μένα όσο και το να γίνω η βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας είχε δηλώσει σε συνέντευξή του σε γνωστό αμερικανικό περιοδικό.

Γιατί οι γυναίκες δέχονται περισσότερα επικριτικά σχόλια για το πάχος συγκριτικά με τους άνδρες;

Το ρατσισμό με τη σωματική εικόνα μπορεί να τον έχουμε συνδυάσει περισσότερο με την περίπτωση των γυναικών όμως συμβαίνει και μάλιστα πολύ συχνά και με τους άνδρες. Όπως μας εξηγεί η Δρ.  Εμμανουηλίδου:

«Πρόκειται για μια εμφανή εκδήλωση πατριαρχικών κοινωνικών δεσμών, τα οποία χειραγωγούν το γυναικείο φύλο παγιδεύοντάς το σε στενά καθορισμένα πρότυπα εξωτερικής εμφάνισης, με κοινωνικο-οικονομικά κίνητρα. Μια γυναίκα που νιώθει άσχημα με το σώμα της θα προσπαθεί αδιάκοπα να το «διορθώνει», ξοδεύοντας χρήματα σε όφελος των βιομηχανιών αδυνατίσματος, μόδας και ομορφιάς που προκαλούν την αίσθηση ανεπάρκειας και ασχήμιας για το κέρδος τους. Και δαπανά και χρόνο, αντί να τον αφιερώσει στη μόρφωσή της ή την καριέρα της. Τα τελευταία χρόνια βέβαια οι βιομηχανίες προωθούνται απίθανα πρότυπα ομορφιάς και στους άντρες, με αποτέλεσμα ο υπέρβαρος ή παχύσαρκος άντρας να γίνεται αντικείμενο σχολιασμού και ντροπιάσματος, σε πολύ λιγότερο βαθμό όμως από τις γυναίκες. Δεν απαιτείται από τους άντρες η ομορφιά με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο βαθμό από ό,τι στις γυναίκες.

Η αλλαγή νοοτροπίας στη βιομηχανία της μόδας

Η βιομηχανία της μόδας φαίνεται πως αλλάζει για τα καλά νοοτροπία. Ίσως χρειαστεί βέβαια αρκετό καιρό για να μας πείσει. Η Nike είναι μια από τις εταιρείες που αποφάσισε πρόσφατα να λανσάρει τη συλλογή με τα υπερμεγέθη αθλητικά της ρούχα. Η Calvin Klein μετά την Κένταλ Τζένερ, ξαφνικά τοποθέτησε στην καμπάνιά της την νεαρή ράπερ Chika να προβάλλει το υπέρβαρο όμορφο σώμα της με το σλόγκαν: #I speak my truth with my calvins. Κάποιοι υποστήριξαν πως απλά ήθελε να ανεβάσει το πρεστίζ της και να ξαναθυμηθεί τις παλαιότερες πολύ μεγάλες δόξες, ακολουθώντας τις τάσεις της εποχής.

– Είναι ειλικρινείς οι προθέσεις της βιομηχανίας της μόδας γενικότερα, πέρα από αυτές τις περιπτώσεις; Έχει δημιουργήσει πολλά κακά στερεότυπα στο παρελθόν και τα εξώφυλλα πάντα λειτουργούν με τη σεξουαλικοποίηση του γυναικείου σώματος. Έχει αποτέλεσμα στην αλλαγή νοοτροπίας;  

Δεν μπορώ να γενικεύσω εύκολα. Εξαρτάται από την καμπάνια μάλλον. Η σεξουαλικοποίηση μπορεί να γίνει χυδαία, μειώνοντας μια γυναίκα ως άνθρωπο μέσω της αντικειμενοποίησης ή μπορεί να γίνει με τρόπο που να ενδυναμώνει το γυναικείο φύλο, τονίζοντας το δικαίωμα στη σεξουαλικότητα. Πάντως οτιδήποτε προβάλει «προσταγές» και επιβάλει πρότυπα με επιθετικό τρόπο εμένα μου φυτεύει αμφιβολία. Αν το δούμε ωμά, η βιομηχανία της μόδας έχει ως σκοπό το κέρδος και όχι την κοινωνική αλλαγή. Όταν για παράδειγμα μια εταιρία αποφασίζει να βγάλει μια σειρά ρούχων fair trade, αλλά τα περισσότερα ρούχα παράγονται σε τριτοκοσμικά εργοστάσια όπου επιτρέπεται η παιδική εργασία, δεν πρέπει να επηρεαζόμαστε από μια σειρά ή καμπάνια μεμονωμένα αλλά να βλέπουμε τη συνολική εικόνα και να αποφασίζουμε ηθικά ως καταναλωτές.

– Η μόδα προάγει την αυτοπεποίθηση μέσω της φιλαρέσκειας πολλές φορές. Πώς πραγματικά μπορεί να νιώσει αυτοπεποίθηση και καλά με το σώμα του και να απελευθερωθεί από τα κοινωνικά στερεότυπα στην καθημερινότητα;

Χωρίς να θέλω να συνωμοσιολογώ, είναι εξαιρετικά λυτρωτική εμπειρία για έναν άνθρωπο, όταν αντιλαμβάνεται τι στην πραγματικότητα συμβαίνει. Ότι πρόκειται για ένα καλοστημένο παιχνίδι πλουτισμού σε βάρος της αίσθησης ανεπάρκειας που δημιουργείται με θύμα την ανθρώπινη αυτοπεποίθηση.

Στη δική μου ψυχοθεραπευτική μεθοδολογία ως αντίδοτο σε αυτό το κοινωνικό (και συχνά οικογενειακό) δηλητήριο ενισχύεται η έννοια της αυτό-συμπόνιας, της αγάπης του εαυτού δίχως επικριτικότητα και της ρεαλιστικής αποδοχής της υπέροχης ατέλειάς μας. Είμαστε όμορφα ατελείς και φυσικά και πολλά άλλα καταπληκτικά πράγματα, πέρα από την εικόνα μας!