Οι «βρώμικες» μεταφορές και το κλίμα

Η δεκαεξάχρονη ακτιβίστρια του κλίματος από τη Σουηδία, Γκρέτα Τούνμπεργκ, πέρασε ήδη τη μέση του Ατλαντικού και σε λιγότερο από μία εβδομάδα θα βρίσκεται στη Νέα Υόρκη για να συμμετάσχει σε συνομιλίες για την προστασία του περιβάλλοντος. Το ιστιοφόρο «Malizia II», στο οποίο βρίσκεται, μπορεί να μη διαθέτει ιδιαίτερες ανέσεις, ωστόσο χάρη σε ηλιακούς πίνακες και υποθαλάσσιες τουρμπίνες για την παραγωγή ηλεκτρισμού, θα διασχίσει τον απέραντο ωκεανό δίχως να εκπέμψει ρύπους. Το πρωτότυπο ταξίδι της έφηβης ακτιβίστριας στοχεύει στο να στείλει ένα παγκόσμιο ηχηρό μήνυμα: πρέπει να στερηθούμε ορισμένες από τις ανέσεις και ελευθερίες μας για το ευρύτερο καλό του πλανήτη.

Η εκθετική άνοδος της δημοφιλίας της Γκρέτα συνάντησε θύελλα αντιδράσεων: ορισμένοι την κατηγορούν για υπερβολή, άλλοι πως υποκρίνεται τον Μεσσία, και άλλοι εκφράζουν τις αντιθέσεις τους απέναντι στις συχνά οργισμένες ομιλίες της υπέρ του περιβάλλοντος. Ωστόσο, ελάχιστες ήταν οι αντιδράσεις των επικριτών της για την αιτία του ιδιαίτερου ταξιδιού της προς τις ΗΠΑ: το γεγονός πως οι ανθρώπινες μεταφορές υπερθερμαίνουν σημαντικά τον πλανήτη μας.

Σύμφωνα με το συναινετικό συμπέρασμα των επιστημόνων, ο τομέας των μεταφορών συνεισφέρει στις παγκόσμιες εκπομπές ρύπων διοξειδίου του άνθρακα με ένα εντυπωσιακό ποσοστό της τάξεως του 15%. Δυστυχώς, στην Ευρώπη τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Οι μεταφορές αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ηπείρου, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν την κύρια αιτία της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις πόλεις. Ενώ η παγκόσμια κοινότητα έχει αρχίσει να παίρνει τα μέτρα της για την προστασία του πλανήτη, ο τομέας των μεταφορών δεν ακολουθεί με τον ίδιο ρυθμό: παρά τις νομοθετήσεις, οι εκπομπές ρύπων από τις μεταφορές άρχισαν να μειώνονται μόλις το 2007 και εξακολουθούν να παραμένουν υψηλότερες σε σχέση με το 1990.

Οι οδικές μεταφορές είναι μακράν ο μεγαλύτερος κίνδυνος, καθώς το 2014 αποτέλεσαν περισσότερο από το 70% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που οφείλονταν στον τομέα των μεταφορών. Ωστόσο, οι αερομεταφορές είναι εκείνες που φαίνεται να αντιστέκονται περισσότερο στην «πράσινη» αλλαγή: στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την αεροπορία αυξήθηκαν κατά 87% μεταξύ του 1990 και του 2006.

Ευτυχώς, πέρα από τον επικοινωνιακό αντίκτυπο του ταξιδιού της Γκρέτα, διάφορες πρωτότυπες λύσεις ανά τον κόσμο έρχονται στο προσκήνιο για να γεφυρώσουν τον τομέα των μεταφορών με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Δεκάδες νεοφυείς εταιρείες επενδύουν πλέον σε φουτουριστικά αεροσκάφη, τα οποία θα διανύουν τους αιθέρες εξ ολοκλήρου με ηλεκτρικό ρεύμα. Στη Γερμανία, εγκαινιάστηκε με επιτυχία ο πρώτος ηλεκτρικός αυτοκινητόδρομος, ο οποίος θα τροφοδοτεί υβριδικά φορτηγά με ρεύμα την ώρα που αυτά κυκλοφορούν. Τέλος, η πρόσφατη εγκατάσταση στη μαρίνα Φλοίσβου μιας καινοτόμου συσκευής που καθαρίζει τη θάλασσα από μικροπλαστικά, χάρη στη στήριξη μεγάλης αεροπορικής εταιρείας, δείχνει πως η ενσυναίσθηση της κοινωνίας μετατρέπεται σε προγράμματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης με αντίκτυπο.

Elisa, ο πρώτος «e-αυτοκινητόδρομος»

Η τεχνολογία αυτή θα μπορούσε να μειώσει το κόστος μετακίνησης ενός φορτηγού 40 τόνων κατά 20.000 ευρώ σε διαδρομή 100 χιλιάδων χιλιομέτρων.

Λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Φρανκφούρτη, εδώ και μερικούς μήνες συναντά κανείς μια συστάδα από πελώριες κεραίες αγωγών ηλεκτρικού ρεύματος να πλαισιώνουν την τοπική λεωφόρο. Με την πρώτη ματιά θυμίζουν τα συστήματα που τροφοδοτούν τα αντίστοιχα τρόλεϊ λεωφορεία που κυκλοφορούν και στην Ελλάδα, ωστόσο στην πραγματικότητα είναι σχεδιασμένα για πιο ευρεία κατανάλωση. Ο λόγος για το νέο πρόγραμμα Elisa, τον πρώτο «ηλεκτρονικό αυτοκινητόδρομο» της Γερμανίας, στόχος του οποίου είναι να παρέχει στα υβριδικά φορτηγά τροφοδοσία ηλεκτρικού ρεύματος εν ώρα κυκλοφορίας.

Παρότι οι ηλεκτρικοί κινητήρες αποτελούν ήδη το μέλλον της οδικής μετακίνησης σύμφωνα με τους αναλυτές της βιομηχανίας, η πρόκληση της επαναφόρτισής τους επιμένει. Το πειραματικό πρόγραμμα Elisa, το οποίο εγκαταστάθηκε στις αρχές Μαΐου σε μήκος 10 χιλιομέτρων στην εθνική λεωφόρο, προσπαθεί να προσφέρει μια λύση στο πρόβλημα αυτό χάρη σε συστήματα κεραιών αγωγών ηλεκτρικού ρεύματος τα οποία εφάπτονται με την οροφή του φορτηγού. Την ώρα που τα βαριά οχήματα βρίσκονται εν κινήσει, τα εναέρια καλώδια τροφοδοτούν τον ηλεκτρικό κινητήρα με ένταση ύψους 670 volt, παρέχοντας ουσιαστικά αρκετή ενέργεια έτσι ώστε τα φορτηγά να κινούνται εξ ολοκλήρου με ηλεκτρικό ρεύμα αλλά και να εξοικονομούν αποθέματα για αργότερα, όταν μεταβούν σε υβριδικό κινητήρα. Πέρα από τις σημαντικές μειώσεις των ρύπων των βαρέων οχημάτων, η Elisa προσφέρει και επιπλέον οικονομικά οφέλη. Μελέτη που δημοσιεύθηκε λίγο αργότερα από τα εγκαίνια του «e-αυτοκινητόδρομου» κατέληξε πως η τεχνολογία θα μπορούσε να μειώσει το κόστος μετακίνησης ενός φορτηγού 40 τόνων κατά 20.000 ευρώ σε διαδρομή 100 χιλιάδων χιλιομέτρων.

Οπως συμβαίνει συνήθως σε αντίστοιχες προσπάθειες καινοτομίας, το πρόγραμμα Elisa ήταν αποτέλεσμα μιας σύμπραξης μεταξύ διαφόρων φορέων, στη συγκεκριμένη περίπτωση του τεχνολογικού τιτάνα της Siemens με το γερμανικό υπουργείο Μεταφορών και τις τοπικές αρχές του κρατιδίου της Εσσης. Ο «ηλεκτρονικός αυτοκινητόδρομος» ήταν αρχικά σχεδιασμένος να λειτουργεί πιλοτικά μέχρι το 2022, όταν και θα αποφασιζόταν η επέκταση του έργου σε άλλες λεωφόρους της χώρας.

Ωστόσο, τα πρώτα σημάδια της λειτουργίας της Elisa ήταν τόσο ενθαρρυντικά, που ήδη δύο ακόμα γερμανικά κρατίδια χτίζουν τους δικούς τους «e-αυτοκινητόδρομους», καθιστώντας το όραμα της χώρας για μείωση των ρύπων κατά το ήμισυ μέχρι το 2030 ακόμα πιο εφικτό.

Alice, ένα αεροπλάνο με μηδενικούς ρύπους

Μέχρι το τέλος του χρόνου, το υπερσύγχρονο αεροσκάφος θα εκτελεί δοκιμαστικές πτήσεις, με στόχο να διασχίζει συστηματικά τους αιθέρες έως το 2021.

Για όσους δεν το είχαν ήδη υπόψη τους, ο πρόσφατος ακτιβισμός της Γκρέτα το καθιστά πλέον σαφές: οι πτήσεις των αεροπλάνων είναι ιδιαίτερα κακές για το κλίμα του πλανήτη. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως η ανθρωπότητα πρέπει να εγκαταλείψει εξ ολοκλήρου την εναέρια μεταφορά. Δεκάδες νεοφυείς εταιρείες ανά τον κόσμο έχουν ξεκινήσει να επενδύουν στη δημιουργία καινοτόμων ηλεκτρικών αεροσκαφών, τα οποία αναπτύσσονται ραγδαία, προσφέροντας μια περιβαλλοντικά ενσυνείδητη εναλλακτική στη μεταφορά μέσα από τους αιθέρες.

Ηδη αρκετές εταιρείες και επιστήμονες έχουν αρχίσει να στρέφονται στα ηλεκτρικά αεροσκάφη για τις τοπικές και περιφερειακές μεταφορές. Το κορυφαίο παράδειγμα, μέχρι στιγμής, έρχεται από την ισραηλινή startup εταιρεία Eviation και το φουτουριστικό λευκό της αεροπλάνο ονόματι Alice. Το πρωτότυπο αεροσκάφος διαθέτει εννέα θέσεις και έχει ήδη τη δυνατότητα να διανύσει απόσταση μέχρι και 1.000 χιλιομέτρων δίχως να εκπέμπει ρύπους.

Το πλήρως ηλεκτροκίνητο Alice αποκαλύφθηκε στο πρόσφατο ετήσιο Air Show του Παρισιού όπου απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, αποκτώντας μάλιστα και τον πρώτο πελάτη του, τον περιφερειακό αμερικανικό αερομεταφορέα Cape Air. Μέχρι το τέλος του χρόνου, το υπερσύγχρονο αεροσκάφος θα εκτελεί δοκιμαστικές πτήσεις, με στόχο να διασχίζει συστηματικά τους αιθέρες μέχρι το 2021.

Οι ηλεκτροκίνητες λύσεις στο ζήτημα των αεροπορικών μεταφορών έρχονται από κάθε γωνιά του πλανήτη – μάλιστα το μικροσκοπικό Alpha Electro κατασκευασμένο από τη σλοβένικη εταιρεία Pipistrel πραγματοποίησε την πρώτη του πιλοτική πτήση το 2015.

Το Alpha Electro είχε κάνει μια εντυπωσιακή αρχή, μαγνητίζοντας το ενδιαφέρον της Νορβηγίας, η οποία, παρά τα κοιτάσματα πετρελαίου, κάνει άλματα στην ανάπτυξη πράσινων μεταφορών. Δυστυχώς, το μικρό αεροσκάφος της Pipistrel έλαβε αρνητική δημοσιότητα όταν, σε πιλοτική άσκηση στην οποία συμμετείχαν μέχρι και υφυπουργοί της κυβέρνησης, ο κινητήρας του χάλασε απότομα και το αεροπλάνο αναγκάστηκε να προσγειωθεί άτακτα σε μια λίμνη.

Στη Γερμανία, το «ιπτάμενο ταξί» της εταιρείας Lilium μοιάζει σαν να έχει προσγειωθεί από το μέλλον, ωστόσο έχει ήδη συμπληρώσει εκατοντάδες επιτυχημένες πτήσεις από τον Απρίλιο του 2017. Το ηλεκτροκίνητο αεροσκάφος έχει τη δυνατότητα να ταξιδέψει από το Λονδίνο στο Παρίσι σε διάρκεια μιας ώρας, ενώ στόχος της εταιρείας πέρα από την περιβαλλοντική του λειτουργία, είναι και η οικονομική προσιτότητα.

Seabin, η συσκευή που μαζεύει πλαστικά

Η συσκευή μπορεί να μοιάζει μικρή, ωστόσο στην πραγματικότητα έχει τη δυνατότητα συλλογής έως και 500 κιλών πλαστικών αποβλήτων ανά έτος.

Οσο η περιβαλλοντική συνείδηση και ο ακτιβισμός μετατρέπονται σε παγκόσμιο κίνημα τόσο περισσότερο ακολουθούν οι εταιρείες μεταφορών και αεροπορίας, αφουγκραζόμενες τις κοινωνικές ανησυχίες. Μέσω διαφόρων συνεργασιών και προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, προσπαθούν να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα και να συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη και ευαισθητοποίηση του κοινού.

Ενα από αυτά τα προγράμματα είναι και το Plasticless Project, το οποίο έχει αναπτυχθεί από την ιταλική εταιρεία LifeGate χάρη στη στήριξη της ολλανδικής εταιρείας αερομεταφορών KLM, και το οποίο επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη χώρα μας –και συγκεκριμένα την πολυσύχναστη μαρίνα Φλοίσβου– φέτος το καλοκαίρι.

Στόχος του προγράμματος Plasticless είναι η προστασία της θαλάσσιας ζωής και της ποιότητας των νερών της Μεσογείου με την απομάκρυνση των πλαστικών, και καινοτόμο εργαλείο του σε αυτή την προσπάθεια είναι το ιδιαίτερο Seabin. Πρόκειται για μια συσκευή η οποία έχει σχεδιαστεί ειδικά για τη χρήση σε πολυσύχναστες μαρίνες, και τοποθετείται στο νερό για να συλλέξει αυτόματα πλαστικά απορρίμματα από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η συσκευή μπορεί να μοιάζει σχετικά μικρή, ωστόσο στην πραγματικότητα έχει δυνατότητα συλλογής έως και 500 κιλών πλαστικών αποβλήτων ανά έτος που καταλήγουν στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων και των ιδιαίτερα καταστροφικών μικροπλαστικών και μικροϊνών.

Επειτα από την επιτυχημένη λειτουργία του στη μαρίνα της Νάπολης, στη Γένοβα, στη Βενετία, το Seabin τοποθετήθηκε την Τετάρτη 3 Ιουλίου 2019 και στη μαρίνα Φλοίσβου, στο πλαίσιο ειδικής εκδήλωσης που διοργανώθηκε από την KLM σε συνεργασία με τη μαρίνα. Ο διευθύνων σύμβουλος της LAMDA Flisvos Marina Α.Ε., κ. Σταύρος Κατσικάδης –της εταιρείας που διαχειρίζεται τη μαρίνα– δήλωσε ιδιαίτερα χαρούμενος για την περιβαλλοντική πρωτοβουλία. «Αναζητούμε συνεχώς λύσεις, συνεργασίες καθώς και τρόπους εκπαίδευσης του κοινού για όλα τα φλέγοντα περιβαλλοντικά ζητήματα και προσπαθούμε να θέτουμε συνεχώς υψηλότερους στόχους προς αυτή την κατεύθυνση», ανέφερε ο κ. Κατσικάδης, προσθέτοντας πως ήδη η εταιρεία κατήργησε τα πλαστικά καλαμάκια μιας χρήσης στα καταστήματα της μαρίνας. «Με πρωτοβουλίες σαν αυτή, δεσμευόμαστε για την προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών μας πόρων, αλλά και την προσήλωσή μας στις σύγχρονες περιβαλλοντικές ανάγκες της κοινωνίας», συμπλήρωσε.