Είδαμε πρώτοι τον Οιδίποδα σε σκηνοθεσία Μαρκουλάκη: Tα νταούλια και η πτώση

Το iefimerida.gr βρέθηκε στην αρχαία Δωδώνη για την πρεμιέρα της πολυαναμενόμενης παράστασης «Οιδίπους Τύραννος» που σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης και που έρχεται στην Επίδαυρο στις 12 και 13 Ιουνίου, με τα εισιτήρια να είναι ήδη σχεδόν εξαντλημένα! Σας μεταφέρουμε λεπτό προς λεπτό στην παράσταση.

Η σκηνή γυμνή. Κενή σκηνικών. Τα ανάκτορα, τα τείχη, οι κοιλότητες του τοπίου όπου συντελείται το δράμα του Οιδίποδα Τυράννου έχουν αντικατασταθεί από τα ίδια τα σώματα των ανδρών του Χορού, που συσπειρώνονται, κυκλώνουν, μεγεθύνουν. Μόνο πήλινα βρέφη, σε εμβρυακή στάση διάσπαρτα στη σκηνή, σαν θύματα του λιμού, αλλά και σαν πολλαπλά είδωλα του μωρού που άφησε στον Κιθαιρώνα ο βοσκός. Βρέφος με δεμένα τα πόδια, ο γιος του Λάιου και της Ιοκάστης με τον χρησμό ότι θα φονεύσει τον πατέρα του και να κοιμηθεί με τη μάνα του. Του Οιδίποδα.

Ο Μαρκουλάκης σκηνοθετεί Οιδίποδα Τύραννο

Στην πρεμιέρα της παράστασης Οιδίποδας Τύραννος του Σοφοκλή που σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, αυτή η αποκαλυπτική γύμνια της σκηνής προκαλεί μειδιάματα στην ανάμνηση του σκηνικού οπτικού καταπέλτη του Μπομπ Γουίλσον. Όμως, σε μια παράσταση που σκηνοθετεί ο Μαρκουλάκης και πρωταγωνιστεί ο Δημήτρης Λιγνάδης ως Οιδίποδας με την Αμαλία Μουτούση ως Ιοκάστη, αυτό που περιμένεις είναι να ακούσεις τον λόγο του Σοφοκλή από τους δημιουργούς που έχουν μάθει να τον αρθρώνουν από τα σπλάχνα σχεδόν. Σωστά;

Στο καθηλωτικά όμορφο και επιβλητικό αρχαίο θέατρο της Δωδώνης, όταν εισέρχεται ο Χορός και η πράξη εκκινεί, η σιγή που απλώνεται έχει κάτι τόσο διαφορετικό από αυτήν της Επιδαύρου όπου έρχεται η παράσταση στις 12 και 13 Ιουλίου. Είναι σχεδόν ταφική, νιώθεις την πυκνότητα του αέρα που δεν διαπερνά κανένας ήχος. Ένα νταούλι δίνει τον παλμό, η μελωδία ενός ακορντεόν ένρινη σκαρφαλώνει στις κερκίδες και ο Δημήτρης Λιγνάδης ξεκινά αυτή τη διάρκειας 100 λεπτών καταβύθιση από την αγέρωχη στιγμή ενός τυράννου συμπαγούς και ένδοξου σαν μαρμάρινη προτομή, στην ψυχολογία ενός ανθρώπου που θρυμματίζεται εσωτερικά, που παραπαίει, που χάνει το κέντρο του, αφού η ταυτότητά του σεισμικά δονείται πριν αποκαλυφθεί η αλήθεια: είναι ο γιος του Λάιου τον οποίο δολοφόνησε σε ένα τρίστρατο. Είναι ο γιος και ο σύζυγος της Ιοκάστης, πατέρας και αδελφός των παιδιών του.

Η πτώση ενός ηγέτη

Ο Λιγνάδης υπό την σκηνοθετική οδηγία του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη με βελούδινο τρόπο, με έμφαση στην ανθρώπινη φύση, έγινε η αρχή και το τέλος αυτού του σπιράλ, από την άγνοια και την ενδοξότητα, στην αμφισβήτηση της ταυτότητας («ποιος είναι αυτός;» τραγουδά ο Γιώργης Τσουρής και η τραγική ειρωνεία του Σοφοκλή νιώθεις ότι σε χτυπά στους κροτάφους), στην αποκάλυψη της αλήθειας, όπου τυφλώνεται με τις χρυσές πόρπες της νεκρής πλέον Ιοκάστης. Η προτομή του τυράννου έχει γίνει ερπετό με κομμένο το κεφάλι που συνεχίζει να σέρνεται στο χώμα, ζητά να μπει μέσα του ταπεινωμένος, ατιμασμένος, ακυρωμένος.

Ο Δημήτρης Λιγνάδης δεν υποδύθηκε, «υπήρξε» πλήρως αυτό το σπιράλ: σωματικά, κινητικά, αισθητικά, συναισθηματικά. Τον παρατηρούσα από τη θέση μου και έπιασα αρκετές φορές τον εαυτό μου να σκέφτεται «είναι σαν να έφηβος. Σαν είκοσι χρόνια νεώτερος». Μια δύναμη σαρωτική με ενσυναίσθηση. Αλλά κάθε τόσο, όταν ακόμα τα νέφη της αποκάλυψης δεν είχαν μαζευτεί, ο πολιορκητικός κλοιός της μουσικής που συνέθεσε ο Μίνως Μάτσας, διερρήγνυε τη δράση για να μας προειδοποιήσει ότι το κακό έρχεται. Και το σώμα του Λιγνάδη έκανε έναν ανεπαίσθητο σπασμό πριν συνεχίσει. Όταν χτυπά το νταούλι πριν την τελική αποκάλυψη σαν να αποχαιρετά οριστικά το ένδοξο με την αποκάλυψη να κολλάει ήδη στο πίσω μέρος του λαιμού του, όταν ερωτικός αγκαλιάζεται με την Ιοκάστη σε ένα σύμπλεγμα που θυμίζει Ροντέν, όταν σπάει το μωρό που υπήρξε και τα θραύσματα γίνονται τα ματωμένα μάτια του. Η στιγμή του τραγουδίσματος σαν μοιρολόι προς το τέλος μόνο έμοιαζε να θέλει μια μεγαλύτερη πειθαρχία, μια εσωτερικότητα συνεπή με την συντριβή.

Το εύρημα του Τειρασία

Η χρήση της μουσικής, το διαρκές τραγούδισμα του κειμένου από τον Χορό, με νταούλια, πνευστά (πρωταγωνιστής το κλαρίνο), κρουστά και ένα ακορντεόν να συνοδεύουν, δημιούργησαν τον πραγματικό καμβά πάνω στον οποίο ξεδίπλωσε ο Μαρκουλάκης τον Οιδίποδα. Ο τόσο διαυγής, καθαρός λόγος του Σοφοκλή που αρθρώθηκε στην παράσταση, μέσω του τραγουδίσματος ήταν σαν να ενσταλαζόταν μέσα μας. Μια μετάγγιση του υπέροχου κειμένου του Σοφοκλή, τον εισπράξαμε σαν παλμό. Ο Μίνως Μάτσας αριστουργηματικά απόσταξε τους χυμούς, τις εντάσεις και τις κορυφές του κειμένου του Σοφοκλή.

Στις πολύτιμες στιγμές της παράστασης αυτή η στιβαρή, χωρίς ούτε μια περιττή ανάσα αντιπαράθεση του Οιδίποδα με τον μάντη Τειρεσία. Λιγνάδης και Αβαρικιώτης, ο τύραννος που αμφισβητείται, σχεδόν χλευάζεται, ο μάντης που ξέρει και αυτή η γνώση είναι η εξουσία του πάνω τον τύραννο. Ο Μαρκουλάκης εμφανίζει τον Αβαρικιώτη ντυμένο στα μαύρα, με μια κουκούλα να κρύβει το πρόσωπο, μαύρα γάντια, να περπατά κρατώντας ένα σχοινί με κουδούνια ως οδηγό. Δεν βλέπουμε το πρόσωπο του Τειρεσία, όπως αυτός δεν βλέπει εμάς. Είμαστε όλοι τυφλοί μέσα σε αυτή την σχέση. Ωσπου λίγο πριν φύγει από τη σκηνή, τη στιγμή που σχεδόν αποκαλύπτει αυτό που έρχεται βγάζει την κουκούλα και είναι όλα φανερά. «Και της μητέρας που τον γέννησε σύζυγος και γιος. Και του πατέρα που τον γέννησε ομόσπορος και φονιάς».

Η αποκάλυψη πριν το σκοτάδι

Βασίλισσα και γυναίκα εύθραυστη η Ιοκάστη της Αμαλίας Μουτούση, με το ρούχο που θύμιζε φιγούρα από μυκηναϊκή τοιχογραφία σε μια συνάντηση με ηρωίδα από τον Πόλεμο των Αστρων, υπήρξε μια φιγούρα με έντονη τη θνητότητα της και το χτύπημα της μοίρας που την διαπέρασαν. Διαφανής μπροστά στα μάτια μας, μια φιγούρα εξωπραγματική τη στιγμή που διαπιστώνει ότι είναι μάνα του νυμφίου της. Ο Κρέοντας του Νίκου Χατζόπουλου, έφερε στην σκηνή τον επόμενο τύραννο ως μια φιγούρα που έμελλε να έχει πάντα τον δεύτερο ρόλο, να είναι στην σκιά του Οιδίποδα, πριν κληθεί να λάμψει. Ο Χατζόπουλος έπαιξε οριακά, μερικές φορές τείνοντας προς μια πιο καρικατουρίστικη μορφή του Κρέοντα. Ο Χορός που κυριάρχησε στη σκηνή και με τη μουσική και το τραγούδι έστησε τον θόλο για τον Οιδίποδα, έμοιαζε να θέλει περισσότερη αρμονία στην κίνηση κάποιες φορές. Λεπτομέρειες μεν, που όμως θα σφράγιζαν την κερδισμένη άξια αίσθηση πληρότητας της παράστασης.

Φεύγεις με
την επίγνωση της φθαρτότητας, την
επίγνωση ότι η μοίρα, η τύχη είναι οι
τύραννοι εξουσιαστές σου. Και με τον
λόγο του Σοφοκλή να σε κατοικεί, δίνοντάς
του ερμηνείες που σε αφορούν. «Ω φως,
για τελευταία φορά τώρα σε βλέπω.
Αποκαλύφθηκα».