Καρκίνος του νεφρού: Πότε δεν χρειάζεται αφαίρεση του νεφρού

Μετά τη διάγνωση του καρκίνου του νεφρού, ένα από τα πρώτα ερωτήματα που πρέπει να απαντήσει ο γιατρός είναι αν θα μπορέσει να τον αντιμετωπίσει χειρουργικά. Και αν ναι, πόσο εφικτό είναι να σώσει το νεφρό του ασθενούς.

Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι τυχαία. «Η χειρουργική αντιμετώπιση ήταν και παραμένει η κύρια θεραπεία για τον καρκίνο του νεφρού, δεδομένου ότι συνοδεύεται από την καλύτερη πρόγνωση», λέει ο χειρουργός-ουρολόγος Δρ. Ηρακλής Πούλιας, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας. «Ακόμα και μερικοί ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο μπορεί να ωφεληθούν αν χειρουργηθούν. Μερικές φορές, π.χ., βελτιώνεται η πρόγνωσή τους. Άλλες καταπραΰνονται συμπτώματα όπως ο πόνος και η αιμορραγία».

Ωστόσο η χειρουργική επέμβαση δεν είναι πάντοτε εφικτή. Ούτε γίνεται μόνο με έναν τρόπο. Στην πραγματικότητα, η απόφαση για την έκταση της επέμβασης λαμβάνεται αναλόγως με ορισμένα κριτήρια, όπως:

• Το στάδιο της νόσου
• Το μέγεθος του όγκου
• Η θέση του όγκου εντός του νεφρού

Αναλόγως με την περίπτωση μπορεί να αφαιρεθεί ολόκληρος ο νεφρός με μία επέμβαση που ονομάζεται ριζική νεφρεκτομή. Σε τέτοια περίπτωση μπορεί να απαιτηθεί αφαίρεση και:

• Του σύστοιχου επινεφριδίου (είναι ο μικρός αδένας που βρίσκεται πάνω από κάθε νεφρό) αν έχει προσβληθεί
• Του λιπώδους ιστού γύρω από το νεφρό

Σε άλλες περιπτώσεις, όμως, αφαιρείται μόνο ο όγκος μαζί με μικρό τμήμα του παρακείμενου νεφρικού ιστού. Η επέμβαση αυτή λέγεται μερική νεφρεκτομή και κερδίζει συνεχώς έδαφος στην αντιμετώπιση του καρκίνου του νεφρού, κατά τον κ. Πούλια.

Στην πραγματικότητα, στα μεγαλύτερα χειρουργικά κέντρα των ΗΠΑ, του Καναδά και της Ευρώπης το σχεδόν 90% των εγχειρήσεων για καρκίνο του νεφρού γίνονται πλέον με μερική νεφρεκτομή.

Πλεονεκτήματα της μερικής νεφρεκτομής

Η αλήθεια είναι ότι ο άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει και με ένα νεφρό. Ωστόσο οι γιατροί προσπαθούν να διασώσουν το προσβεβλημένο νεφρό, διότι υπάρχουν ορισμένα πλεονεκτήματα.

«Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της μερικής νεφρεκτομής είναι ότι έχει εφάμιλλα ποσοστά επιτυχίας στην αντιμετώπιση του καρκίνου με την ριζική νεφρεκτομή,  δίχως να στερείται εντελώς ο ασθενής το νεφρό του», λέει ο κ. Πούλιας. «Αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι ο καρκίνος του νεφρού κατά κανόνα παρατηρείται σε ηλικιωμένους ανθρώπους. Και η νεφρική λειτουργία εκ φύσεως φθίνει με την ηλικία.

»Όταν όμως ένας ηλικιωμένος αντί για ένα νεφρό έχει π.χ. ενάμιση, είναι λιγότερο πιθανό να εκδηλώσει χρόνια νεφρική νόσο. Αντιθέτως, η  χρόνια νεφρική νόσος παρατηρείται συχνά με τη ριζική νεφρεκτομή».

Εξίσου σημαντικό είναι το ότι στις μεγάλες ηλικίες είναι πιθανότερα νοσήματα, όπως η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Τα νοσήματα αυτά επιβαρύνουν περαιτέρω τη νεφρική λειτουργία. Αποτελούν επίσης κύριους παράγοντες κινδύνου για χρόνια νεφρική νόσο.

Ενδείξεις και αντενδείξεις

Ο καρκίνος του νεφρού συνήθως γίνεται αντιληπτός τυχαία. Συχνά βρίσκεται σε αρχικό έως μέτριο στάδιο, όταν ακόμα μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.  Έτσι, παρότι ο αριθμός των κρουσμάτων αυξάνεται σταδιακά, η θνητότητα μειώνεται.

«Οι όγκοι που ανακαλύπτουμε συνήθως είναι μικροί, με διάμετρο κάτω από 4 εκατοστά», λέει ο Δρ. Πούλιας. «Οι όγκοι αυτοί συνήθως αναπτύσσονται βραδέως και δεν προκαλούν συμπτώματα. Γι’ αυτό συχνά τους ανακαλύπτουμε κατά τύχη στο πλαίσιο ενός τσεκάπ που συμπεριλαμβάνει υπερηχογράφημα κάτω κοιλίας».

Τα 4 εκατοστά είναι «το ιδανικό μέγεθος για να κάνουμε μερική νεφρεκτομή», συνεχίζει. «Ωστόσο, τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι με μερική νεφρεκτομή μπορούμε να αφαιρέσουμε με ασφάλεια ακόμα και όγκους που έχουν μέγεθος έως 7 εκατοστά. Αρκεί να βρίσκονται στο κατάλληλο σημείο και να ισχύουν ορισμένες ακόμα προϋποθέσεις».

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η μερική νεφρεκτομή μπορεί να μην είναι κατάλληλη:

• Όταν ο όγκος βρίσκεται στο μέσο του νεφρού
• Όταν ο ασθενής έχει περισσότερους από έναν όγκους στο ίδιο νεφρό
• Όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένα όργανα του σώματος
• Όταν ο όγκος καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα του νεφρού

Σε τέτοιες περιπτώσεις προτιμότερη μπορεί να είναι η ριζική νεφρεκτομή.

Οι εναλλακτικές επεμβάσεις

«Η μερική νεφρεκτομή είναι μία πολύπλοκη χειρουργική επέμβαση. Είναι επίσης πολύ πιο απαιτητική απ’ ό,τι η αφαίρεση ολόκληρου του νεφρού», τονίζει ο κ. Πούλιας.  «Εκτελείται με  ανοιχτή χειρουργική τεχνική ή με τη βοήθεια ελάχιστα επεμβατικών λαπαροσκοπικών και ρομποτικά υποβοηθούμενων τεχνικών.

»Οι τεχνικές αυτές είναι πιο εύκολες για τον ασθενή και τυπικά συνοδεύονται από βραχύτερη νοσηλεία στο νοσοκομείο και ταχύτερη ανάρρωση. Εντούτοις, ο χειρουργός πρέπει να έχει μεγάλη δεξιότητα στη διενέργειά τους. Η εμπειρία του αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιτυχούς έκβασης».

Αν ο ασθενής δεν μπορεί να υποβληθεί σε χειρουργική θεραπεία, εφαρμόζονται τεχνικές καταστροφής του όγκου. Μπορεί, π.χ., να εκτελεστεί:

• Παρακέντηση του όγκου και εφαρμογή ψύξης μέσω ειδικών βελονών (η μέθοδος ονομάζεται κρυοθεραπεία)
• Εφαρμογή ραδιοσυχνοτήτων.