Μάχη για τα πλαστικά μιας χρήσης

Μπορούμε να φανταστούμε την καθημερινότητά μας χωρίς πλαστικά καλαμάκια, πιάτα και μαχαιροπίρουνα μιας χρήσης; Πολύ σύντομα αυτή θα είναι η πραγματικότητα γι’ αυτά και ορισμένα ακόμα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης. Η πρώτη οδηγία της Ε.Ε. αποκλειστικά για τα συγκεκριμένα πλαστικά βρίσκεται στα τελικά στάδια επεξεργασίας της και αναμένεται να εγκριθεί την άνοιξη. Ανάμεσα στις ενδιαφέρουσες προτάσεις του σχεδίου οδηγίας, που θέτει πλέον συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους, είναι η υποχρεωτική «ενεργοποίηση» της καπνοβιομηχανίας για τον καθαρισμό του περιβάλλοντος από τα αποτσίγαρα και η δημιουργία δομών για τη διαχείριση αλιευτικού εξοπλισμού.

Σε λίγες ημέρες θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη συνάντηση της «τριλογίας», δηλαδή εκπροσώπων του Ευρωκοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να συζητήσουν το κείμενο της οδηγίας, που εγκρίθηκε τον Οκτώβριο από το Ευρωκοινοβούλιο. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη ένας «διπλωματικός» πυρετός, καθώς οι άμεσα εμπλεκόμενοι, όπως η βιομηχανία πλαστικού κάθε χώρας και οι οικονομικοί και κοινωνικοί φορείς συζητούν με τις κυβερνήσεις τη στάση που θα ήθελαν να κρατήσουν. Η οδηγία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: μετά την «προθέρμανση» με την πλαστική σακούλα, όλα δείχνουν ότι θα ακολουθήσουν για πρώτη φορά απαγορεύσεις συγκεκριμένων προϊόντων και προδιαγραφές για την κυκλοφορία άλλων. Ας δούμε ορισμένες από τις προτάσεις, που εγκρίθηκαν με μεγάλη πλειοψηφία από το Ευρωκοινοβούλιο:

• Εως το 2021 προτείνεται να απαγορευθούν εντελώς από την αγορά πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης όπως μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, στηρίγματα μπαλονιών, μπατονέτες, οξοδιασπώμενες σακούλες και συσκευασίες fast food από διογκωμένη πολυστερίνη.

• Τα κράτη-μέλη πρέπει να καταρτίσουν ένα σχέδιο για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης τουλάχιστον κατά 25% έως το 2025. Τα μέτρα δεν πρέπει να είναι «οριζόντια», αλλά ανά προϊόν, ανάλογα με την επίπτωση που εκτιμάται ότι έχει στο περιβάλλον.

• Οι παραγωγοί προϊόντων μιας χρήσης (βιομήχανοι, εισαγωγείς κ.λπ.) θα πρέπει να συμμετέχουν αναλογικά στο κόστος καθαρισμού του περιβάλλοντος (μέχρι σήμερα συμμετέχουν στο κόστος της ανακύκλωσης μέσω των γνωστών συστημάτων). Συμπεριλαμβάνονται και οι καπνοβιομηχανίες (για τα φίλτρα των τσιγάρων, που περιέχουν μικροπλαστικά), που επιπλέον θα πρέπει να συμμετέχουν στο κόστος συλλογής, μεταφοράς και διαχείρισης των αποτσίγαρων, όπως και στο κόστος εκστρατειών ενημέρωσης των καταναλωτών.

• Ειδικά για τα αποτσίγαρα, τα κράτη-μέλη πρέπει να λάβουν μέτρα ώστε να μειώσουν το περιβαλλοντικό κόστος των χρησιμοποιημένων φίλτρων κατά 50% έως το 2025 και 80% έως το 2030. Η υπόθεση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, που εξακολουθούν να έχουν υψηλά ποσοστά καπνιστών.

• Οι συσκευασίες μιας χρήσης με καπάκι από πλαστικό θα επιτρέπεται να κυκλοφορούν στην αγορά μόνο αν το καπάκι δεν αποσπάται κατά τη χρήση. Τέτοια προϊόντα κυκλοφορούν ήδη σε κάποιες χώρες όπως λ.χ. η Γαλλία.

• Τα πλαστικά μπουκάλια των ποτών και των αναψυκτικών θα επιτρέπεται να κυκλοφορούν στην ευρωπαϊκή αγορά μόνο αν μέχρι το 2025 περιέχουν τουλάχιστον 35% ανακυκλωμένη πρώτη ύλη. Στόχος είναι προφανώς η ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης και η αύξηση της οικονομικής αξίας των υλικών, ώστε να λειτουργήσει ως μοχλός στην καλύτερη ανακύκλωση.

• Γενικά, τα κράτη-μέλη θα πρέπει έως το 2025 να συλλέγουν χωριστά το 90% των προϊόντων μιας χρήσης και να διασφαλίζουν τη σωστή ανακύκλωσή τους.

• Στην πρόταση περιλαμβάνεται και η αλιεία ως πηγή προέλευσης σημαντικού τμήματος της θαλάσσιας ρύπανσης. Οπως προτείνεται, τα κράτη-μέλη θα πρέπει από το 2025 να συλλέγουν τουλάχιστον το 50% του πλαστικού εξοπλισμού αλιείας και να ανακυκλώνεται το 15%.

• Τα προϊόντα γυναικείας προσωπικής υγιεινής δεν θα πρέπει να περιέχουν επικίνδυνα χημικά στη σύνθεσή τους.

• Τέλος, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενημέρωση: Στις συσκευασίες των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης θα πρέπει να αναγράφονται σαφώς ο ενδεδειγμένος τρόπος διαχείρισης (μετά τη χρήση τους), η επίπτωση που προκαλεί στο περιβάλλον η κακή τους διαχείριση και αν περιέχουν επικίνδυνα χημικά, όπως βαρέα μέταλλα.

Η ελληνική βιομηχανία πλαστικού παρακολουθεί τις διαπραγματεύσεις και έχει καταθέσει τις προτάσεις της. «Η θέση μας είναι η εξής: η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά ήρθε στη βάση της οδηγίας για την κυκλική οικονομία. Με αυτή την έννοια, επιμέρους κανονισμοί όπως αυτός για την πλαστική σακούλα δεν ακολουθούν τη φιλοσοφία της κυκλικής οικονομίας: για να περιορίσουμε ένα προϊόν, πρέπει να βρεθεί ένα υποκατάστατο», εξηγεί Δημήτρης Σύρμος, πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας. «Κατά τη γνώμη μας, η “στοχοποίηση” συγκεκριμένων προϊόντων δεν τεκμηριώνονται επαρκώς. Η Ευρώπη πρέπει να εστιάσει στην ανακύκλωση. Αν λειτουργούσαν σωστά τα συστήματα και οι μονάδες ανακύκλωσης, θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα». Ο κ. Σύρμος εκτιμά ότι οποιαδήποτε απόφαση πρέπει να δώσει χρόνο προσαρμογής στην εγχώρια βιομηχανία. «Αλλιώς είναι δεδομένο ότι θα πεθάνει. Δεν μπορούμε να προσαρμοστούμε σε διάστημα δύο ετών σε συνθήκες που δεν γνωρίζουμε ακόμα, ούτε λειτουργούμε στο ίδιο οικονομικό περιβάλλον όπως λ.χ. η Γερμανία».

«Είμαστε πολύ πίσω»

«Υπάρχει μεγάλη αντίδραση από τη βιομηχανία πλαστικού και την καπνοβιομηχανία για προφανείς λόγους», εκτιμά ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος προγραμμάτων ευαισθητοποίησης στην περιβαλλοντική οργάνωση WWF. «Πολλά κράτη πιέζουν για αποδυνάμωση των μέτρων, ειδικά για εκείνα που αφορούν τη διευρυμένη ευθύνη παραγωγού, δηλαδή την υποχρέωση που τίθεται να συμμετέχουν στο κόστος συλλογής των πλαστικών μιας χρήσης από το περιβάλλον».

Η συζήτηση αυτή φαίνεται ότι θα αργήσει να… μπει στο αεροπλάνο από τις Βρυξέλλες προς την Αθήνα. «Η κατάσταση στη χώρα μας είναι πολύ πίσω», λέει ο κ. Πληθάρας. «Υπάρχει στόχος η ανακύκλωση πλαστικού να φθάσει το 70%, με την Ελλάδα να εκτιμά επισήμως ότι βρίσκεται στο 30%-40%, κάτι που καταρρίπτεται από τα στοιχεία των ΚΔΑΥ (κέντρων διαλογής ανακυκλώσιμων), που μιλούν για 7%. Το λυπηρό είναι ότι θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε σε κάποιους τομείς. Για παράδειγμα, λόγω τουρισμού, αν δημιουργούνταν ένα σύστημα χωριστής συλλογής των πλαστικών μπουκαλιών νερού (ΡΕΤ), θα μπορούσε να είναι πολύ επιτυχημένο, γιατί η τιμή πώλησης του ΡΕΤ στην αγορά είναι υψηλή. Εμείς όμως ακόμα συζητάμε πώς θα κλείσουμε τις χωματερές και πώς θα γίνουν τέσσερα ρεύματα ανακύκλωσης».