Νέο πτωχευτικό δίκαιο χωρίς προστασία πρώτης κατοικίας

Παρελθόν θα αποτελεί από την 1η Μαΐου ο γνωστός νόμος Κατσέλη, που τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2010 και για δέκα συνεχή χρόνια αποτέλεσε ομπρέλα προστασίας για ευπαθή νοικοκυριά, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις και καταφύγιο για στρατηγικούς κακοπληρωτές. Το πτωχευτικό των ιδιωτών, όπως επισήμως ονομάζεται ο νόμος Κατσέλη, θα καταργηθεί στο σύνολό του –έχει ήδη προηγηθεί η κατάργηση του άρθρου για την προστασία της πρώτης κατοικίας– και στη θέση του η κυβέρνηση θα εισηγηθεί ένα νέο πλαίσιο για την πτώχευση των φυσικών προσώπων.

Το νέο πτωχευτικό, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα ενδείξεις, δεν θα περιλαμβάνει προστατευτικές διατάξεις για την πρώτη κατοικία, καθώς θα βασίζεται στην κοινοτική οδηγία «για την προληπτική αναδιάρθρωση, την απαλλαγή από τα χρέη και τις ανικανότητες ή την έκπτωση οφειλετών» που ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2019.

Η σχετική οδηγία δίνει δεύτερη ευκαιρία στα φυσικά πρόσωπα που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις δανειακές υποχρεώσεις τους, δηλαδή επιτρέπει τη ρύθμιση των οφειλών τους ή την απαλλαγή τους από τα χρέη, αφού όμως προηγουμένως ρευστοποιηθεί το σύνολο της περιουσίας τους. Η απαλλαγή, όπως και η ρευστοποίηση, γίνεται εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος, π.χ. ενός ή δύο ετών, μετά την πάροδο του οποίου το φυσικό πρόσωπο μπορεί να «καθαρίσει» από τις οφειλές του αντίστοιχα με ό,τι προβλέπεται για τις επιχειρήσεις. Το νέο πτωχευτικό δίκαιο, το οποίο, σύμφωνα με νομικούς κύκλους, προσιδιάζει στο αμερικανικό καθεστώς αφερεγγυότητας, θα προβλέπει την εκκίνηση της πτωχευτικής διαδικασίας όχι μόνο από τον οφειλέτη, αλλά και από τους πιστωτές, που θα μπορούν να αιτηθούν τη ρευστοποίηση της περιουσίας του.

Η κατάργηση του νόμου Κατσέλη δεν σημαίνει ότι όσοι έχουν κάνει μέχρι σήμερα αίτηση ένταξης στον νόμο θα πάψουν να προστατεύονται. Πρόκειται για 100.000 περιπτώσεις εκκρεμών υποθέσεων που θα συνεχίσουν να προστατεύονται με βάση το παλαιό καθεστώς, το οποίο ωστόσο δεν ισχύει για νέες αιτήσεις. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα περισσότεροι από 70.000 δανειολήπτες έχουν βρει προστασία στις ευνοϊκές διατάξεις του νόμου, η οποία ωστόσο δείχνει σταδιακά να καθίσταται όλο και πιο δύσκολη, καθώς ένας σημαντικός αριθμός αποφάσεων που εκδίδονται από τα ειρηνοδικεία όλης της χώρας είναι πλέον αρνητικός για τους δανειολήπτες, αξιολογώντας ότι μερίδα των οφειλετών έχει καταφύγει στον νόμο μόνο και μόνο για να κερδίσει  χρόνο και χωρίς να συγκεντρώνει τα απαραίτητα κριτήρια.

Ετσι, η μοναδική δυνατότητα προστασίας της πρώτης κατοικίας παρέχεται πλέον μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας που λειτουργεί στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, η οποία θα μείνει ανοιχτή αυστηρά μέχρι τα τέλη Απριλίου. Οσοι κάνουν αίτηση εγκαίρως θα μπορούν όχι μόνο να αποφύγουν τον πλειστηριασμό της κατοικίας τους, αλλά και να επωφεληθούν από την επιδότηση του Δημοσίου με βάση το ύψος της μηνιαίας δόσης και το ύψος του εισοδήματός τους.

Το υπουργείο Οικονομικών έχει διαμηνύσει ότι πρόκειται για την τελευταία ευκαιρία διάσωσης της πρώτης κατοικίας, πριν εισηγηθεί το νέο πτωχευτικό πλαίσιο, που σε τίποτα δεν θα θυμίζει όσα έχουν ισχύσει μέχρι σήμερα.

Η πλήρης κατάργηση κάθε προστατευτικής διάταξης για την πρώτη κατοικία θα συμπέσει με την αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των δανείων μέσω των πωλήσεων και των τιτλοποιήσεων και θα λύσει τα χέρια των funds και των διαχειριστών κόκκινων δανείων για την εφαρμογή αυστηρών όρων στη ρύθμιση των οφειλών από στεγαστικά δάνεια και όχι μόνο. Οι πλειστηριασμοί θα επιστρατευθούν όχι μόνο ως φόβητρο προκειμένου οι οφειλέτες να συναινέσουν στη ρύθμιση της οφειλής τους, αλλά ως ουσιαστικό εργαλείο μείωσης των κόκκινων δανείων και ανάκτησης μέρους των οφειλών που βαραίνουν τα δάνεια που έχουν ως εξασφαλίσεις ακίνητα.

Η ανάκαμψη της αγοράς ακινήτων που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα ευνοεί, άλλωστε, την επιτάχυνση των πλειστηριασμών και είναι χαρακτηριστικό ότι τους τελευταίους τρεις μήνες παρατηρείται συνεχής αύξηση των χρηστών του eauction, δηλαδή αυτών που εγγράφονται στην πλατφόρμα προκειμένου να συμμετάσχουν ως υποψήφιοι αγοραστές στα προγράμματα πλειστηριασμών που δημοσιεύουν κυρίως οι τράπεζες, αλλά και οι εταιρείες διαχείρισης, το Δημόσιο ή ακόμη και ιδιώτες που έχουν απαιτήσεις έναντι οφειλετών τους.

Η αύξηση του ενδιαφέροντος για την αγορά ακινήτων μέσω του eauction έχει γίνει εμφανής από τον Σεπτέμβριο, οπότε κάθε μήνα εγγράφονται πάνω από 700 νέοι χρήστες και αποτελεί σαφή ένδειξη της ζήτησης που θα υπάρξει στο νέο καθεστώς της απελευθερωμένης από κάθε προστασία αγοράς ακινήτων.