Νηστεία: Ευκαιρία για σωστή διατροφή, ψυχική & σωματική ευεξία

Ποια είναι τα οφέλη της νηστείας;

Τα οφέλη της νηστείας είναι πολλά, καθώς ελαχιστοποιείται η κατανάλωση ζωικού λίπους (κακό λίπος) ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε μονοακόρεστο λίπος (καλό λίπος), από πηγές όπως το ελαιόλαδο, το ταχίνι, οι ξηροί καρποί (πχ. αμύγδαλα) κλπ. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών βοηθάει τον οργανισμό να αποτοξινωθεί από τις επιπτώσεις της υπερκατανάλωσης ζωικού λίπους που πιθανότατα να έχει προηγηθεί και να μειώσει δείκτες όπως η ολική χοληστερίνη, τα τριγλυκερίδια και εάν η νηστεία γίνει σωστά, ακόμη και το σωματικό βάρος σε περίπτωση που αυτό είναι επιθυμητό. Επίσης η αυξημένη κατανάλωση τροφίμων φυτικής προέλευσης έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών καθώς & άλλων απαραίτητων συστατικών όπως οι βιταμίνες, τα μέταλλα & τα αντιοξειδωτικά στοιχεία που συνεισφέρουν στην καλή υγεία, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και στην βελτίωση της λειτουργίας όλων των συστημάτων του οργανισμού.

Υπάρχουν άτομα που δεν θα πρέπει να νηστεύουν;

Πράγματι υπάρχουν κάποιες ομάδες του πληθυσμού που θα πρέπει να νηστεύουν μόνο για περιορισμένα χρονικά διαστήματα και πάντα με την σύμφωνη γνώμη του γιατρού τους, καθώς το νηστίσιμο διαιτολόγιο αδυνατεί να παρέχει επαρκή ποσότητα ορισμένων θρεπτικών συστατικών όπως οι πρωτεΐνες, το ασβέστιο, ο σίδηρος και κάποιες βιταμίνες. Συνεπώς, τα παιδιά, οι έφηβοι, οι εγκυμονούσες, οι υπερήλικοι, άτομα με οστεοπόρωση και όσοι έχουν διαγνωσμένη σιδηροπενική αναιμία δεν θα πρέπει να νηστεύουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα λόγω των αυξημένων αναγκών τους σε αυτά τα θρεπτικά συστατικά. Επιπλέον, σε άτομα με ιδιαίτερα προβλήματα υγείας  (πχ. παγκρεατίτιδα, διαβήτης κλπ) τίθενται περιορισμοί στην εφαρμογή ενός νηστήσιμου διαιτολογίου και ιδιαίτερα όταν αυτό τηρείται για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Τι θα πρέπει να προσέχουν όσοι νηστεύουν;

Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι κατά τη διάρκεια της νηστείας θα πρέπει να τηρούνται οι 3 βασικές αρχές της υγιεινής διατροφής: Ισορροπία, ποικιλία και μέτρο, οι οποίες φυσικά θα πρέπει να τηρούνται σε κάθε περίπτωση, ανεξαρτήτως του είδους διατροφής μας. Η ποικιλία αφορά στη κατανάλωση τροφίμων απ’ όλες τις ομάδες, όπως είναι στην περίπτωση που νηστεύουμε, τα δημητριακά, τα όσπρια, τα θαλασσινά, τα φρούτα και τα λαχανικά, ώστε να παρέχονται στον οργανισμό όλα εκείνα τα  απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που έχει ανάγκη, η ισορροπία αφορά στον σωστό συνδυασμό των τροφίμων αυτών στα διάφορα γεύματα και το μέτρο αναφέρεται στον περιορισμό που θα πρέπει να θέτουμε στην ποσότητα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να τίθενται περιορισμοί και να μην καταναλώνεται ανεξέλεγκτη ποσότητα τροφής με τη δικαιολογία ότι αυτά είναι νηστίσιμα.

Πότε η νηστεία μας παχαίνει;

Είναι γεγονός ότι εάν δεν δοθεί προσοχή στην ποσότητα των τροφίμων που καταναλώνουμε είναι δυνατόν να πάρουμε βάρος ακόμη και κατά τη διάρκεια της νηστείας. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον περιορισμό του ελαιολάδου κατά την παρασκευή των λαδερών τροφίμων, καθώς το ελαιόλαδο παρά τα σημαντικά οφέλη του για την υγεία του οργανισμού προσδίδει αυξημένη ποσότητα θερμίδων. Επιπλέον, συχνά κατά τη διάρκεια της νηστείας καταναλώνουμε υπερβολική ποσότητα νηστίσιμων τροφίμων πλούσιων σε θερμίδες καθώς συχνά θεωρούμε ότι επειδή κάτι είναι νηστίσιμο δεν παχαίνει. Αυτό δεν ισχύει και γι’ αυτό θα πρέπει να μην υπερβάλλουμε στην ποσότητα που καταναλώνουμε, για παράδειγμα θα πρέπει να υπάρχει περιορισμός στην κατανάλωση ψωμιού, κράκερς, παξιμαδιών και άλλων νηστίσιμων αρτοσκευασμάτων. Τέλος, τρόφιμα όπως ο χαλβάς, οι ξηροί καρποί και το ταχίνι, λόγω του αυξημένου θερμιδικού τους περιεχομένου, θα πρέπει να καταναλώνονται με σύνεση ιδιαίτερα από άτομα με αυξημένο βάρος ή άτομα τα οποία έχουν θέσει ως στόχο τους την απώλεια βάρους.

Υπάρχει υποκατάστατο τυριού – μη γαλακτοκομικό προϊόν;

Είναι γεγονός ότι διατίθεται στην αγορά υποκατάστατο τυριού από σόγια κίτρινο αλλά και λευκό, το οποίο αποτελεί επιπρόσθετα μια σχετικά καλή πηγή ασβεστίου, καθώς το περιεχόμενο σε ασβέστιο εξαρτάται από την διαδικασία παρασκευής του. Το προϊόν αυτό είναι πλούσιο σε πρωτεΐνη,  χαμηλό σε θερμίδες και φυσικά περιέχει μηδενική ποσότητα χοληστερόλης. Επίσης, στην αγορά διατίθενται και άλλα προϊόντα μη γαλακτοκομικά που μπορούν να καταναλωθούν κατά τη διάρκεια της νηστείας όπως το ρόφημα σόγιας, αμυγδάλου κλπ αλλά ακόμη κι επιδόρπια σε μορφή κρέμας.

Τα θαλασσινά αποτελούν καλή επιλογή κατά τη διάρκεια της νηστείας;

Τα θαλασσινά εξ’ αιτίας της υψηλής τους περιεκτικότητας σε σελήνιο και ω-3 λιπαρά βελτιώνουν την καρδιακή και νευρομυϊκή λειτουργία ενώ συγχρόνως μπορούν αν συνεισφέρουν στη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ του οργανισμού. Επίσης, αποτελούν πλούσια πηγή βιταμίνης Β12 και σιδήρου. Αντίθετα με αυτό που πιστεύονταν παλιότερα, τα θαλασσινά δεν φαίνεται να αυξάνουν τα επίπεδα της χοληστερίνης όταν καταναλώνονται στα πλαίσια μίας ισορροπημένης διατροφής παρότι πέχουν σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε χοληστερόλη, καθώς δεν περιέχουν κορεσμένο λίπος (κακό λίπος) σε αντίθεση με το κόκκινο κρέας το οποίο περιέχει και κορεσμένο λίπος αλλά και πολύ χοληστερόλη.

Καλύπτουμε κατά τη διάρκεια της νηστείας την ανάγκη μας σε ασβέστιο;

Το νηστίσιμο διαιτολόγιο αδυνατεί να παρέχει την απαραίτητη ποσότητα ασβεστίου στον οργανισμό, κυρίως λόγω της μειωμένης βιοδιαθεσιμότητας του ασβεστίου από τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης. Για τον λόγο αυτό, όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν ειδικές ομάδες οι οποίες δεν θα πρέπει να νηστεύουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, όπως τα παιδιά, οι έφηβοι, οι εγκυμονούσες και οι θηλάζουσες γυναίκες. Καλές πηγές ασβεστίου κατά την περίοδο της νηστείας είναι οι ξηροί καρποί (κυρίως τα αμύγδαλα), το μπρόκολο, το κουνουπίδι, το λάχανο, οι μπάμιες, ο χαλβάς, το σουσάμι, το ρόφημα σόγιας και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.

Πώς μπορούμε να αυξήσουμε κατά τη διάρκεια της νηστείας την πρόσληψη σιδήρου;

Καθώς, όπως είναι γνωστό ο σίδηρος που περιέχεται στα τρόφιμα ζωικής προέλευσης έχει μεγαλύτερη βιοαπορροφησιμότητα έναντι του σιδήρου που περιέχεται στα τρόφιμα φυτικής προέλευσης, οι ανάγκες σε σίδηρο πιθανόν να μην καλύπτονται επαρκώς κατά τη διάρκεια της νηστείας. Για το λόγο τα παιδιά, οι υπερήλικοι, άτομα με διαγνωσμένη σιδηροπενική αναιμία, οι εγκυμονούσες και οι γυναίκες σε γαλουχία θα πρέπει να απαλλάσσονται από τους περιορισμούς της νηστείας. Φυτικές τροφές πλούσιες σε σίδηρο είναι τα όσπρια (κυρίως φακές, φασόλια μαυρομάτικα), οι ξηροί καρποί, τα εμπλουτισμένα δημητριακά, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. σπανάκι), τα αποξηραμένα φρούτα και τα θαλασσινά. Κρίνεται ακόμη σκόπιμη η αύξηση της πρόσληψης βιταμίνης C από χυμούς φρούτων, η οποία μεγιστοποιεί την απορρόφηση του μη-αιμικού σιδήρου (δηλαδή του σιδήρου που περιέχουν τα φυτικής προέλευσης τρόφιμα).

Συμπερασματικά, η νηστεία αποτελεί μια πλήρη και υγιεινή διατροφή, η οποία προάγει τη ψυχική και τη σωματική υγεία υπό την προϋπόθεση να τηρείται το τρίπτυχο: μέτρο, ποικιλία & ισορροπία και δεδομένου ότι γίνεται μια επιλογή τροφίμων πλούσιων σε πρωτεΐνη, ασβέστιο και σίδηρο.

Σοφία Ελευθερίου, MSc

Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος/ Υπεύθυνη λειτουργίας διαιτολογικού γραφείου ΔΙΑΤΡΟΣόΦΙΑ

Εθνικού Στρατού 6, Κηφισιά

2106200990 – 6947267649

info@diatrosofia.gr – www.diatrosofia.gr