Ο Μικρασιάτης Ιερομάρτυρας Άγιος Χαράλαμπος, ο θαυματουργός Μεγαλομάρτυρας
Της Βιργινίας Χαμουδοπούλου-Κωνσταντινίδου, Ιστορικού
Η λατρεία του Αγίου Χαραλάμπους στην αλησμόνητη Σμύρνη
Το «Γραικικόν Νοσοκομείον» της Σμύρνης ήταν το αρχαιότερο νοσοκομείο της Ανατολής. Τα πρώτα νοσοκομεία είχαν συσταθεί τον Δ´ και Ε´ αι. στα Ιεροσόλυμα και τη Βηθλεέμ με την ονομασία «Οίκος Θεού, ελέους και οικτιρμού». Το 1723 το Νοσοκομείο αυτό είχε στεγαστεί στο σπίτι μιας πλούσιας χήρας, με το όνομα «οσπιτάλιον». Αργότερα, με τις κατάλληλες διαρρυθμίσεις, ανοικοδομήσεις και προσθήκες, διαμορφώθηκε ως υπόδειγμα νοσοκομείου. Με τη μορφή αυτή διατηρήθηκε έως το 1922. Το 1723 το Νοσοκομείο αυτό το αγόρασε η Εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, που είχε κοινούς επιτρόπους με το Νοσοκομείο. Για την αγορά αυτή βοήθησαν πλούσιοι Σμυρναίοι και πτωχοί, έχοντας εμπιστοσύνη στους επιτρόπους της Αγίας Φωτεινής.
Μέσα στον περίβολο του Γραικικού Νοσοκομείου ανεγέρθηκε το 1833 ο Ιερός Ναός του Αγίου Χαραλάμπους, γνωστού ως Μεγαλομάρτυρος, στα Δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Τότε το Γραικικό Νοσοκομείο ονομάστηκε «Νοσοκομείο του Αγίου Χαραλάμπους». Ο Ναός του Αγίου Χαραλάμπους χαρακτηρίστηκε δια του από 20 Απριλίου 1833 σιγιλλίου ως Σταυροπηγιακός εξαρτώμενος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στους Σταυροπηγιακούς Ναούς το Πατριαρχείο έστελνε σιδερένιο Σταυρό, με ανάλογη ευχή, ο οποίος «επηγνύετο» κατά τη θεμελίωση του Ναού στη θέση της Αγίας Τράπεζας.
Το όνομα του Ιερού αυτού Ναού ανάγεται στο Αγίασμα του Αγίου Χαραλάμπους, που υπήρχε προ της οικοδομήσεως του Ναού στην περιοχή των Μορτακίων και που υπαγόταν στο Νοσοκομείο. Στο αγίασμα συνέρρεαν, κατά την εορτή του Αγίου στις 10 Φεβρουαρίου, πλήθη κόσμου από όλες τις συνοικίες της Σμύρνης. Το 1848, επί Μητροπολίτη Σμύρνης Παϊσίου, ο Ναός του Αγίου Χαραλάμπους ανακαινίσθηκε εκ βάθρων. Κατά την επέτειο του Αγίου, εκτός από το μνημόσυνο υπέρ των ψυχών των ευεργετών του Νοσοκομείου, ετελείτο κατανυκτική λιτανεία, που περνούσε και από τους θαλάμους των ασθενών. Άλλωστε στο Ναό του Αγίου εκκλησιάζονταν όχι μόνο οι νοσηλευόμενοι, αλλά και οι Ορθόδοξοι της συνοικίας.
Στο υπέρθυρο του Ναού αναγραφόταν:
«Ο πάνσεπτος και περικαλλής ούτος και σταυροπηγιακός ναός του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Χαραλάμπους, πάνυ μικρός και ατελής ων το πρότερον, ανηγέρθη εκ βάθρων γης, ως οράται τανύν (= τώρα), τη συνδρομή και βοηθεία των ενταύθα κατοίκων ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών…».
Ρίγη συγκινήσεως προκαλούσε στους πιστούς και η άκρως επιβλητική περιφορά του Επιταφίου, από τον Ιερό Ναό του Αγίου.
Είναι εύλογη η βαθιά πίστη και λατρεία του λαού της Σμύρνης προς τον Ιερομάρτυρα Άγιο, της γειτονικής προς τη Σμύρνη Μαγνησίας, δεδομένου του σεβασμού, της αγάπης και της αδιασάλευτης μνήμης αυτού του λαού προς τον σύγχρονο με τον Άγιο Χαράλαμπο Επίσκοπο Σμύρνης και Ιερομάρτυρα Πολύκαρπο (1ος-2ος αι. μ.Χ.).
Στην πολυεθνκή Ιωνία της εποχής αυτών των Αγίων (Έλληνες, Λυδοί, Φρύγες, Κάρες, Γαλάτες), ο Άγιος Πολύκαρπος, ο Άγιος Χαράλαμπος και άλλοι μάρτυρες είχαν να πολεμήσουν με την ειδωλομανία, τις αιρέσεις, την απιστία των Ιουδαίων, τις διάσπαρτες διαφορετικές θρησκευτικές δοξασίες μεταξύ των επί μέρους λαών, και κυρίως με τους διωγμούς εκ μέρους των Ρωμαίων.
Ο Άγιος Χαράλαμπος, όπως και ο Άγιος Πολύκαρπος, στηρίχτηκαν στα χριστιανικά θεμέλια που είχε διαμορφώσει τον 1ο αι. μ.Χ. το κήρυγμα του Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή και του Αποστόλου των Εθνών Παύλου. Έτσι οι δύο αυτοί Μεγαλομάρτυρες του 2ου αι. μ.Χ. θεμελίωσαν στη Μικρά Ασία την αληθινή πίστη προς τον Υιό και Λόγο του Θεού, προετοιμάζοντας τη βαθύτερη και ουσιαστική προσέγγιση, στο Ορθόδοξο δόγμα, των Μεγάλων Πατέρων και Διδασκάλων του Γένους του 4ου μ.Χ. αι., όπως και την καθιέρωση των εναντίων των αιρέσεων Οικουμενικών Συνόδων, που ξεκίνησαν με τη Σύνοδο της Νικαίας το 325 μ.Χ.
Οι Ιερομάρτυρες του 1ου αι. μ.Χ. πολέμησαν όχι μόνον την ειδωλολατρεία, αλλά και τις υπάρχουσες τότε αιρετικές ιουδαΐζουσες παρεκκλήσεις, με τη βαθιά αυθεντική χριστιανική τους πίστη στο Ευαγγέλιο του Χριστού. Άντλησαν τη δύναμη και την αντοχή τους στα πρωτάκουστα βασανιστήρια, όπως αυτά του υπερήλικα Αγίου Χαραλάμπους, βιώνοντας κατ᾽ ευθείαν από τις πηγές την Αλήθεια που οδηγεί στη Σωτηρία. Κατόρθωσαν, με τη βοήθεια του Θεού, να ταυτίσουν εκούσια τον εαυτό τους με τον «παθόντα και Αναστάντα Υιό και Λόγο του Θεού», ο οποίος, ως Άνθρωπος, είχε φανερώσει στους ανθρώπους «Θεού την δόξαν».
Ο Άγιος Πολύκαρπος το 167 μ.Χ. και ο Άγιος Χαράλαμπος το 202 μ.Χ. έγιναν «κατά Χάριν θεοί», χωρίς να γνωρίζουν θεωρητικά αυτόν τον όρο, θεωρώντας ότι ήταν απόλυτα φυσιολογική εκ μέρους τους η δια του Αγίου Πνεύματος επιτέλεση εντυπωσιακών θαυμάτων (σημείων). Έτσι έγιναν «σύμφοιτοι τω ομοιώματι του θανάτου του Χριστού, αλλά και [δια της Αγιοσύνης τους] τω ομοιώματι της Αναστάσεώς Του», πρεσβεύοντες για πάντα υπέρ του Γένους των ανθρώπων.
Βέβαια παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον και οι γραπτές μαρτυρίες των πρώιμων αυτών χριστιανικών χρόνων, που πολέμησαν τις παραθρησκευτικές δοξασίες: γνωστικισμό, δοκητισμό (= ο Χριστός ενσαρκώθηκε «κατά το δοκούν», άρα φαινομενική ήταν η ενανθρώπηση του Χριστού).
Όμως θεοφόροι Πατέρες ήδη από το α´ ήμιση του 2ου αι. μ.Χ. στα γραπτά κείμενά τους –και κυρίως στις επιστολές τους–, πέραν του Σωτηριολογικού έργου του Κυρίου Ιησού Χριστού, ταυτίζουν τον «Υιό και Λόγο του Θεού» με την ίδια την αιώνια ζωή και Τον αναφέρουν ως κεφαλή της Εκκλησίας.
Ο Κλήμης, από τη Ρώμη (92-101 μ.Χ.), ομιλεί για την αιώνια παρουσία του Υιού και Λόγου του Θεού και την αιωνιότητα της Αγίας Τριάδας: «Οι πιστοί θα σωθούν δια του Ιησού Χριστού στους αιώνες των αιώνων»»
Ο θεοφόρος Ιγνάτιος, Επίσκοπος Αντιοχείας, το 130 μ.Χ. τονίζει ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι μέλος του σώματος του Χριστού, που είναι η Εκκλησία, και ότι ζωντανός ο Χριστός παρίσταται στη Θεία Ευχαριστία, εφ᾽ όσον τα πάντα μέσα στην Εκκλησία συντονίζονται «εν Χριστώ». Ο Ιγνάτιος τονίζει με έμφαση τη συσπείρωση του Κλήρου και του λαού γύρω από τον Επίσκοπο. Είναι γνωστό από τις πηγές ότι ο Άγιος Πολύκαρπος, ο Επίσκοπος της Σμύρνης, ήταν στενά συνδεδεμένος με τον Ιγνάτιο Αντιοχείας.
Άλλωστε οι «Απολογητές» της εποχής εκείνης είχαν αναλάβει την υπεράσπιση της χριστιανικής πίστεως έναντι των επιθέσεων των Ιουδαίων και των ειδωλολατρών. Επίσης είναι γνωστή η εξαιρετική συμβολή των Σχολών της Αλεξάνδρειας στην ερμηνεία του περιεχομένου της Καινής Διαθήκης (Κλήμης – Ωριγένης).
Η λατρεία του Αγίου Χαραλάμπους στη Σμύρνη του 19ου αι. μας ώθησε να παρουσιάσουμε το Μαρτύριο αυτού του Αγίου παράλληλα με το Μαρτύριο του Επισκόπου Σμύρνης Αγίου Πολυκάρπου, που μαρτύρησε το 167 μ.Χ., λίγα χρόνια πριν από τον Άγιο Χαράλαμπο, που μαρτύρησε το 202 μ.Χ.
Το Μαρτύριο του Επισκόπου Σμύρνης Πολυκάρπου ξεκίνησε με μία προσπάθεια να καεί στην πυρά. Ο Άγιος «προσδεθείς» ανέβλεψε στον ουρανό και προσευχήθηκε: «…Ευλογώ Σε ότι ηξίωσάς με του λαβείν μέρος εν αριθμώ των μαρτύρων εν τω ποτηρίω του Χριστού Σου εις ανάστασιν ζωής αιωνίου ψυχής τε και σώματος εν αφθαρσία Πνεύματος Αγίου… Σε αινώ, Σε ευλογώ, Σε δοξάζω δια του επουρανίου Αρχιερέως Ιησού Χριστού…».
Στην προσευχή αυτή βλέπουμε πλήρη συνείδηση της αιωνίου ζωής, όπως και της ενεργού παρουσίας του Αγίου Πνεύματος.
Όμως οι φλόγες της πυράς σχημάτισαν μία προστατευτική καμάρα περί τον μάρτυρα, τον οποίον τελικά τον αποκεφάλισαν. Για να μην περιέλθει το Ιερό λείψανο στα χριστιανικά χέρια, ο φανατικός ειδωλολάτρης Ρωμαίος αξιωματούχος Νικήτας διατάσσει να καεί ολοσχερώς το λείψανο του Επισκόπου Πολυκάρπου, προκειμένου να αποφευχθούν διχόνοιες περί τα τεμάχια του ιερού λειψάνου του δημοφιλούς και διασήμου Επισκόπου Σμύρνης σε όλη την Ασία.
Ένα βαρυσήμαντο κείμενο με τίτλο «Μαρτύριον του Πολυκάρπου» έχει συνταχθεί από μαθητές του Επισκόπου και εστάλη ως εγκύκλιος επιστολή σε πολλές ορθόδοξες εκκλησίες της Μ. Ασίας, προκειμένου να διαβαστεί στις χριστιανικές συνάξεις, να ενημερώσει και να παραδειγματίσει.
Στο κείμενο αυτό περιγράφεται η κατάχρηση της ρωμαϊκής εξουσίας, όπως και η ανελέητη σκληροκαρδία της οχλοκρατίας ενώπιον των βασανιστηρίων των Μαρτύρων στη Σμύρνη του 2ου αι. μ.Χ.
Επίσης στο ίδιο κείμενο εκτίθενται με απλότητα οι ουσιώδεις διδασκαλίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Συγκλονίζει η ταύτιση του Μαρτυρίου του Αγίου Πολυκάρπου τον 2ο αι. μ.Χ., με το Μαρτύριο του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης, από τους Τούρκους, το 1922, του οποίου το λείψανο επίσης εξαφανίστηκε κατακρεουργημένο (βλ. «Οι Άγιοι της Σμύρνης και της Ιωνίας κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες», Πρακτικά Α´ Διεθνούς Αγιολογικού Συνεδρίου στη Σμύρνη, 6-7 Φεβρουαρίου 2015, σσ. 31-42).
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Χαραλάμπους
στο Ιωσηφόγλειο Νέας Σμύρνης
Ο Ι. Ναός του θαυματουργού Αγίου βρίσκεται στο χώρο του Ιωσηφογλείου Ιδρύματος (Λεωφ. Συγγρού 221), το οποίο φέρει το όνομα του Ιδρυτή και ευεργέτη του Ιδρύματος Χαράλαμπου Ιωσηφόγλου.
Ο Ναός είναι σταυροειδής με τρούλο. Θεμελιώθηκε μετά το 1928 και ολοκληρώθηκε κατά το 1932, οπότε έγιναν τα εγκαίνια του Ιερού Ναού από τον Θρακιώτη χαρισματικό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο.
Όπως ήδη έχουμε αναφέρει στη Ν. Σμύρνη εγκαταστάθηκε μετά το 1922 αστικός πληθυσμός ευκατάστατων λογίων Σμυρναίων, οι οποίοι στόχευαν στην, κατά το δυνατόν, αναβίωση του ήθους και του χαρακτήρα του ελληνορθοδόξου πολιτισμού της αλησμόνητης Σμύρνης, κάτω από τις ευλογίες, στη νέα τους πατρίδα, της Αγίας Φωτεινής, του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Ανδρέα.
Ο Ι. Ναός του Αγίου Χαραλάμπους, ως μικρός οικίσκος εξυπηρετούσε αρχικά τις λατρευτικές ανάγκες των τροφίμων του Ιωσηφογλείου Ιδρύματος, που έφτασαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Ο Όμηρος Ιωσηφόγλου (γυιος του Χαράλαμπου Ι.) ολοκλήρωσε την κατασκευή του Ναού με ξεχωριστές συμφωνίες για το κτήριο, τα μωσαϊκά, το τέμπλο και την αγιογράφηση. Ο Παντοκράτορας στον τρούλο περιστοιχισμένος από τους Ευαγγελιστές με τα σύμβολά τους, η «Πλατυτέρα» στο Ιερό και οι «Ιεράρχες» στο Ιερό Βήμα εντυπωσιάζουν με την ποικιλία των χρωμάτων και τις εκφραστικές μορφές Βυζαντινής τεχνοτροπίας.
Εντυπωσιακές είναι πολλές από τις φορητές εικόνες, οι οποίες έχουν μεταφερθεί από τη Σμύρνη και ίσως και από τη Μαγνησία, πατρίδα του Αγίου Χαραλάμπους. Στο κέντρο του Ναού δεσπόζει η μεγάλων διαστάσεων επαργυρωμένη Εικόνα του Αγίου με παραστάσεις του μαρτυρίου του, που συμπληρώνεται στο επάνω μέρος με μεταλλικά τεμάχια από τέσσερις άλλες εικόνες. Η εικόνα αυτή, όπως μαρτυρείται, έχει μεταφερθεί από τη Σμύρνη. Σύμφωνα με επιγραφή, η επαργύρωση έγινε με συνδρομή και δαπάνη «των εν Καλλιουπόλει ευσεβών χριστιανών εν έτη(;) ΑΩΛΗ» (1838).
Ο αύλειος χώρος του Ναού είναι κατάφυτος από δένδρα, καλλωπιστικούς θάμνους και άνθη που δημιουργούν ένα πολύ ευχάριστο περιβάλλον. Στη Β.Α. πλευρά υπάρχουν μικρά δωμάτια που χρησιμοποιούνται ως γραφεία του Ναού, χώρο για μαθήματα Κατηχητικού σχολείου, και ένα μικρό Αρχονταρίκι.
Στην Ανατολική πλευρά, πίσω από το Ιερό Βήμα, υπάρχουν οι τάφοι των μελών της οικογένειας Ιωσηφόγλου: Χαρίκλεια Ιωσηφόγλου (1923) και τελευταία η Πόπη Ομήρου Ιωσηφόγλου (1980).
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Χαραλάμπους, χωρητικότητας 150-180 ατόμων, από τον Δεκέμβριο του 2013 έγινε ενοριακός, συγκεντρώνοντας πλήθος προσκυνητών, ενώ από το 2004 μέχρι και σήμερα λειτουργεί ως εφημέριος του Ιερού Ναού ο π. Ιωάννης Πατεράκης.
Ένα διαχωριστικό κιγκλίδωμα χωρίζει τον χώρο του Ναού από το υπερμεγέθες κτήριο του Ιδρύματος των 8.415 τετραγωνικών μέτρων, που παραχωρήθηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο με σκοπό να φιλοξενήσει ορφανά προσφυγόπουλα.
Το Ιωσηφόγλειο Ορφανοτροφείο χτίστηκε από τον Μικρασιάτη τραπεζίτη και επιχειρηματία Χαράλαμπο Ιωσηφόγλου. Η οικοδόμηση του κτηρίου ολοκληρώθηκε το 1929 και το ορφανοτροφείο ξεκίνησε τη λειτουργία του από το 1932. Το 1940 φιλοξένησε τραυματίες του Αλβανικού Μετώπου. Το 1941 επιτάχθηκε από τους Γερμανούς για τη στέγαση μονάδων των στρατευμάτων Κατοχής. Μετά την Απελευθέρωση επαναλειτούργησε ως ορφανοτροφείο αρρένων για τα παιδιά των νεκρών αγωνιστών της ελευθερίας.
Από το 1951 λειτούργησε ως Επαγγελματική και Οικοκυρική Σχολή και στέγασε την Οικοκυρική Σχολή «Αγία Βαρβάρα». Στόχος ήταν να αποκτήσουν τα κορίτσια ένα βιοποριστικό επάγγελμα με γνώσεις ραπτικής, κεντήματος και υφαντικής. Παράλληλα με τη φιλοξενία απόρων κοριτσιών δημιουργήθηκαν και εργαστήρια, ενώ η εκπαίδευση επεξετάθηκε και σε εξωτερικούς μαθητές, αγόρια και κορίτσια εφηβικής ηλικίας. Στο πλαίσιο του προγράμματος φιλοξενίας από το 1998 έως το 2002 υλοποιήθηκε μια προσπάθεια αποκατάστασης των «παιδιών των φαναριών». Τα παιιδά αυτά, μετά την κατάλληλη εκπαίδευση, ή παραδίδονταν στις οικογένειές τους ή προωθούνταν σε ιδρύματα του Εθνικού Οργανισμού Προνοίας.
Σήμερα, υπό τις ευλογίες πάντοτε του Αγίου Χαραλάμπους, το Ιωσηφόγλειο στεγάζει τον Παιδικό Σταθμό του Δήμου Ν. Σμύρνης και φιλοξενεί άπορες κοπέλες. Ανήκει τώρα στην κρατική Κοινωνική Πρόνοια.
* * *
Τα λεγόμενα θαύματα χαρακτηρίζονται από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη ως «σημεία», διότι σημαίνουν την θεία θέληση και την Παντοδυναμία της «εν μονάδι» Παναγίας Τριάδας. Τα σημεία αυτά δεν απευθύνονται μόνον σ᾽ εκείνον ή σ᾽ εκείνους που τα δέχονται, αλλά σε όλους τους ανθρώπους συμβάλλοντας στη φανέρωση, στην επίγνωση της «απροσίτου δόξης» του Θεού και επομένως στη σχέση μας με τον Θεό. Γιατί η γνώση είναι σχέση. Έτσι ο Μάρτυρας, θέλοντας να ταυτιστεί με τον Χριστό και έχοντας επίγνωση της φθοράς του σώματός του χαίρεται με την αίσθηση ότι ο σωματικός του θάνατος θα τον οδηγήσει στην ένωσή του με τον Χριστό, με το Άκτιστο Φως. Γι᾽ αυτό προσπαθεί έως την τελευταία του στιγμή, να μένει ενωμένος με τον Θεό, μέσα από την αδιάλειπτη προσευχή του, μαρτυρώντας την Αλήθεια δια του Μαρτυρίου του και όχι με δικαστήρια, μηνύσεις ή καυγάδες.
Έτσι γίνεται κατανοητό γιατί η «κατά χάριν θέωσις» είναι ο «εν Χριστώ» συνδοξασμός: «…είδε τέκνα και κληρονόμοι, κληρονόμοι μεν Θεού, συγκληρονόμοι δε Χριστού, είπερ συμπάσχομεν, ίνα και συνδοξασθώμεν» (Ρωμ. 8, 17).
Ο Άγιος Χαράλαμπος επιτέλεσε πολλά και εντυπωσιακά «σημεία», αλλά και ο ίδιος παρουσιάζεται ως ένα μοναδικό «θείο σημείο». Έζησε και άντεξε σε ηλικία 113 ετών! φριχτά βασανιστήρια, ενώ δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να προσεύχεται και να συγχωρεί τους βασανιστές του δείχνοντας εκείνες τις στιγμές, μέσα από τα θαύματά του, τη συγχωρητική προς αυτούς αγάπη του. Σήμερα τα τεμάχια του Ιερού λειψάνου του συνεχίζουν να θαυματουργούν σε πολλά μέρη της Ελλάδας, αποδεικνύοντας την «εν Χριστώ» αθανασία της αιώνιας ζωής.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Αγία Κάρα του Ιερομάρτυρα Αγ. Χαραλάμπους κατέληξε στην Ιερά Μονή του Πρωτομάρτυρα Αγίου Στεφάνου, στα Μετέωρα, όπου φυλάσσεται στο δεύτερο Καθολικό της Μονής, τον Ιερό Ναό του Αγίου Χαραλάμπους.
Ίσως θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι για τους Μάρτυρες και Αγίους της Εκκλησίας μας η αιώνια ζωή, κοντά στον Αναστάντα Κύριό μας Ιησού Χριστό, ξεκινάει και βιώνεται από την εγκόσμια γήινη ζωή τους.
Στο Απολυτίκιο του Αγίου Χαραλάμπους περιγράφεται εμπεριστατωμένα η ευλογημένη παρουσία του στα εγκόσμια. Ο Άγιος υμνείται ως «ακλόνητος στύλος της Εκκλησίας του Χριστού». Η λέξη «στύλος» συναντάται συχνά στην ορθόδοξη υμνογραφία ως μία τεράστια δύναμη, που συμβολίζει τη θεία ένωση της Γης με τον Ουρανό (στυλοβάτης) ή το ακλόνητο θεμέλιο και στήριγμα της χριστιανικής πίστεως.
Στον Ακάθιστο Ύμνο διαβάζουμε προς την Θεοτόκο: «Χαίρε, στύλε πύρινε, εισάγουσα εις την άνω ζωήν το ανθρώπινον» (σε τροπάριο του Ακάθιστου Ύμνου). Επίσης «Χαίρε πύρινε στύλε, οδηγών τους εν σκότει» (Β´ Στάσις Ακάθ. Ύμνου).
Ακόμα ο «σοφός» Άγιος Χαράλαμπος υμνείται ως «λύχνος αείφωτος της Οικουμένης». Είναι γνωστό ότι η χριστιανική πίστη ως αναμμένο λυχνάρι συναντάται συχνά στις Άγιες Γραφές. Εδώ ο Άγιος Χαράλαμπος παρομοιάζεται με ένα λυχνάρι αναμμένο με θείο Φως, που φέγγει για πάντα (αεί-φωτος) σε όλη την Οικουμένη. Επίσης είναι σημαντική η επισήμανση ότι ο Άγιος Χαράλαμπος διέλυσε τη «σκοτεινή ασέληνο νύχτα» της ειδωλολατρείας (σκοτόμαινα = σκοτο-μήνη, μήνη = σελήνη).
Άλλωστε η έκφραση «εν παρρησία Χριστώ», που συναντάται συχνά στις «εν παρρησία» παρακλήσεις της Θεοτόκου προς τον Υιό της, δείχνει ότι ο Άγιος Χαράλαμπος καλύπτει τη δυνατότητα να εκφράσει προς τον Χριστό την υπέρ ημών προσωπική του θέση με θάρρος και ειλικρίνεια (= παρρησία).
Το Απολυτίκιο του Αγίου Χαραλάμπους έχει ως εξής:
«Ως στύλος ακλόνητος της Εκκλησίας Χριστού, και λύχνος αείφωτος της οικουμένης σοφέ, εδείχθης Χαράλαμπε· έλαμψας εν τω κόσμω δια του μαρτυρίου, έλυσας και ειδώλων την σκοτόμαιναν, μάκαρ· διο εν παρρησία Χριστώ πρέσβευε σωθήναι ημάς».
* * *
Στην Ορθόδοξη Παράδοση οι Άγιοί μας αποτελούν τα πρότυπα του θριάμβου της Πίστεως ως σκέψεως και κυρίως ως αγιοπνευματικής εμπειρίας. Οι Μάρτυρες, με τη βοήθεια του θεραπευτικού ρόλου της Εκκλησίας μας, αποτελούν τους οδοδείκτες και των πλέον αγραμμάτων πιστών προς το Ιερό τρίπτυχο: Κάθαρση από τα πάθη – Φωτισμός δια του Αγίου Πνεύματος – Κατά χάριν Θέωση.