Ο «πόλεμος» των αγωγών και ο διεθνής ανταγωνισμός

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται ο ανταγωνισμός για το ποιος θα προκαταβάλει τα μελλοντικά μερίδια της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου, καθώς για την κάλυψη της ζήτησης μέχρι το 2030 απαιτούνται πρόσθετες ποσότητες 107 δισ. κ.μ. αερίου. Τα νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης δημιουργούν συνθήκες απεξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, αλλά και για πρώτη φορά ασφαλούς διέλευσης μέσω ενός αγωγού που θα διέρχεται από ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα και όχι από προβληματικές οδούς, όπως η Ουκρανία ή η Τουρκία.

Ο αγωγός East Med, ο οποίος σχεδιάζεται να λειτουργεί συμπληρωματικά με άλλα έργα της ευρύτερης περιοχής, αποτελεί σήμερα το πιο ώριμο έργο για την επίτευξη του στόχου της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη δημιουργία ενός ενεργειακού διαδρόμου που θα συνδέει τις νέες πηγές φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και τις αγορές της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της ΝΑ Ευρώπης. Ο αγωγός μήκους 1.872 χλμ., εκ των οποίων περίπου 1.335 χλμ. υποθαλάσσιο τμήμα και περίπου 537 χλμ. χερσαίο, και αρχική δυναμικότητα 10 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως με δυνατότητα επέκτασης στα 20 δισ. κ.μ., θα συνδέει απευθείας τα κοιτάσματα της λεκάνης της Μεσογείου με την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας.

Η Ρωσία

Ο παραδοσιακός προμηθευτής της Ευρώπης, η Ρωσία, επιδιώκει την εδραίωση της ενεργειακής της κυριαρχίας στην περιοχή με δύο αγωγούς. Ο πρώτος και ευθέως ανταγωνιστικός του East Med είναι ο αγωγός Νord Stream 2, μήκους 1.225 χλμ., ο οποίος με αφετηρία τα κοιτάσματα της Gazprom στη Ρωσία θα καταλήγει στη Γερμανία διασχίζοντας υποθαλάσσια τη Βαλτική, μεταφέροντας ποσότητες 55 δισ. κ.μ. αερίου. Η υλοποίηση του Νord Stream 2 προχωράει παρά τις έντονες αντιδράσεις των ΗΠΑ και χωρών εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης και κατέστη δυνατή μετά τη λήψη πρόσθετων μέτρων διαφάνειας από την Κομισιόν, δεδομένου ότι η Gazprom εκτός από τον έλεγχο του αγωγού είναι και παραγωγός φυσικού αερίου. Παρά τις επιπλοκές που προκάλεσε η πρόσφατη απόφαση Τραμπ να επιβάλει κυρώσεις στις εταιρείες που εμπλέκονται στην κατασκευή του αγωγού, η ρωσική κυβέρνηση διαβεβαιώνει ότι η λειτουργία του θα ξεκινήσει στα μέσα του 2020.

Ο TurkStream

Η Ρωσία δίνει τη μάχη των αγωγών για την τροφοδοσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης με έναν ακόμη αγωγό που δεν θεωρείται ευθέως ανταγωνιστικός του Εast Med, καθώς σχεδιάζεται για να υποκαταστήσει ποσότητες που σήμερα διέρχονται μέσω του συστήματος αγωγών της Ουκρανίας. Πρόκειται για τον αγωγό TurkStream που θα διασχίζει την Τουρκία και μέσω της Βουλγαρίας, θα επεκτείνεται στη Σερβία και στην Ουγγαρία, για να καταλήξει στην Αυστρία. Στις 8 Ιανουαρίου έχουν προγραμματιστεί στην Κωνσταντινούπολη τα εγκαίνια της πρώτης διακλάδωσης του αγωγού που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες σε φυσικό αέριο της Τουρκίας, παραδίδοντας στο σύστημα της χώρας 15,75 δισ. κ.μ. αερίου. Αντίστοιχες ποσότητες θα καταλήγουν μέσω της δεύτερης διακλάδωσης στην καρδιά της Ευρώπης.

Μέρος των μελλοντικών αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο θα καλύπτεται και από τις πηγές των χωρών της Κασπίας μέσω του συστήματος αγωγών ΤANAP – Tap, έργο που προχώρησε με τη στήριξη των ΗΠΑ και της Ε.Ε. καθώς η λειτουργία του περιορίζει την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Ο αγωγός Τap, που κατά το μεγαλύτερο τμήμα του διέρχεται μέσω ελληνικού εδάφους και καταλήγει στην Ιταλία, θα μεταφέρει από τις αρχές του έτους 10 δισ. κ.μ. αερίου στην Ευρώπη, ενώ η κοινοπραξία έχει ξεκινήσει market test για την αύξηση της δυναμικότητάς του στα 20 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου.

Το προσύμφωνο ΔΕΠΑ – Energean

Τον δρόμο για την υπογραφή της πρώτης εμπορικής συμφωνίας, που θα δεσμεύσει ποσότητες φυσικού αερίου για την υλοποίηση του αγωγού East Med, ανοίγει το προσύμφωνο που θα υπογράψουν αύριο η ΔΕΠΑ και η Energean. To προσύμφωνo –το οποίο θα υπογραφεί στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας πριν από την υπογραφή της διακυβερνητικής συμφωνίας για τον Εast Med, παρουσία της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου– προβλέπει τη δυνατότητα της ΔΕΠΑ να αγοράζει ποσότητες φυσικού αερίου από την Energean Oil&Gas η οποία δραστηριοποιείται στο Ισραήλ. Αυτές οι ποσότητες ανέρχονται περίπου στο 20% της αρχικής δυναμικότητας του δικτύου και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ανάπτυξη των ισραηλινών αποθεμάτων φυσικού αερίου που βρίσκονται ή θα εντοπιστούν στην ΑΟΖ του Ισραήλ. Επειτα από πρόσκληση του υπουργού Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη και σε ένδειξη μια συνέχειας της εξωτερικής και ενεργειακής πολιτικής της χώρας, στην τελετή για την υπογραφή της διακυβερνητικής συμφωνίας θα παραστούν και οι πρώην υπουργοί Ενέργειας, Γιάννης Μανιάτης, Πάνος Σκουρλέτης και Γιώργος Σταθάκης.