Ο… τετραγωνισμός της κυκλικής οικονομίας επί θύραις

Καλύτερος σχεδιασμός των προϊόντων ώστε να «κρατούν» περισσότερο, να επιδιορθώνονται και να επαναχρησιμοποιούνται, καθώς και να ανακυκλώνονται ευκολότερα, απαγόρευση περισσότερων χημικών ουσιών από τον ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, μέτρα επιβράβευσης για την επιστροφή ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών και δημιουργία ενός ενιαίου συστήματος διαλογής απορριμμάτων για όλη την Ευρώπη είναι ορισμένα από τα βασικά σημεία του νέου σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει πλήθος μέτρων για την επόμενη διετία, τόσο σε πανευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, δείχνοντας τον δρόμο για τη μετάβαση σε ένα διαφορετικό μοντέλο οικονομίας.

Το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, που παρουσιάστηκε πριν από λίγες ημέρες, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για την Ελλάδα, καθώς δείχνει τα άλματα που θα πρέπει να συντελεστούν προκειμένου να «συντονιστεί» η χώρα με τις νέες πολιτικές. Ανάμεσα σε αυτά:

• Ενας από τους κύριους στόχους είναι όλες οι συσκευασίες προϊόντων να είναι ανακυκλώσιμες ή/και επαναχρησιμοποιήσιμες έως το 2030. Η Επιτροπή θα προτείνει υποχρεωτικές προδιαγραφές για τα προϊόντα που μπαίνουν στις αγορές της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Παράλληλα, θα δοθεί έμφαση στη βελτίωση του σχεδιασμού, από τον οποίο εξαρτάται κατά 80% η περιβαλλοντική επίπτωση ενός προϊόντος. Ενώ θα εξεταστεί η δημιουργία ενιαίων προδιαγραφών για τα συστήματα διαλογής αστικών απορριμμάτων σε όλη την Ε.Ε. ώστε να μην κάνει η κάθε χώρα… τα δικά της.

• Επεκτείνοντας τη στρατηγική του 2018 για τα πλαστικά, το σχέδιο δράσης εστιάζεται στην αύξηση της χρήσης ανακυκλωμένου πλαστικού στα νέα προϊόντα. Θα τεθούν προδιαγραφές για τη χρήση ανακυκλώσιμων πρώτων υλικών στις συσκευασίες, στην κατασκευή και στην αυτοκινητοβιομηχανία. Θα περιοριστεί η χρήση μικροπλαστικών στα προϊόντα.

• Η Επιτροπή θα προωθήσει μια νομοθετική πρωτοβουλία, ώστε να επεκταθεί το οικολογικό σήμα από τις ηλεκτρονικές συσκευές σε περισσότερα προϊόντα (λ.χ. έπιπλα, υφάσματα, υλικά κατασκευής), προκειμένου να πιστοποιεί τη συμβατότητά τους με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας.

• Ειδικά για τα ηλεκτρονικά προϊόντα, θα προωθείται η επέκταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων μέσω της επιδιόρθωσης και της επαναχρησιμοποίησης, καθώς και η αναβάθμιση του λογισμικού, ώστε να μην υπολείπονται τόσο γρήγορα των νέων προϊόντων.

Ιδίως για τα κινητά, τα τάμπλετ και τα λάπτοπ η Επιτροπή θα υιοθετήσει νέα μέτρα, ανάμεσα στα οποία τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού συστήματος για την επιστροφή τους.

• Η υφαντουργία θα είναι ένας από τους τομείς ενδιαφέροντος, καθώς θα πρέπει να συνδυαστεί η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας με τη δημιουργία μιας νέας αγοράς για «βιώσιμα» υφάσματα. Παράλληλα, από το 2025 θα γίνει υποχρεωτική η χωριστή διαλογή τους από τα ρεύματα αποβλήτων και η αγορά θα ενθαρρυνθεί να επεκτείνει τις δυνατότητες επανάχρησης της πρώτης ύλης.

• Νέα στρατηγική για ένα βιώσιμο δομημένο περιβάλλον, ώστε να προάγει τις αρχές της κυκλικής οικονομίας σε όλο τον κύκλο ζωής των κτιρίων. Εξετάζεται να γίνει υποχρεωτική η χρήση ανακυκλωμένων οικοδομικών υλικών για μέρος των αναγκών κατασκευής.

• Υπολογίζεται ότι το 20% της τροφής που παράγεται ή εισάγεται στην Ε.Ε. πετιέται χωρίς να καταναλωθεί. Η Επιτροπή θα προτείνει στόχους για τη μείωση της σπατάλης τροφών, στη βάση μιας νέας στρατηγικής η οποία θα αφορά όλη την αλυσίδα από την παραγωγή έως την κατανάλωση.

• Θα προταθεί νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις μπαταρίες, ώστε να αυξηθεί το ποσοστό συλλογής και ανακύκλωσης, καθώς και η ανάκτηση των πολύτιμων υλικών που περιέχουν.

Από χρονική άποψη, πάντως, το σχέδιο δράσης… δεν περιμένει. Οι πρώτες νομοθετικές πρωτοβουλίες και δράσεις τοποθετούνται μέσα στο τρέχον έτος (για παράδειγμα, η δημιουργία συστήματος επιβράβευσης για την επιστροφή συσκευών, το νέο πλαίσιο για τις μπαταρίες), ενώ σοβαρές αλλαγές θα επέλθουν μέσα στο 2021, επηρεάζοντας σημαντικούς τομείς της οικονομίας αλλά και τη διαχείριση αποβλήτων (βέβαια, παγίως στη χώρα μας η εναρμόνιση με την κοινοτική νομοθεσία δεν ήταν τόσο το πρόβλημα όσο η εφαρμογή της). Για παράδειγμα, η αναθεώρηση των οδηγιών για τις συσκευασίες, η αύξηση των ανακυκλωμένων πρώτων υλών σε τομείς της οικονομίας, οι στρατηγικές για την υφαντουργία και το δομημένο περιβάλλον. Να σημειωθεί ότι στο νέο σχέδιο δράσης σημαντικός είναι και ο ρόλος του πολίτη-καταναλωτή, με στόχο να έχει σαφή και ακριβή πληροφόρηση κατά την αγορά ενός προϊόντος για την κατασκευή και τον κύκλο ζωής του.