Όταν Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος συνοδοιπορούσε με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

Ερχονται στιγμές στη ζωή που «δεν έχει νόημα να φυτεύεις λουλούδια στην άσφαλτο. Μπήζεις έναν σταυρό και κάθεσαι στον ίσκιο του, ζώντας με το καρτέρεμα της ανάστασης». Κι η ανάσταση μπορεί να φαίνεται κάποιες φορές πως αργεί να έλθει, κάποια στιγμή όμως έρχεται και τότε πια όλα μοιάζουν ουρανός, ή μάλλον όλα είναι ουρανός γιατί έχει σημάνει η φυγή από την επιγειοποίηση και το φίλιωμα με το βόλεμα και την αταραξία.

Αυτό ακριβώς τόλμησε ο Ιάκωβος, να μοιραστεί το όνειρο της απελευθέρωσης των μαύρων από τον αδυσώπητο ρατσισμό και τον κατατρεγμό γιατί ο πλαστουργός είχε βάψει το κορμί τους αλλιώτικο και διέφερε από το δικό μας. Κι όμως ακόμα το όνειρο δεν έχει ολοκληρωθεί…

Ο μεθοδιστής πάστορας και ιεροκήρυκας Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βοστώνης (Boston University School of Theology) είναι και λέγεται και υπό πάντων αναγνωρίζεται ως ο υπερασπιστής και ο ελευθερωτής των μαύρων της Αμερικής. Ομως και ο δικός μας, ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβος, απόφοιτος αυτός της παλαίφατης Ελληνικής Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής της Χάλκης του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με τη συνοδοιπορία του στο πλευρό του Κινγκ τον ανέδειξε στα μάτια του αμερικανικού λαού και όλου του Κόσμου ως συνελευθευρωτή.

Ηταν αυτή η γενναία απόφαση του Ιακώβου, η οποία τον κατέστησε ως τον «Λευκό Προφήτη» με την αγέρωχη μορφή και περπατησιά ντυμένο στα μαύρα ράσα που άγγιξε τα μύχια στις καρδιές κατατρεγμένων και καταπιεσμένων μαύρων Αμερικανών, οι οποίοι ζητούσαν το αυτονόητο, το δικαίωμά τους στην ελευθερία και την ισότητα. Ο Ιάκωβος έχοντας βιώσει ο ίδιος από μικρό παιδί το μαρτύριο και τον καημό της ανελευθερίας και της διάκρισης στο μαρτυρικό νησί του την Ιμβρο, είχε ταυτιστεί με το μαρτύριο των μαύρων της Αμερικής γι’ αυτό και μπήκε μπροστά όχι με λόγια, ευχολόγια, ανέξοδα και ακίνδυνα κηρύγματα, αλλά με πράξη γενναία και αποφασιστική η οποία έθεσε σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή. Δεν είχε καλά –καλά συμπληρώσει έξι χρόνια στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο της Αμερικής και στην ηλικία των 54 ετών τα έπαιξε όλα για όλα, ατρόμητος και άσκιαχτος παρά τις απειλές.

Υπενθυμίζω πως αυτή η στυγνή δολοφονία του διακόνου Jimmie Lee Jackson στάθηκε το έναυσμα για τη διοργάνωση μιας πορείας στη μνήμη του η οποία θα ξεκινούσε από τη Σέλμα και θα έφτανε στο Μοντγκόμερι, την πρωτεύουσα της Αλαμπάμα, μια απόσταση περί τα ογδόντα χιλιόμετρα. Η πορεία ξεκίνησε την Κυριακή 7 Μαρτίου με εξακόσιους διαδηλωτές, αλλά στη γέφυρα πάνω από τον ποταμό Αλαμπάμα, τους περίμενε η τοπική και η πολιτειακή αστυνομία (statepolice) η οποία έδρασε με απάνθρωπη βία. Αστυνομικοί ξυλοκόπησαν αλύπητα τους μαύρους που «τόλμησαν» να βγουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν. Τα δακρυγόνα κλείνουν τα μάτια και την ανασαιμιά των διαδηλωτών, ενώ λογής – λογής «βοηθοί» του σερίφη χτυπούν με κτηνώδη τρόπο γυναίκες και παιδιά και έστειλαν δεκάδες τραυματισμένους στα νοσοκομεία.

Τηλεοράσεις και εκατοντάδες δημοσιογράφοι μετέδωσαν το μακελειό αφήνοντας άφωνο τον αμερικανικό λαό και έντρομη την ηγεσία της Ουάσιγκτον.

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ πήρε την απόφαση και ζητά στήριξη από κληρικούς και προσωπικότητες από κάθε θρησκευτική δικαιοδοσία, από κάθε Εκκλησία, Ομολογία και Οργάνωση. Σε λίγες μέρες άρχισαν να καταφθάνουν στη Σέλμα πολλές δεκάδες υποστηρικτές ανάμεσα στους οποίους ήταν και πολλοί κληρικοί. Η βία των αστυνομικών και των παρακρατικών έγινε ακόμα πιο ανάλγητη και αδυσώπητη. Το βράδυ της 9ης Μαρτίου τρεις ιερείς ξυλοκοπήθηκαν ανελέητα, σε σημείο που ο λευκός πάστορας James Reeb, 38 χρονών, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο του Μοντγκόμερι όπου πέθανε έπειτα από δύο μέρες από τα χτυπήματα.

Είναι ενδιαφέροντα και αποκαλυπτικά τα όσα αφηγείτο και δήλωνε ο ίδιος ο αείμνηστος Ιάκωβος για τη συμμετοχή του στην πορεία της «Ματωμένης Κυριακής» τον Μάρτιο του 1965 για τα Κοινωνικά και Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Αναντίλεκτα ο μακαριστός Ιάκωβος με τη συμμετοχή του στην πορεία αυτή είχε θέσει τον εαυτό του σε υψηλή διακινδύνευση, αφού θα μπορούσαν οι αδυσώπητες δυνάμεις καταστολής, οι οποίες είχαν αιματοκυλίσει το Κίνημα να τον είχαν φονεύσει, όπως άλλωστε είχε απειληθεί η ίδια του η φυσική ακεραιότητα.

Ας μου επιτραπεί εδώ η προσωπική μαρτυρία η οποία είναι ειλημμένη από τις πολλές συναντήσεις και συνομιλίες μας με τον Γέροντα Ιάκωβο κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του όταν είχε απελευθερωθεί πλέον από το βαρύ φορτίο των ευθυνών και της διοίκησης. Ηταν τότε που γνωρίσαμε για πρώτη φορά «τον άλλον Ιάκωβο». Αναφερόταν κατά τις συνομιλίες μας είτε στην οικία του στο Rye της Νέας Υόρκης όπου δειπνούσαμε ή στο πλησίον στην οικία του εστιατόριο της προτίμησης του Emilio’s στο μεγάλο εκείνο θέμα της συνοδοιπορίας του με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Ακόμα και μερικοί από τους πιο έμπιστους και στενούς του συνεργάτες κληρικοί και λαϊκοί τον αποθάρρυναν μέχρι και την τελευταία στιγμή πριν μπει στο αεροπλάνο για τη μεγάλη αποστολή να το ξανασκεφτεί. Ομως εκείνος ήταν αποφασισμένος για όλα.

Ελεγε και επαναλάμβανε πολλές φορές πως «όπως οι περισσότεροι από εσάς, έτσι κι εγώ δεν έχω γεννηθεί εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες για να ζήσω σε μία ελεύθερη δημοκρατία. Ηλθα στις Ηνωμένες Πολιτείες από την Τουρκία όπου ήμουν πολίτης τρίτης κατηγορίας, οπότε όταν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ο νεότερος είχε την πορεία του προς το Δικαστικό Μέγαρο στη Σέλμα της Αλαμπάμα αποφάσισα να συμπαραταχθώ μαζί του λέγοντας καθ’ εαυτόν, πως αυτή είναι η στιγμή να πάρω εκδίκηση εναντίον όλων αυτών που καταπιέζουν τους ανθρώπους». Και καθώς τα έλεγε αυτά τα μάτια του βούρκωναν και η μιλιά του τρεμούλιαζε θαρρείς πως ξαναζούσε το δράμα και τον καημό του κατατρεγμού και των διακρίσεων στο νησί του την Ιμβρο.

Η ώρα του Ιακώβου σήμανε. Ηταν 15 Μαρτίου, αρχή της άνοιξης όταν η γη άρχισε να μυρίζει άνοιξη.Μαζί με τον πρωτοσύγκελο τον πρωτοπρεσβύτερο Γεώργιο Μπακόπουλο επιβιβάσθηκαν μαζί με άλλους είκοσι κληρικούς διαφόρων Ομολογιών σ’ ένα μικρό αεροπλάνο. Σταυροκοπήθηκε και ξεκίνησαν. Το μικρό αεροπλάνο προσγειώθηκε σε ένα χωράφι κοντά στη Σέλμα γιατί ο πιλότος φοβόταν πως στο αεροδρόμιο ίσως τους περίμεναν οργισμένοι λευκοί ρατσιστές να τους ξυλοκοπήσουν ή και να τους φονεύσουν.

Ο Ιάκωβος πήγε στο ναό για να αναπέμψει επιμνημόσυνη δέηση για τον φονευθέντα πάστορα Reeb. Ηταν εκεί μπροστά σε χιλιάδες που είχαν πλημμυρίσει τον ναό, τον περίβολο και τους γύρω δρόμους είπε τα εξής χαρακτηριστικά και ανεπανάληπτα: «Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία μας ποτέ δεν δίστασε να αγωνισθεί –όταν έκρινε ότι ήταν απαραίτητο– για τα δικαιώματα της ανθρωπότητας. Η θέληση του Θεού δεν μας αποκαλύπτεται πάντα, αλλά σίγουρα η επιλογή Του ώστε αυτός ο αφοσιωμένος κληρικός να γίνει θύμα ρατσιστικού μίσους και ήρωας του αγώνα ώστε να κερδηθούν αναμφισβήτητα συνταγματικά δικαιώματα για αυτούς τους Αμερικανούς αδελφούς μας που τους τα αρνούνται και να πεθάνει στο πεδίο της μάχης στο όνομα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ισότητας δεν ήταν κάτι τυχαίο… Προσευχή και ελπίδα μας είναι ότι θα μας δοθεί δύναμη, ώστε να δείξουμε στον Θεό με έργα και πράξεις –και όχι μόνο με λόγια– ότι, όπως και ο αιδεσιμότατος James Reeb, έτσι και εμείς, είμαστε μαχητές σε ένα αγώνα στον οποίον πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να διακινδυνεύσουμε το είναι μας». Κι αμέσως μετά ξεκίνησε η μεγάλη και ιστορική πορεία και συνοδοιπορία με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

Η απόφασή του αυτή να συμπαραταχτεί με τους φτωχούς, τους αδικημένους, τους απορριπτέους και τους διαφορετικούς στο χρώμα του σώματός τους ήταν η σωστή. Ο Ιάκωβος γνώριζε πολύ καλά ότι όλοι οι άνθρωποι, αδιακρίτως εξωτερικού χρωματισμού του δέρματός τους, ρέει μέσα στα κορμιά τους το ίδιο χρώμα αίματος, που είναι κόκκινο. Η απόφασή του αυτή δεν ήταν ανώδυνη, αλλά είχε επιλέξει να μην σιωπήσει, να μην αδρανήσει, αλλά να βαδίσει στα χνάρια Εκείνου ο Οποίος ήρθε και έγινε φίλος και αδελφός όλων χωρίς καμία απολύτως εξαίρεση, χωρίς καμία διάκριση, γιατί η αγάπη δεν γνωρίζει διακρίσεις, προτιμήσεις και διαχωρισμούς σε άσπρους, μαύρους, κίτρινους, αφού όλοι ανεξαιρέτως είναι παιδιά του Θεού και κατ’ ακολουθία αδέλφια μεταξύ τους.

Συνήθιζε να λέγει ο Ιάκωβος παραπονεμένα κάπως, πως «όταν επέστρεψα, κάποιος με αποκάλεσε προδότη, κάποιος άλλος μου είπε ότι θα πρέπει να ντρέπομαι γι’ αυτό που έκανα. Αλλοι μου είπαν πως δεν είμαι Αμερικανός, ενώ κάποιοι άλλοι πως δεν είμαι Χριστιανός». Η απάντησή του όμως ήταν αφοπλιστική και την άρθρωνε απλά και εύληπτα, λέγοντας πως «γνωρίζω ότι τα κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα εξακολουθούν να είναι το πιο ακανθώδες κοινωνικό ζήτημα των καιρών μας και πως θα σταθώ όρθιος και θα υποστηρίξω τα Κοινωνικά και Ανθρώπινα Δικαιώματα όσο ζω. Αυτό είναι το Χριστιανικό μου καθήκον και το καθήκον ενός ανθρώπου ο οποίος γεννήθηκε σκλάβος».

Με τη στάση του αυτή ο Ιάκωβος αποτίναζε τη δική του σκλαβιά από την οποία όντας Διάκος ακόμα αναζητούσε τρόπο να φύγει, να απελευθερωθεί.

Η φωτογραφία η οποία τον έδειχνε συμπορευόμενο στο πλευρό του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, έκανε τον γύρο των Ηνωμένων Πολιτειών και ολοκλήρου του Κόσμου, ενώ δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο του κορυφαίου περιοδικού της εποχής εκείνης «Life Magazine».

Ο Ιάκωβος έγραψε Ιστορία και τον έγραψε η Ιστορία με το δικό της τρόπο και της οποίας το μίλημα και το μήνυμα πέρασε χωρίς παρέλευση χρόνου, αλλά αμέσως στην καρδιά μιας μεγάλης μερίδας αδικημένων και κατατρεγμένων ανθρώπων που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα επειδή έλαχε να γεννηθούν με διαφορετικό χρώμα.

Τονίζεται ότι η θαρραλέα αυτή κίνηση του αειμνήστου Ιακώβου σημάδεψε καθοριστικά στη συνέχεια την αρχιερατεία του και στάθηκε το ξεκίνημα το οποίο έβαλε την Ελληνική Ορθοδοξία στο προσκήνιο της αμερικανικής ζωής, ενώ τάραξε και τα νερά της Ουάσιγκτον, η οποία αιφνιδιάστηκε στην αρχή και δεν ήξερε πώς να χειριστεί τον Ιάκωβο. Δεν άργησε όμως να καταλάβει ότι ο Ιάκωβος ήταν ο Ελληνορθόδοξος ιεράρχης που πίστευε όχι μόνο στις αρχές του Ευαγγελίου για τον άνθρωπο, τον κάθε άνθρωπο, αλλά και στις αρχές της συναδέλφωσης και της ισοτιμίας της Αμερικανικής Δημοκρατίας.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί εδώ πως με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος άνω των δύο εκατομμυρίων δολαρίων, καθώς επίσης και προσωπική δωρεά ενός εκατομμυρίου και πλέον του προέδρου του Ιδρύματος κ. Ανδρέα Δρακόπουλου προς το ανεγερθέν Εθνικό Αφρικανο-Αμερικανικό Μουσείο Ιστορίας και Πολιτισμού στην Ουάσιγκτον έχει αφιερωθεί ειδική αίθουσα εις τιμή και μνήμη του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιακώβου. Πρόκειται για αίθουσα Πνευματικής Περισυλλογής.

Χαρακτηριστική ήταν και η δήλωση που είχε κάνει στον «Ε.Κ.» ο Ανδρέας Δρακόπουλος, ότι «η δωρεά του και του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στο όνομα του αείμνηστου Αρχιεπισκόπου Ιακώβου είναι σε αναγνώριση της ηγετικής προσωπικότητας του Ιακώβου, ο οποίος τόλμησε, κάτω από τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες της εποχής να συμμετάσχει, στο πλευρό του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην πορεία διαμαρτυρίας στη Σέλμα της Αλαμπάμα».

Ο κ. Δρακόπουλος πρόσθεσε ακόμα, πως «το γεγονός ότι η αίθουσα που παίρνει την ονομασία του Ιακώβου είναι η ‘Αίθουσα της Πνευματικής Περισυλλογής’ οφείλει να μας βάλει κι εμάς, σαν Ομογένεια και Ελλάδα σε περισυλλογή, για το πού ήμασταν και πού πηγαίνουμε».

Υπογραμμίζεται ότι η αφιέρωση αίθουσας στον Αρχιεπίσκοπο Ιάκωβο είναι μια μοναδική στο είδος της τιμή και μνημοσύνη που έχει γίνει μέχρι στιγμής για τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Ιάκωβο.

Ο Ιάκωβος αναπαύεται στον περίβολο της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού Βοστώνης, πίσω από την κόγχη του Ιερού Βήματος του παρεκκλησίου της Σχολής.