Πώς λειτουργούν οι οφθαλμαπάτες με εικόνες που μοιάζουν να κινούνται
Οι ερευνητές Jorge Otero-Millan, Stephen Macknik και Susana Martinez-Conde από το Νευρολογικό Ινστιτούτο Barrow στις ΗΠΑ, δημοσίευσαν στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Neuroscience μια συναρπαστική μελέτη επάνω στο πώς και γιατί οι οφθαλμαπάτες ξεγελούν τον εγκέφαλό μας. Το Ινστιτούτο Barrow είναι μέρος του Νοσοκομείου St. Jospeh και του Ιατρικό Κέντρο του Φοίνιξ.
Η μελέτη επάνω στις οφθαλμαπάτες κίνησης, με επικεφαλής την Martinez-Conde, διερευνά τις νευρικές αιτίες πίσω από την “απατηλή κίνηση” ορισμένων σχεδίων σε μια ακίνητη εικόνα.
Βασικό αντικείμενο της μελέτης των επιστημόνων αποτέλεσε η διαβόητη εικόνα που είναι γνωστή ως “περιστρεφόμενα φίδια”, την οποία βλέπετε παρακάτω:
Πρόκειται για μια εντυπωσιακή οπτική ψευδαίσθηση που επινόησε και σχεδίασε ο δρ Akiyoshi Kitaoka, Ιάπωνας καθηγητής ψυχολογίας που ειδικεύεται στις οπτική αυταπάτες των γεωμετρικών σχημάτων και στις οφθαλμαπάτες κίνησης.
Η μελέτη δείχνει ότι οι μικροσκοπικές κινήσεις των ματιών και το ότι ανοιγοκλείνουμε ασυναίσθητα τα μάτια μπορεί να κάνουν ένα γεωμετρικό σχέδιο, όπως τα “φίδια” στην παραπάνω εικόνα, να φαίνεται πως κινείται.
“Οι οπτικές οφθαλμαπάτες καταδεικνύουν τους τρόπους με τους οποίους ο εγκέφαλος δημιουργεί μια νοητική αναπαράσταση που διαφέρει από τον φυσικό κόσμο (…) Με την μελέτη αυτή, μπορέσαμε να μάθουμε τους μηχανισμούς με τους οποίους ο εγκέφαλος κατασκευάζει μια συνειδητή εμπειρία/άποψη για τον κόσμο γύρω μας”, υποστηρίζει η δρ Martinez-Conde.
Προηγούμενες μελέτες επάνω στην συγκεκριμένη οφθαλμαπάτη του δρ Kitaok έδειξαν ότι η ψευδαίσθηση της κίνησης ξεκινάει από το γεγονός ότι τα μάτια εστιάζουν το βλέμμα σε όλη την επιφάνεια της εικόνας και κινούνται σιγά-σιγά στα επιμέρους σημεία της. Αλλά από την παρακολούθηση των κινήσεων των οφθαλμών σε οκτώ εθελοντές, οι νευροεπιστήμονες στο Ινστιτούτο Barrow κατέληξαν σε μια διαφορετική εξήγηση: Οι γρήγορες κινήσεις των ματιών, που ονομάζεται «σακκαδικές» (saccades) και μερικές από τις οποίες είναι μικροσκοπικές και μη ανιχνεύσιμες από τον θεατή, είναι εκείνες που οδηγούν στην ψευδαίσθηση της κίνησης επάνω στην εικόνα.
Οι συμμετέχοντες σήκωναν ένα κουμπί, όταν τα “φίδια” στην εικόνα έμοιαζαν να κινούνται και το πατούσαν, όταν τα “φίδια” έμοιαζαν ακίνητα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι λίγο προτού τα “φίδια” στην εικόνα αρχίσουν να “κινούνται”, οι συμμετέχοντες είχαν την τάση να ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους και να παρατηρούνται σακκαδικές κινήσεις στους οφθαλμούς τους. Αντίθετα, λίγο προτού τα “φίδια” μείνουν ακίνητα, τα μάτια των συμμετεχόντων παρέμεναν σταθερά.
“Μελετώντας την αναντιστοιχία μεταξύ αντίληψης και πραγματικότητας μπορεί να οδηγήσει σε μια βαθύτερη κατανόηση του νου (…) Τα ευρήματα από την μελέτη μας μπορεί να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τις νευρικές αιτίες της αντίληψης της κίνησης, τόσο σε έναν κανονικό εγκέφαλο, καθώς και σε ασθενείς με εγκεφαλικές βλάβες, που επηρεάζουν την αντίληψη της κίνησης. Αυτή η έρευνα θα μπορούσε να βοηθήσει στο σχεδιασμό νευρικών προσθετικών, για τους ασθενείς με εγκεφαλική βλάβη”, υποστηρίζει η δρ Martinez-Conde.
Κάντε κι εσείς το εξής πείραμα με αυτές τις φωτογραφίες. Εστιάστε το βλέμμα σας σε ένα μόνο σημείο της εικόνας, σε μια κουκκίδα για παράδειγμα, και θα δείτε ότι θα σταματήσει κάθε κινητικότητα στην εικόνα.