Πώς προέκυψε ο όρος «πρώτη κυρία» για τις συζύγους προέδρων και πρωθυπουργών

Παρόλο που ο ρόλος της «πρώτης κυρίας» δεν έχει ποτέ κωδικοποιηθεί ή επίσημα καθοριστεί, κατέχει εξέχουσα θέση στην πολιτική και κοινωνική ζωή του έθνους. Εκπρόσωπος του συζύγου της σε επίσημες και τελετουργικές εκδηλώσεις, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, η «πρώτη κυρία» παρακολουθείται στενά προκειμένου να «μαρτυρήσει» κάποιες από τις σκέψεις του συζύγου της ή να αποκαλυφθεί κάποια ένδειξη των μελλοντικών του ενεργειών.

Αν και ο ρόλος της δεν πληρώνεται, ούτε εκλέγεται, η θέση της «πρώτης κυρίας» είναι τέτοια που της δίνει το βήμα και την δυνατότητα να επηρεάσει τη συμπεριφορά και τη γνώμη του κοινού, ηθελημένα ή και άθελά της.

Ορισμένες «πρώτες κυρίες», για παράδειγμα, που η δημοφιλία τους είχε φτάσει στα ύψη λειτουργούσαν ως πρότυπο για τις αμερικανίδες γυναίκες αναφορικά με τον τρόπο ντυσίματός τους, την κουπ των μαλλιών τους, ακόμη και το πώς μιλούσαν και συμπεριφερόντουσαν.

Δεν ήταν λίγες μάλιστα εκείνες οι «πρώτες κυρίες» που χρησιμοποίησαν την επιρροή τους για να επηρεάσουν τη νομοθεσία σε διάφορα σημαντικά θέματα, όπως τα δικαιώματα των γυναικών, η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση κ.α.

Παρόλο, λοιπόν, που η σύζυγος του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών διαδραμάτισε ενεργό δημόσιο ρόλο από την ίδρυση της δημοκρατίας, ο τίτλος της «πρώτης κυρίας» άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως αρκετά αργότερα, και πιο συγκεκριμένα κοντά στα τέλη του 19ου αιώνα. Μάλιστα, μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα ο τίτλος είχε υιοθετηθεί και από άλλες χώρες, ενώ χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα για τη σύζυγο του ηγέτη ενός έθνους, ακόμη και σε χώρες όπου αυτή λαμβάνει πολύ λιγότερη προσοχή και ασκεί ακόμη λιγότερη επιρροή από την «πρώτη κυρία» των Ηνωμένων Πολιτειών.

Πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο όρος

Η Μάρθα Ουάσινγκτον, η σύζυγος του πρώτου προέδρου της Αμερικής (Τζορτζ Ουάσινγκτον) κατά την διάρκεια της θητείας του συζύγου της αναφερόταν ως «κυρία Ουάσινγκτον», καθώς ο όρος «πρώτη κυρία» δεν επιβεβαιώνεται από την ιστορία μέχρι το 1843. Την ίδια χρονιά εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε κάποιο άρθρο εφημερίδας, ενώ χρειάστηκαν άλλα έξι χρόνια περίπου για να αρχίσει να υιοθετείται σιγά σιγά στην Ουάσινγκτον, με τον όρο να αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως σε όλη τη χώρα κατά την δεκαετία του 1930. Επομένως, η προέλευση του ορισμού της «πρώτης κυρίας» είναι καθαρά αμερικάνικη υπόθεση, χωρίς να υπάρχουν περισσότερες λεπτομέρειες που να στοιχειοθετούν αυτήν την εκδοχή.

Ο συγκεκριμένος τίτλος, ωστόσο, χρησιμοποιήθηκε τόσο για τις συζύγους των κυβερνητών, όσο και για άλλες εξέχουσες γυναίκες όπως η Έλλα Φιτζέραλντ (Πρώτη Κυρία του Τραγουδιού) και η Λουσίλ Μπολ (Πρώτη Κυρία της Τηλεόρασης).

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο όρος ακούστηκε για πρώτη φορά το 1849 στον επικήδειο του Ζαχαρία Τέιλορ, κατά την κηδεία της Ντόλι Μάντισον (συζύγου του Τζέιμς Μάντισον, Προέδρου της Αμερικής μεταξύ 1809-1817), ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι η Χάριετ Λέιν, ανιψιά του εργένη Προέδρου Τζέιμς Μπιουκάναν, ήταν αυτή που εισήγαγε τον όρο αρκετά χρόνια αργότερα, καθώς ήταν η οικοδέσποινα του Λευκού Οίκου.

Οι ιστορικοί, ωστόσο, φαίνεται ότι συμφωνούν σε κάποια πράγματα. Ο όρος δεν χρησιμοποιείτο την εποχή της Μάρθας Ουάσινγκτον (τα περισσότερα στοιχεία συγκλίνουν στο ότι αποκαλείτο «Κυρία Ουάσινγκτον»). Όπως αναφέρει ο ιστορικός Μάθιου Κοστέλλο, ωστόσο, η πρώτη τεκμηριωμένη αναφορά σε μια «πρώτη κυρία» σημειώθηκε περίπου σαράντα χρόνια μετά το θάνατο της Μάρθας Ουάσινγκτον, όταν δημοσιεύτηκε ένα έργο για την ζωή και την προεδρία του Τζορτζ Ουάσινγκτον, στο οποίο για την σύζυγό του έγραφαν ότι «Η πρώτη κυρία του έθνους διατήρησε τις συνήθειες της πρότερης ζωής της».

Ο ίδιος σε άρθρο του για την «White House Historical Association» αναφέρει ότι τίτλοι όπως «Κυρία Προέδρου», «σύζυγος του Προέδρου», καθώς και «Κυρία Πρόεδρος» έδωσαν την θέση τους σε αυτόν της «πρώτης κυρίας», καθώς οι γυναίκες άρχισαν να επεκτείνουν τις εξουσίες της θέσης τους.

Ο ρόλος του τύπου

Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη και την επέκταση του όρου έπαιξε και ο τύπος της εποχής, καθώς και ο μεταγενέστερος, με περιγραφές δημοσιογράφων και ανταποκριτών να χρησιμοποιούν τον όρο «πρώτη κυρία» ευρέως στις περιγραφές τους.

Έτσι, καθώς η κάλυψη θεμάτων που αφορούσαν στις συζύγους των Προέδρων όλο και αυξανόταν και η κυκλοφορία της εφημερίδας άρχισε να επεκτείνεται, ο συγκεκριμένος όρος ακουγόταν όλο και περισσότερο, ενώ γινόταν ευρέως γνωστός και αποδεκτός, δίνοντας μάλιστα ιδιαίτερη βάση στη μετατόπιση της δημόσιας αντίληψης για το κύρος της συζύγου του Προέδρου, η οποία τύγχανε όλο και μεγαλύτερης αποδοχής του νέου ρόλου της.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης άρχισαν να αναγνωρίζουν αυτό το κύρος και τις νέες αρμοδιότητες μιας γυναίκας που ήξερε πολύ καλά πώς να διαχειριστεί αποτελεσματικά και προς όφελος, τόσο δικό της όσο και του συζύγου της, αυτήν την αναγνώρισή της.

Κάτι τέτοιο παρατηρήθηκε κυρίως με την Ελεανόρ Ρούσβελτ, η οποία έδινε δικές της συνεντεύξεις τύπου, έγραφε άρθρα για τα πολιτικά δικαιώματα, αγωνιζόταν για την αναβάθμιση της εκπαίδευσης και γενικότερα έθεσε νέες προσδοκίες για το πόσο ενεργητική και τι επιρροή θα μπορούσε η σύζυγος του Προέδρου να ασκήσει.

Η «Πρώτη Κυρία»- σταθμός για την εξέλιξη του τίτλου

Η εξέλιξη του τίτλου της «πρώτης κυρίας», σύμφωνα με τον ιστορικό Μάθιου Κοστέλλο, ξεκίνησε με μία από τις πιο δημοφιλείς γυναίκες κατοίκους στην ιστορία του Λευκού Οίκου. Η ελκυστική και νεότατη Φράνσις Φόλσομ Κλίβελαντ, έκανε εντονότερο το δημόσιο ενδιαφέρον για τις συνήθειες και την καθημερινή ζωή της συζύγου του Προέδρου, η οποία αναγνωριζόταν ως «η Πρώτη Κυρίας της Γης», ένας τίτλος που γρήγορα έγινε αποδεκτός από τον αμερικάνικο τύπο.

Η συγκεκριμένη τάση συνεχίστηκε και κατά την εποχή της Κάρολαϊν Χάρισον, ενώ η συγκεκριμένη ήταν και η πρώτη σύζυγος Προέδρου που αποκαλέστηκε ως «Πρώτη Κυρία της Δημοκρατίας».

Με την επιστροφή της στο Λευκό Οίκο το 1893 η Φράνσις Κλίβελαντ επανέφερε και τον τίτλο «Πρώτη Κυρία της Γης», ένας χαρακτηρισμός που πλέον αναφερόταν και για τις προηγούμενες οικοδέσποινες του Λευκού Οίκου σε αναφορές σχολιαστών και δημοσιογράφων.

Η συγκεκριμένη φράση έγινε τόσο διαδεδομένη, μάλιστα, που ενσωματώθηκε και στην αμερικάνικη λαϊκή κουλτούρα με διάφορους καλλιτέχνες να παρουσιάζουν ακόμη και θεατρικές παραστάσεις αναφερόμενες στις επιλογές πάνω σε διάφορα θέματα των πρώτων κυριών.

Πέρα από το θέατρο, ωστόσο, και τα περιοδικά άρχισαν να ασχολούνται δειλά δειλά όλο και περισσότερο με θέματα που αφορούσαν στις πρώτες κυρίες, επισημαίνοντας, μάλιστα, τα επίσημα κοινωνικά τους καθήκοντα στο Λευκό Οίκο, τις επιλογές τους για την διακόσμηση της «πρώτης κατοικίας», των ενδυματολογικών προτιμήσεων και του στυλ τους, ακόμη και τον οικογενειακό τρόπο ζωής τους. Καθώς, μάλιστα, οι Αμερικανοί αναγνώστες άρχισαν να δείχνουν όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον και θαυμασμό για τις συζύγους των προέδρων, τέτοιου είδους άρθρα άρχισαν να πολλαπλασιάζονται μεταξύ των εποχών της Έλεν Ουίλσον και της Λου Χούβερ.

Η πρώτη «Πρώτη Κυρία» που έδωσε το στίγμα της στον τίτλο

Ήταν κατά την διάρκεια της προεδρίας του συζύγου της τελευταίας που ο τίτλος «Πρώτη Κυρία της Γης», εν χάρη συντομίας έγινε «Πρώτη Κυρία», ο οποίος και καθιερώθηκε με την άφιξη της Ελεανόρ Ρούσβελτ στο Λευκό Οίκο.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι δύο μέρες μετά τις σημαντικότατες, για τον σύζυγό της εκλογές, του 1932 η Ελεανόρ είχε πει σε έναν δημοσιογράφο ότι δεν συμπάθησε ποτέ την ιδέα να την αποκαλούν «Πρώτη Κυρία» και ότι «ποτέ δεν ήθελα να είμαι η σύζυγος του Προέδρου», επιμένοντας ότι ο κόσμος την αποκαλεί απλά «κυρία Ρούσβελτ».

Η έντονη προσωπικότητά της και η πλούσια δράση της σε διάφορους τομείς, ωστόσο, ενίσχυσαν τον τίτλο της «Πρώτης Κυρίας» και την σημασία που αυτός είχε για τον χώρο της πολιτικής, της κοινωνίας και του πολιτισμού και έτσι ο όρος όχι μόνο καθιερώθηκε στην εποχή της, αλλά ταυτίστηκε και με την ίδια, καθώς συχνά γίνονται συγκρίσεις με τις μετέπειτα πρώτες κυρίες της Αμερικής και το έργο τους, σε σχέση με το δικό της.