Ρευστοποίηση περιουσίας και διαγραφή χρεών

Απελευθερώνονται πλήρως από την 1η Μαΐου οι πλειστηριασμοί ακινήτων ακόμη και αν πρόκειται για την πρώτη κατοικία του οφειλέτη, ανεξαρτήτως εμβαδού και εάν πρόκειται για δανειολήπτες με χαμηλά εισοδήματα.

Η κατάργηση κάθε περιορισμού στους πλειστηριασμούς ακινήτων θα ισχύσει καθολικά για όλους τους οφειλέτες με εξαίρεση αυτούς που έχουν κάνει μέχρι τα τέλη Απριλίου αίτηση να ενταχθούν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα που λειτουργεί στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και αυτούς που έχουν κάνει αίτηση ένταξης στον νόμο Κατσέλη και έχουν πάρει προσωρινή ή μόνιμη προστασία από το δικαστήριο.

Από την 1η Μαΐου χάνεται, άλλωστε, οριστικά το δικαίωμα προσφυγής στον νόμο για την προστασία της πρώτης κατοικίας, αλλά και το δικαίωμα προσφυγής στον νόμο Κατσέλη. Ο νόμος 3869, όπως είναι η επίσημη ονομασία του νόμου Κατσέλη καταργείται και στη θέση του θα υπάρξει ένα νέο πτωχευτικό δίκαιο που θα επιτρέπει την πτώχευση ενός φυσικού προσώπου, όπως δηλαδή πτωχεύει σήμερα και μια επιχείρηση, χωρίς όμως πρόβλεψη για την προστασία της περιουσίας του. Το δικαίωμα πτώχευσης, δηλαδή η δυνατότητα ενός ιδιώτη να δηλώσει ότι αδυνατεί να αποπληρώσει τα χρέη του και να απαλλαγεί από αυτά, θα γίνεται μόνο εφόσον ρευστοποιηθεί το σύνολο της περιουσίας που έχει στο όνομά του, ανεξαρτήτως εάν πρόκειται για πρώτη κατοικία ή δευτερεύουσα.

Το νέο πτωχευτικό δίκαιο που θα πρέπει να έχει επεξεργαστεί έως το τέλος του πρώτου τριμήνου του έτους η κυβέρνηση προκειμένου να τεθεί άμεσα σε εφαρμογή, θα προβλέπει τέσσερα στάδια για την πτώχευση των φυσικών προσώπων. Τα στάδια αυτά είναι:

1. Προληπτική αναδιάρθρωση, δηλαδή ρύθμιση τους χρέους τους.

2. Πτώχευση ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου και ρευστοποίηση όλης της περιουσίας τους.

3. Απαλλαγή από τα χρέη και δυνατότητα για δεύτερη ευκαιρία, χωρίς οφειλές του παρελθόντος.

4. Χορήγηση επιδόματος στέγασης αυστηρά σε ευάλωτα νοικοκυριά.  

Η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί ότι θα υπάρξει μέριμνα για τα ευάλωτα νοικοκυριά. Σύμφωνα με πληροφορίες η μέριμνα αυτή δεν θα αφορά την επιδότηση της δόσης του στεγαστικού δανείου, όπως συμβαίνει σήμερα για όποιον κάνει αίτηση στην ηλεκτρονική πλατφόρμα. Η μέριμνα για όποιον χάνει την πρώτη του κατοικία, θα είναι η δυνατότητα για χορήγηση επιδόματος στέγης, έτσι ώστε να μπορεί να πληρώνει ένα μέρος του ενοικίου για τη διαμονή στο σπίτι που έχει επιλέξει. Αυτό σημαίνει ότι το επίδομα στέγης θα χορηγείται εφόσον ο οφειλέτης έχει χάσει το ακίνητό του, δηλαδή εφόσον η ακίνητη περιουσία του έχει ρευστοποιηθεί μέσω πλειστηριασμού είτε έχει περιέλθει στην κυριότητα του πιστωτή, δηλαδή της τράπεζας.

Αν η αξία του πλειστηριάσματος της πρώτης κατοικίας ή της υπόλοιπης περιουσίας τού οφειλέτη, εφόσον αυτή έχει προσημειωθεί, δεν καλύπτει το σύνολο της οφειλής που έχει προς την τράπεζα, ο οφειλέτης θα μπορεί να προσφεύγει στο δικαστήριο και να καταθέτει αίτηση πτώχευσης. Το δικαστήριο θα μπορεί να αποφασίσει για την απαλλαγή του από το σύνολο του χρέους του, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο της δεύτερης ευκαιρίας, δηλαδή της δυνατότητας να ξαναρχίσει τη ζωή του χωρίς χρέη, αλλά και χωρίς περιουσία, η οποία υποχρεωτικά θα ρευστοποιείται στο πλαίσιο της διαδικασίας πτώχευσης.

Ο δανειολήπτης θα μπορεί να συμφωνήσει με την τράπεζα να συνεχίσει να διαμένει στο σπίτι, καταβάλλοντας όμως πλέον –αντί της δόσης του δανείου, από το οποίο έχει απαλλαγεί– ενοίκιο. Προφανής προϋπόθεση είναι το ακίνητο να μην έχει μεταβιβαστεί και να είναι εντός των οικονομικών δυνατοτήτων του φυσικού προσώπου, δηλαδή να μπορεί να ανταποκριθεί στην καταβολή του ενοικίου που συμφωνεί με την τράπεζα. Εάν πρόκειται για νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, το κράτος θα μπορεί να χορηγεί επίδομα στέγης με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Τα κριτήρια αυτά δεν έχουν καθοριστεί και θα αποτελέσουν αντικείμενο των συζητήσεων στο πλαίσιο της επεξεργασίας του νέου πτωχευτικού νόμου.

Ο νέος πτωχευτικός νόμος που θα ισχύσει από την 1η Μαΐου θα επιτρέπει επίσης τη ρύθμιση των οφειλών που έχει κάποιος ιδιώτης είτε προς το Δημόσιο είτε προς τις τράπεζες. Βασική διαφορά του νέου νόμου σε σχέση με τον νόμο Κατσέλη είναι ότι η ρύθμιση των οφειλών θα γίνεται εξωδικαστικά και όχι μέσω του δικαστηρίου όπως συμβαίνει σήμερα. Στόχος είναι να αποφευχθεί το κακό προηγούμενο του νόμου Κατσέλη, που επιβάρυνε το δικαστικό σύστημα και τα Ειρηνοδικεία με την υποχρέωση εκδίκασης άνω των 200.000 υποθέσεων κατά την τελευταία δεκαετία, σημαντικός αριθμός εκ των οποίων εκκρεμεί ακόμη προς εκδίκαση.

Η εξωδικαστική διαδικασία για τη ρύθμιση των χρεών που έχουν τα φυσικά πρόσωπα προωθείται από την κυβέρνηση με τη σύμφωνη γνώμη των τραπεζών και με την προώθηση εργαλείων όπως είναι η ηλεκτρονική πλατφόρμα που θα δημιουργηθεί στην Ειδική Γραμματεία Ιδιωτικού Χρέους. Πρόκειται για μια νέα πλατφόρμα –και όχι αυτή που είναι διαθέσιμη σήμερα για την προστασία της πρώτης κατοικίας– και η οποία θα επιτρέπει την πλήρη καταγραφή των οικονομικών δεδομένων του οφειλέτη, αλλά και την αποτελεσματικότερη συνεννόηση των πιστωτών, μέσω μιας τυποποιημένης διαδικασίας που θα υπάρχει στην πλατφόρμα. Αν κάποιος δεν επιθυμεί να ρυθμίσει τα χρέη του μέσω της πλατφόρμας, θα μπορεί να το κάνει με τον κάθε πιστωτή ξεχωριστά, δηλαδή μέσω ρύθμισης με το Δημόσιο ή με τις τράπεζες. 

Εκδίκαση των εκκρεμών υποθέσεων

Στο επίκεντρο των συζητήσεων με τους θεσμούς την προσεχή εβδομάδα μπαίνει ο νόμος Κατσέλη σε ό,τι αφορά τις ενέργειες που πρέπει να ληφθούν για να επισπευσθεί η διαδικασία εκδίκασης των εκκρεμών υποθέσεων. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών, οι εκκρεμείς υποθέσεις φθάνουν σήμερα τις 58.000 υποθέσεις, αλλά όπως προκύπτει από τα στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης πρόκειται για ένα συντηρητικό νούμερο, καθώς μετρά τα εκκρεμή δάνεια και όχι αυτούς που έχουν προσφύγει με την ιδιότητα του δανειολήπτη ή του εγγυητή.

Σε κάθε περίπτωση, η κατεύθυνση είναι το ταχύτερο ξεκαθάρισμα αυτών των υποθέσεων και η κατά το δυνατόν επιτάχυνση των δικασίμων, ορισμένες εκ των οποίων ανάλογα με το Ειρηνοδικείο εκτείνονται ακόμη και πέραν του 2030. Η Ελληνική Ενωση Τραπεζών προτείνει τη μεταφορά των υποθέσεων από Ειρηνοδικεία που λιμνάζουν σε άλλα που έχουν ταχύτερους ρυθμούς εκδίκασης ή ακόμα και τη μεταφορά υποθέσεων από Ειρηνοδικεία της Περιφέρειας στην Αθήνα. Μεταξύ των αλλαγών που προτείνουν οι τράπεζες είναι και η κατάργηση της προφορικής διαδικασίας και η αντικατάστασή της με μία έγγραφη διαδικασία  Οι διάδικοι θα καταθέτουν προτάσεις και ισχυρισμούς και η ακρόαση θα έχει τυπικό χαρακτήρα, ενώ ο φάκελος θα πρέπει να συμπληρώνεται τουλάχιστον δύο μήνες νωρίτερα της δικασίμου.

Οι τράπεζες θα εντείνουν την προσπάθεια διευθέτησης των υποθέσεων εξωδικαστικά, δηλαδή μέσω απευθείας συνεννόησης με τους δανειολήπτες, προτείνοντας αντίστοιχες ρυθμίσεις με αυτές που προτείνουν τα Ειρηνοδικεία της χώρας. Οι τράπεζες έχουν, άλλωστε, θωρακιστεί απέναντι στην καταχρηστική συμπεριφορά μεγάλης μερίδας δανειοληπτών, και μετά την άρση του τραπεζικού απορρήτου και την πρόσβαση που έχουν σε όλα τα εισοδηματικά και περιουσιακά στοιχεία, έχουν αποκαλύψει μεγάλο αριθμό υποθέσεων που δεν ανήκουν σε ευπαθείς κατηγορίες και δεν χρήζουν προστασίας.

Από τα τέλη Οκτωβρίου έχει, άλλωστε, ξεκινήσει ο έλεγχος των δανειοληπτών που έχουν υποβάλει αίτηση και η υπόθεσή τους εκκρεμεί, για το κατά πόσον πληρούν τα κριτήρια του νόμου ή όχι. Σε περίπτωση που δεν τα καλύπτουν, η τράπεζα μπορεί να προσφεύγει στο δικαστήριο και να κάνει άμεση ανάκληση της προστασίας, ακόμη και αν η υπόθεση πρόκειται να δικαστεί το 2025.