Στην έρευνα για το λέιζερ το Νομπέλ

Τρεις επιστήμονες, από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τον Καναδά, βραβεύθηκαν με το βραβείο Νομπέλ Φυσικής για το 2018 για τα πρωτοποριακά τους επιτεύγματα στην τεχνολογία λέιζερ, που μετέβαλε τις ακτίνες σε εργαλεία ακριβείας για τα πάντα, από τις οφθαλμολογικές επεμβάσεις μέχρι την κατασκευή μικρομηχανών. Μεταξύ των βραβευθέντων και η πρώτη γυναίκα ύστερα από 55 χρόνια.

Η Καναδή Ντόνα Στρίκλαντ, του Πανεπιστημίου Γουότερλου, είναι μόλις η τρίτη γυναίκα στην οποία απονέμεται βραβείο Νομπέλ Φυσικής, μετά τη Μαρί Κιουρί το 1903 και τη Μαρία Γκέπερτ-Μάγερ το 1963.

Ο Αρθουρ Ασκιν, των εργαστηρίων Βell στις ΗΠΑ, βραβεύτηκε με το ήμισυ του βραβείου του 2018 για την ανακάλυψη των «οπτικών τσιμπίδων», ενώ η Στρίκλαντ μοιράζεται το άλλο μισό με τον Γάλλο Ζεράρ Μουρού, ο οποίος επίσης έχει αμερικανική υπηκοότητα, για την εργασία τους στα λέιζερ υψηλής έντασης.

«Προφανώς πρέπει να γιορτάσουμε τις γυναίκες φυσικούς επειδή υπάρχουν, και ευελπιστούμε ότι με το πέρασμα του χρόνου θα αρχίσουν να κινούνται με μεγαλύτερη ταχύτητα», δήλωσε η Στρίκλαντ σε μια τηλεφωνική συνέντευξη Τύπου, λίγο αφότου έμαθε τη βράβευσή της. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα βραβεία Νομπέλ κυριαρχούν οι άνδρες επιστήμονες και πολύ περισσότερο στο Νομπέλ Φυσικής. Η Στρίκλαντ είναι η πρώτη γυναίκα που βραβεύεται με βραβείο Νομπέλ οποιουδήποτε τομέα την τελευταία τριετία. Η Βασιλική Ακαδημία Επιστημών είχε δηλώσει πέρυσι ότι επρόκειτο να αναζητήσει γυναίκες επιστήμονες προκειμένου να αποκαταστήσει αυτή την ανισορροπία.

Η βράβευσή της έρχεται μία ημέρα αφού το CERN απομάκρυνε τον Ιταλό επιστήμονα Αλεσάντρο Στρούμια επειδή δήλωσε σε ένα σεμινάριο, στην έδρα του CERN στην Ελβετία, ότι «η φυσική ανακαλύφθηκε και οικοδομήθηκε από άνδρες».

Οι ανακαλύψεις των τριών επιστημόνων χρονολογούνται από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και με το πέρασμα των ετών επέφεραν επανάσταση στη φυσική των ακτίνων λέιζερ. Οπως αναφέρει η ανακοίνωση της Ακαδημίας Επιστημών, «τα προηγμένα εργαλεία ακριβείας ανοίγουν ανεξερεύνητες περιοχές της έρευνας και βρίσκουν πολλαπλές βιομηχανικές και ιατρικές εφαρμογές». Το βραβείο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ενός εκατομμυρίου δολαρίων.

Η εργασία του Ασκιν βασίστηκε στη διαπίστωση ότι η πίεση από μία ακτίνα φωτός μπορεί να ωθήσει μικροσκοπικά αντικείμενα και να τα αιχμαλωτίσει σε συγκεκριμένη θέση. Το μεγάλο επίτευγμα ήρθε το 1987 όταν χρησιμοποίησε τις νέες «οπτικές τσιμπίδες» για να αρπάξει κάποια ζωντανά βακτήρια χωρίς να τους προκαλέσει ζημιά.

Ο Ασκιν είναι, στα 96 του χρόνια, ο γηραιότερος βραβευθείς με Νομπέλ, αλλά ακόμα και σήμερα παραμένει ενεργός και δραστήριος με νέα έρευνα. «Είμαι απασχολημένος τώρα καθώς γράφω μια σημαντική μελέτη για την ηλιακή ενέργεια», δήλωσε ο Ασκιν σε τηλεφωνική συνέντευξη. Οταν ερωτήθηκε για το βραβείο, απάντησε: «Εκπλήσσομαι. Ενας τύπος με πήρε τηλέφωνο και με ξύπνησε».

Η εργασία των Στρίκλαντ και Μουρού επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη των πιο ισχυρών παλμών λέιζερ που κατασκευάστηκαν ποτέ από άνθρωπο, γεγονός που άνοιξε τον δρόμο για τα εργαλεία ακριβείας που χρησιμοποιούνται σήμερα στις οφθαλμολογικές επεμβάσεις και στη βιομηχανία.