Συμβάλλει η ενίσχυση της διαφάνειας στην ανάπτυξη της οικονομίας;

Εξοδος από την οικονομική κρίση. Προσέλκυση επενδύσεων. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ανάπτυξη! Η ευχή και η επιθυμία κάθε Ελληνα πολίτη. Ο στόχος κάθε πολιτικού. Σύνθετη και μεγάλη συζήτηση για τις συνθήκες, τις ευκαιρίες και τον τρόπο για να επιτύχουμε τα παραπάνω. Ποιος είναι όμως ο ρόλος των πρωτοβουλιών για την ενίσχυση της διαφάνειας και την καταπολέμηση της διαφθοράς στην εθνική προσπάθεια για την προσέλκυση επενδύσεων και την πολυπόθητη ανάπτυξη; Οι επιχειρήσεις αλλά και οι επενδυτές χρησιμοποιούν μοντέλα λήψης αποφάσεων και ανάλυσης κινδύνου κάθε χώρας (country risk) για να συγκρίνουν τις διαθέσιμες επιλογές τους και να προχωρήσουν στις πιο ορθολογικές επιχειρηματικές και επενδυτικές κινήσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, παραμετροποιούν και συνυπολογίζουν τα αποτελέσματα από διάφορους δείκτες, όπως είναι ο Economic Freedom Index και ο Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το βασικό ερώτημα όμως είναι τι έχει να κερδίσει ο μέσος πολίτης από τη βελτίωση της θέσης της χώρας σε αντίστοιχους δείκτες, όπως για παράδειγμα ο Corruption Perception Index – CPI της Διεθνούς Διαφάνειας;

Μια ψύχραιμη και τεχνοκρατική αξιολόγηση των δεικτών αυτών καταδεικνύει ότι, παρά τους όποιους περιορισμούς της κάθε μεθοδολογικής προσέγγισης και των επιμέρους ενστάσεων που μπορεί να έχει κανείς για την αξιοπιστία τους, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι οι επενδυτές λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τους δείκτες αυτούς. Αυτά είναι τα στοιχεία που μελετούν οι ειδικοί αναλυτές, για παράδειγμα ενός μεγάλου θεσμικού επενδυτή στην άλλη άκρη του Ατλαντικού για να επιλέξει τη χώρα που θα επενδύσει τα χρήματα που του εμπιστεύτηκαν οι μέτοχοι και οι πελάτες του ή μία εταιρεία στις χώρες του Κόλπου που προσπαθεί να αποφασίσει σε ποια χώρα θα προχωρήσει σε μια μεγάλη τουριστική επένδυση. Οι αποφάσεις αυτές μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στην άνοδο του ΑΕΠ, στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και τελικά σε υψηλότερο επίπεδο κοινωνικής ευημερίας (social well-being) για όλους. Είναι λοιπόν προφανές ότι η βελτίωση της θέσης της Ελλάδας σε αυτούς τους δείκτες μπορεί να αποτελέσει ένα πρόσθετο πλεονέκτημα και σημαντικό εργαλείο εξόδου από την οικονομική κρίση συμβάλλοντας στη δημιουργία εισοδήματος, νέων και καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας.

Για τους λόγους αυτούς λοιπόν, είναι σημαντικό για τους πολίτες να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα βελτίωσε το σκορ της στον δείκτη CPI από 45/100 στο 48/100 (άριστα το 100), γεγονός που επέφερε τη βελτίωση της κατάταξής της από τη θέση 67/100 στην 60/100. Στην αναλυτική έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας (Φεβρουάριος 2020) γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην ίδρυσης της ΕΑΔ, αναδεικνύοντας το γεγονός ότι η Ελλάδα για πρώτη φορά έχει μια ισχυρή ανεξάρτητη αρχή για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Η τολμηρή διαρθρωτική μεταρρύθμιση, που εισήχθη με τον νόμο 4622/2019 του «επιτελικού κράτους» τον Αύγουστο του 2019, ένωσε υπό την σκέπη της ΕΑΔ πέντε βασικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς και τη Γ.Γ. Καταπολέμησης της Διαφθοράς. Παράλληλα, στον ίδιο νόμο και στο μέρος Δ΄ «Διαφάνεια και ακεραιότητα», κωδικοποιήθηκαν τα κωλύματα, τα ασυμβίβαστα και οι κανόνες αποφυγής σύγκρουσης συμφερόντων των μελών της κυβέρνησης, των υφυπουργών, των γενικών και ειδικών γραμματέων, των οργάνων διοίκησης του δημοσίου τομέα και των μετακλητών υπαλλήλων. Οι σημαντικές αυτές καινοτομίες, μαζί με τις αλλαγές στον ποινικό κώδικα και στην ποινική δικονομία, είναι από τις βασικές δράσεις που έφεραν τη σημαντική αυτή βελτίωση της θέσης της Ελλάδας στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς 2019 της Διεθνούς Διαφάνειας.

Ειδικότερα, η ίδρυση της ΕΑΔ σηματοδοτεί τον απογαλακτισμό του μηχανισμού καταπολέμησης της διαφθοράς από τον στενό πυρήνα της εκτελεστικής εξουσίας, δηλ. τα υπουργεία, ενώ παράλληλα απαντά σε μια σειρά παθογενειών που έχουν καταγραφεί αναλυτικά σε εκθέσεις εμπειρογνωμόνων. Ενδεικτικά αναφέρουμε την πανσπερμία και τον κατακερματισμό των ελεγκτικών φορέων, τις επικαλύψεις αρμοδιοτήτων, την ανεπαρκή στελέχωση (από τους πέντε ελεγκτικούς φορείς που ενώθηκαν στην ΕΑΔ, οι δύο είχαν μόλις από δέκα επιθεωρητές), την πλήρη απουσία ελεγκτικών προτύπων και μεθοδολογιών, το ανεπαρκές πρόγραμμα εκπαίδευσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων, τη μηδαμινή διείσδυση των νέων τεχνολογιών για τη διευκόλυνση του ελεγκτικού έργου, τις περιορισμένες δράσεις για την ανάπτυξη μηχανισμών δράσης και αποτροπής της διαφθοράς και τέλος την αδυναμία κατανόησης της σημασίας ανάληψης δράσεων ευαισθητοποίησης για τη δημιουργία μιας κουλτούρας μη ανοχής της διαφθοράς στο σύνολο της κοινωνίας και ιδιαίτερα στη νέα γενιά.

Το στρατηγικό σχέδιο της ΕΑΔ περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις για να θεραπεύσει τις παθογένειες αυτές. Συνεργαζόμαστε με το σύνολο των δημόσιων φορέων αλλά και των εκπροσώπων της κοινωνίας. Κοιτάμε μπροστά, δεν κόβουμε δρόμο, στοχεύουμε ακόμα πιο ψηλά!

* Ο κ. Αγγελος Μπίνης είναι διοικητής της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας.