Συναίσθημα ή λογική;
Από τη μια, τα συναισθήματα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μας, αφού μας δείχνουν την πορεία και καθοδηγούν τη συμπεριφορά μας. Εχει λοιπόν μεγάλη αξία να τα διερευνούμε και να τα επεξεργαζόμαστε κάνοντας ενδοσκόπηση είτε μόνοι μας, αν έχουμε τα εργαλεία, είτε μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας. Πολλές φορές, τα αρχικά μας συναισθήματα είναι μεταμφιεσμένα και αν τα διερευνήσουμε λίγο καλύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι μετασχηματίζονται σε άλλα, βαθύτερα. Ετσι, για παράδειγμα, ο θυμός μας μπορεί να είναι μια μεταμφιεσμένη θλίψη ή απόρριψη. Χρειάζονται όμως και τα πιο επιφανειακά συναισθήματα, όπως αυτό του θυμού, γιατί μας βοηθούν να αναδυθούν και τα πιο βαθιά, τα λιγότερο ορατά και προφανή, τα πιο εγκλωβισμένα. Οι άνθρωποι που επενδύουν περισσότερο στο συναίσθημα, έχουν περισσότερη διαίσθηση, ακούν εκείνο που τους επιτάσσει η καρδιά και εκφράζουν με ευκολία αυτό που νιώθουν.
Εκνευρίζονται με τα πρακτικά, γήινα ζητήματα, εφαρμόζουν την τακτική τού «βλέποντας και κάνοντας» και διατηρούν την ευελιξία τους σε νέες καταστάσεις.
Η λογική από την άλλη, μας βοηθά να είμαστε πιο εστιασμένοι σε διανοητικές δραστηριότητες, πιο πνευματικοί αλλά και συναισθηματικά πιο αποστασιοποιημένοι στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Οι άνθρωποι που εκλογικεύουν διακρίνονται από ρεαλισμό και είναι «πρακτικά πνεύματα». Είναι προσηλωμένοι σε διανοητικές δραστηριότητες, προτιμούν να λύνουν τα προβλήματά τους με την επαγωγική λογική και δεν τους αρέσουν οι αφηρημένες έννοιες. Καλωσορίζουν τις οδηγίες και χρειάζονται ένα σαφές, ξεκάθαρο πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να κινούνται με ασφάλεια. Δεν πορεύονται με τη νοοτροπία τού «όπως έρθουν τα πράγματα» αφού έχουν ανάγκη από μια δομημένη ζωή. Τους αρέσει να χρησιμοποιούν λίστες, ατζέντες και χρονοδιαγράμματα και να θέτουν στόχους.
Δεν αποφασίζουμε ποτέ κουρασμένοι
Ανεξάρτητα όμως από το τι πρεσβεύουμε, το σίγουρο είναι ότι καλό θα είναι να μην παίρνουμε αποφάσεις όντας πεινασμένοι (hungry), θυμωμένοι (angry), μοναχικοί (lonely) ή κουρασμένοι (tired) αφού το ακρωνύμιο HALT δεν βγήκε καθόλου τυχαία. Αν βιώνουμε μια τέτοια συνθήκη, καλό θα είναι να αναβάλουμε την οποία απόφαση για αργότερα αφού σε περιπτώσεις πείνας, θυμού, μοναξιάς και κούρασης πρυτανεύει το συναίσθημα και είναι πολύ πιθανόν να μας ωθήσει προς τη λάθος κατεύθυνση καθώς επιλέγουμε με βάση αυτό που επιθυμούμε και όχι αυτό που χρειαζόμαστε. Το έχει πει και ο Bill Clinton: «Τις χειρότερες αποφάσεις μου τις έχω πάρει όντας κουρασμένος».
Ευελιξία, το μυστικό
Επειδή ακόμη και μια μικρή απόφαση μπορεί να διαμορφώσει το πεπρωμένο μας, δεν χρειάζεται πάντα να πρωτοστατεί το ένα από τα δύο ή να επικεντρωνόμαστε μόνιμα στο συναίσθημα ή στη λογική. Διατηρούμε την ευελιξία μας κάνοντας αλλαγές όπου και όποτε χρειάζεται και προσαρμοζόμαστε με τις εκάστοτε προκλήσεις μη διστάζοντας να μετατοπίσουμε την προσοχή μας από το συναίσθημα στη λογική και αντίστροφα αν και όποτε χρειαστεί.
Το ένα συμπληρώνει το άλλο
Υπάρχει όμως και μια άλλη άποψη, βασισμένη στη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεωρία, σύμφωνα με την οποία λογική και συναίσθημα δεν είναι διαχωρισμένα αλλά λειτουργούν αλληλοσυμπληρωματικά. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, τα συναισθήματά μας είναι απόρροια των λογικών μας σκέψεων. Συνεπώς, τροποποιώντας τις σκέψεις μας, μια διανοητική διαδικασία, αλλάζουμε και το συναίσθημα που τις ακολουθεί. Μπορούμε λοιπόν να μπούμε σε μια διαδικασία αξιολόγησης των σκέψεών μας, να απαλλαγούμε από εκείνες που είναι δυσλειτουργικές και να τις αντικαταστήσουμε με άλλες πιο ευχάριστες. Ετσι θα απαλλαγούμε και από τα δυσάρεστα συναισθήματα και τη θέση τους θα πάρουν άλλα, πιο ευχάριστα και συμφέροντα για εμάς.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να είμαστε μόνιμα συνδεδεμένοι με τον εσώτερο εαυτό μας, έτσι ώστε, αν πιστεύουμε στο γνωσιακό μοντέλο, να διαμορφώνουμε άλλες σκέψεις, αν δεν μας αρέσουν οι αρχικές, ή να αλλάζουμε την προσέγγισή μας, από λογική σε συναισθηματική και αντίστροφα όποτε εμείς το κρίνουμε απαραίτητο. Για άλλη μια φορά λοιπόν, διαπιστώνουμε ότι εμείς είμαστε οι κηπουροί του δικού μας κήπου!
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Ειρήνη Ορφανού, συμβουλευτική ψυχολόγο MSc.