Τα πανεπιστήμια, μοχλός ανάπτυξης καινοτομίας

Μονόδρομο για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας φαίνεται να αποτελεί η τριπλή έλικα της έρευνας, της εκπαίδευσης και της καινοτομίας. Στον απόηχο μιας υποδειγματικής για τη χώρα συνεργασίας μεταξύ επιστήμης και πολιτείας με πολλαπλά οφέλη προς την κοινωνία, η διασύνδεση των ελληνικών πανεπιστημίων με τον πραγματικό κόσμο είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Παρά τις υψηλές θέσεις που περήφανα καταλαμβάνει ο ελληνικός ερευνητικός ιστός στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια κατάταξη, φαίνεται ότι παραμένει αναξιοποίητος, όπως φανερώνουν και οι παραδόξως χαμηλές επιδόσεις μας στην καινοτομία. Η είδηση των τελευταίων εβδομάδων για την εξαγορά της εταιρείας Think Silikon, τη μεγαλύτερη εξαγορά στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα, τάραξε τα νερά στους εγχώριους επιχειρηματικούς κύκλους που έστρεψαν το βλέμμα και πάλι στην deep-tech νεοφυή επιχειρηματικότητα.

Τα ερωτήματα που προκύπτουν στους ακαδημαϊκούς κύκλους είναι πολλά. Μπορεί άραγε η έρευνα που υλοποιείται στα εθνικά ΑΕΙ να προσελκύσει επενδύσεις από επιχειρηματικούς κολοσσούς της Ευρώπης και της Αμερικής; Μπορούν τα ελληνικά πανεπιστήμια να ηγηθούν της ανάπτυξης του εγχώριου οικοσυστήματος καινοτομίας;

Να αναπτύξουν εμβληματικές πρωτοβουλίες στους μεγάλους πυλώνες της εθνικής οικονομίας και να συμβάλουν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της; Να φέρουν πίσω στη χώρα τους Ελληνες επιστήμονες, να προσφέρουν καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και να τους δώσουν ισότιμες ευκαιρίες με τις άλλες χώρες για δημιουργία, εφευρετικότητα και ανάπτυξη καινοτομίας; Η απάντησή μου είναι ναι. Πώς;

Πατέντες, νεοφυής επιχειρηματικότητα και τεχνοβλαστοί. Μέσω της άμεσης αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας, τη διασύνδεση των πανεπιστημίων με τη βιομηχανία και την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας έντασης γνώσης. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα πανεπιστήμια της χώρας ως μεγάλες δεξαμενές και εργαστήρια σκέψης, που ευρηματικά αντιμετωπίζουν μια πρόκληση και μετεξελίσσονται σε θερμοκοιτίδες παραγωγής νέας γνώσης και τεχνολογίας. Οι πιο μεγάλες ιδέες ξεκινούν από τους ανθρώπους της έρευνας που εργάζονται εντατικά στα εργαστήρια. Προστατεύουν και εκμεταλλεύονται την πνευματική τους ιδιοκτησία. Παράγουν επιστημονικά ώριμα αποτελέσματα. Βρίσκουν τον τρόπο να τα μετατρέψουν σε προϊόντα ή υπηρεσίες, μέσω επιχειρηματικών συνεργασιών ή ιδρύοντας τεχνοβλαστούς στους κόλπους του πανεπιστημίου, δηλαδή εταιρείες έντασης γνώσης στις οποίες δικαιωματικά συμμετέχουν τόσο οι ερευνήτριες και οι ερευνητές όσο και τα ιδρύματα στα οποία αναπτύσσουν την έρευνά τους και τους φιλοξενούν στις υποδομές τους.

Εμείς, οι διοικητικοί θεσμοί των πανεπιστημίων, οφείλουμε να κινητοποιούμε τους επιστήμονές μας προς τη μεταφορά τεχνολογίας με όρους και διαδικασίες που ανταποκρίνονται στις επιταγές της επενδυτικής και επιχειρηματικής κοινότητας. Το ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει επιπρόσθετα να επενδύσουν στις απαραίτητες υποδομές για να δημιουργήσουν κυψέλες επιχειρηματικής δημιουργικότητας με πυρήνα τους το ίδιο το πανεπιστήμιο, όπως συμβαίνει επιτυχημένα σε κορυφαία πανεπιστήμια διεθνώς.

Μια ελληνική πολιτεία που συνεργάζεται. Δεν είναι η πρώτη φορά που μπαίνει στην ατζέντα της ελληνικής πολιτείας η σύνδεση της έρευνας των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων με τη βιομηχανία. Είναι όμως η πρώτη φορά που μπαίνει τόσο συντεταγμένα στα χαρτοφυλάκια των συναρμόδιων υπουργείων –Παιδείας και Θρησκευμάτων, και Ανάπτυξης και Επενδύσεων– και αυτό οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε. Δημιουργήθηκε στην πράξη ένας συνδυασμένος μηχανισμός που εξελίσσει τη διασύνδεση αυτή σε ένα κοινό στοίχημα. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, ορισμένες πρωτοβουλίες μας δημιούργησαν προσδοκίες.

Ξεκινώντας με την αναθεώρηση του Εθνικού Συμβούλιου Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ), του ανώτατου γνωμοδοτικού οργάνου της πολιτείας για τη χάραξη εθνικής στρατηγικής σε αυτούς τους τρεις πυλώνες, και μια θαρραλέα σύζευξη ανθρώπων της ακαδημαϊκής κοινότητας και της αγοράς. Συνεχίζοντας με την πρόσκληση σε διαβούλευση ενός νομοθετικού πλαισίου για τη σύσταση και τη λειτουργία επιχειρήσεων-τεχνοβλαστών, που θα οριοθετήσει και θα κατευθύνει την εξέλιξη της ερευνητικής δραστηριότητας σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες προς όφελος της ελληνικής –και όχι μόνο– κοινωνίας και οικονομίας. Αλλά και αναγνωρίζοντας την υπόσταση των spin-offs που έχουμε δημιουργήσει εντός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας και εντάσσοντάς των στην υπό σύσταση ηλεκτρονική πύλη ElevateGreece με στόχο την πλήρη αποτύπωση του οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων στη χώρα, την παροχή εξειδικευμένων κινήτρων και την ενίσχυση της εξωστρέφειάς τους.

Ταυτόχρονα, ψηλά τοποθετούνται στην ατζέντα των Συνόδων Πρυτάνεων και Αντιπρυτάνεων και τα θέματα οικονομικής ενίσχυσης των γραφείων μεταφοράς τεχνολογίας των ΑΕΙ της χώρας, τα οποία αποτελούν σημεία αναφοράς των ερευνητικών ομάδων για την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων τους, την κατοχύρωση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, την υποστήριξη στη δημιουργία τεχνοβλαστών και την επιχειρηματική τους καθοδήγηση. Επίσης, ως εκπρόσωπος της Συνόδου Αντιπρυτάνεων και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής HE Innovate για την Ελλάδα, που υλοποιείται από τη Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης, Νεολαίας, Αθλητισμού και Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG-EAC) και το Πρόγραμμα για την Ανάπτυξη της Τοπικής Οικονομίας και Απασχόλησης του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (LEEDS/ΟΟΣΑ) και στη χώρα μας υλοποιείται με πρωτοβουλία του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω στον πρώτο παραγωγικό διάλογο για την ανάπτυξης δράσεων για την προαγωγή της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας στα ελληνικά πανεπιστήμια.

Η περίπτωση του ΑΠΘ. Η επιχειρηματική ανάπτυξη της έρευνας που πραγματοποιείται στο ΑΠΘ βρίσκεται ήδη σε ανοδική πορεία. Η ίδρυση δεκατριών τεχνοβλαστών είναι ενδεικτική της δραστηριότητας αυτής, με αρκετούς από αυτούς να προέρχονται κυρίως από Τμήματα της Πολυτεχνικής Σχολής και το Τμήμα Πληροφορικής, αλλά και από τα Τμήματα Χημείας, Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, και Μουσικών Σπουδών. Ταυτόχρονα, άξιος αναφοράς είναι και ο ισχυρός δεσμός που αναπτύσσει ολοταχώς το ΑΠΘ με τη βιομηχανία. Το 2019 τα συνολικά έσοδα του ΕΛΚΕ ΑΠΘ από βιομηχανικά έργα ξεπέρασαν τα 7,8 εκατ. ευρώ, ενώ όλη τη χρονιά διαχειριστήκαμε περισσότερα από 1.000 έργα της βιομηχανίας. 

Η πανεπιστημιακή έρευνα είναι πραγματική μηχανή ανάπτυξης και πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την οικονομία.

* Ο κ. Στράτος Στυλιανίδης είναι αντιπρύτανης Ερευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης ΑΠΘ.