Θέλω να τα ελέγχω όλα!
Έκανε ο Κωστής όλα του τα µαθήµατα; Είναι ευχαριστηµένος ο πελάτης από την τελευταία του παραγγελία; Μακάρι να είναι καλός ο καιρός αύριο που έχουν τα παιδιά αγώνα. Ελπίζω να έφτιαξε η γιαγιά το γάλα χλιαρό όπως αρέσει της µικρής. Πήρε άραγε ο άνδρας µου την ξαδέρφη του τηλέφωνο να της ευχηθεί χρόνια πολλά; Δεν είµαι ευχαριστηµένη, τα γράµµατα του Γιώργου στην ευχετήρια κάρτα προς τον συµµαθητή του δεν είναι αρκετά καλά. Η µόνη ικανή να διαλέξει ντοµάτες για σαλάτα, παπούτσια για τα παιδιά, εστιατόριο για το οικογενειακό γεύµα, δώρο για τον γάµο που µας έχουν καλέσει, προµηθευτή για τα προϊόντα της επιχείρησης, είµαι εγώ!
Κάπως έτσι σκέφτεται ο άνθρωπος που θέλει να τα ελέγχει όλα.Ίσως επειδή είναι αγχώδης, ίσως επειδή είναι τελειοθηρικός. Οποιος κι αν είναι ο λόγος πάντως το να θέλουµε να τα ελέγχουµε όλα είναι κουραστικό. Τόσο για εµάς που το προσπαθούµε όσο και για τους γύρω µας που δεν τους αφήνουµε να παίρνουν ευθύνες, πρωτοβουλίες, αποφάσεις.
Τι σημαίνει «θέλω να τα ελέγχω όλα»;
Ο έλεγχος έχει να κάνει με την ανάγκη μας να θέλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι όσον αφορά τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν. Συχνά μάλιστα φτιάχνουμε μία λίστα με πολλά μικρά και πιθανώς απλά πράγματα τα οποία φροντίζουμε και φέρνουμε σε πέρας ή σκεφτόμαστε πώς θα φέρουμε σε πέρας αν προκύψουν ώστε να νιώθουμε ότι έχουμε τον έλεγχο όσων συμβαίνουν ή θα συμβούν. Ετσι, προσπαθούμε να ελέγξουμε όλες τις πιθανές αναποδιές από πριν είτε επειδή είμαστε πολύ αγχώδεις είτε επειδή είμαστε τελειομανείς, πράγμα που σημαίνει ότι θεωρούμε ότι μόνο αν έχουμε ελέγξει εμείς οι ίδιοι κάθε παράμετρο υπάρχει περίπτωση να μην υπάρξουν προβλήματα και να βγει αποδεκτά καλό το αποτέλεσμα.
Γιατί αναπτύσσουμε αυτό το χαρακτηριστικό;
Όπως και με όλα τα άλλα χαρακτηριστικά, έτσι και με αυτό πρόκειται για ένα ιδιοσυγκρασιακό μας στοιχείο αλλά σίγουρα παίζει ρόλο ο τρόπος που έχουμε μεγαλώσει. Σε κάποιες περιπτώσεις παιδιά που οι γονείς τους ήθελαν συνέχεια να έχουν τον έλεγχο, γίνονται κι αυτά ελεγκτικά με τη σειρά τους, αλλά κυρίως σε μεγαλύτερες ηλικίες, αφού ενηλικιωθούν και αναλάβουν ρόλους με ευθύνες (π.χ. γίνουν γονείς, επαγγελματίες κ.λπ.). Το πιο συνηθισμένο είναι να γίνονται πολύ ελεγκτικοί οι άνθρωποι που ένιωθαν έλλειψη ελέγχου, προγράμματος και ρουτίνας από την πλευρά των γονιών τους στην παιδική τους ηλικία, κατά την οποία αναγκάστηκαν να ωριμάσουν απότομα και να βρουν λύσεις από μόνοι τους για τα όποια προβλήματα.
Ουσιαστικά σε αυτή την περίπτωση δεν μιλάμε για αντιγραφή της συμπεριφοράς των γονιών, που συχνά συμβαίνει με άλλα χαρακτηριστικά, αλλά για υπεραναπλήρωση της συμπεριφοράς που έλειπε από το παιδί. Ετσι, όταν οι γονείς ήταν υπερβολικά χαλαροί και το παιδί είχε ως εκ τούτου ανασφάλεια, είναι πιθανό να γίνει το ίδιο πολύ ελεγκτικό.
Ο πολύς έλεγχος δημιουργεί προβλήματα
Αν μας ρωτήσουν γιατί προσπαθούμε να τα ελέγξουμε όλα θα σπεύσουμε να εξηγήσουμε ότι το κάνουμε για καλό. Για να προλάβουμε τις αναποδιές και τα προβλήματα. Ομως πολύ συχνά ο έλεγχος γίνεται υπερβολικός και οδηγεί σε καταναγκασμούς, κούραση (σωματική και ψυχική), δυσκολίες στις σχέσεις και στην κοινωνικοποίηση, υπερβολική ρουτίνα, πολύ έντονους φόβους, άγχος ή και σε αναβλητικότητα (όταν ο στόχος μας είναι να ελέγξουμε κάτι ώστε να γίνει τέλειο). Ο συνεχής έλεγχος μπορεί να προκαλεί δυσφορία τόσο στο ίδιο το άτομο που τον ασκεί όσο και στους γύρω του. Οταν μάλιστα πρόκειται για γονεϊκή σχέση και ο γονιός είναι πολύ ελεγκτικός απέναντι στα παιδιά του εκείνα κινδυνεύουν να έχουν δυσκολίες στο να πάρουν πρωτοβουλίες, να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους, να ενδυναμώσουν τον χαρακτήρα τους, να νιώσουν αυτοπεποίθηση.
Τι να κάνουμε;
Όταν κάποιος στο περιβάλλον μας είναι ελεγκτικός πρέπει να του το επισημαίνουμε και να αντιδρούμε στην προσπάθειά του να μας πατρονάρει εξηγώντας και επισημαίνοντας το πρόβλημα σε κάθε περίπτωση. Αν οι ίδιοι έχουμε πρόβλημα – πράγμα δύσκολο να το αντιληφθούμε – χρειάζεται να προσπαθήσουμε να το ελέγξουμε ή να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό. Αν κάνουμε ψυχοθεραπεία έχουμε ελπίδα τόσο να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα όσο και να το αλλάξουμε.
Θέλω να περνάνε όλα από το χέρι μου στη δουλειά
Όταν βρισκόμαστε σε υψηλή θέση στην επαγγελματική ιεραρχία τείνουμε πιθανώς να προσπαθούμε να τα ελέγχουμε όλα και να μην αφήνουμε τίποτε στην τύχη. Οταν όμως έχουμε υφισταμένους πρέπει να μάθουμε να αφήνουμε πρωτοβουλίες και ευθύνες σε εκείνους. Η λύση δεν είναι να τρέχουμε να τα κάνουμε όλα πριν από αυτούς αλλά να μάθουμε πώς να κάνουμε σωστές επιλογές ανθρώπινου δυναμικού. Επίσης, είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να εμφυσήσουμε στους υπαλλήλους μας την αγάπη για την επιχείρηση αλλά και το όραμά μας ώστε να ενδιαφέρονται και να προσπαθούν ειλικρινά. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι αν επεμβαίνουμε υπερβολικά δημιουργούμε προβλήματα στις σχέσεις μας με τους συνεργάτες μας αλλά και με τους πελάτες μας.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, MSc, ψυχολόγο υγείας, με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και στη συμβουλευτική, διευθύντρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.