Τι μπορεί να πάθετε αν μπει απολυμαντικό στα μάτια σας

Αίσθηση προκάλεσε την περασμένη εβδομάδα η είδηση ότι από τότε που ξέσπασε η πανδημία που έχει προκαλέσει ο νέος κορωνοϊός, έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι τραυματισμοί των παιδιών στα μάτια από τα αλκοολούχα απολυμαντικά.

Το πρόβλημα αποκάλυψαν δύο διαφορετικές δημοσιεύσεις στην ιατρική επιθεώρηση JAMA Ophthalmology. Οι δημοσιεύσεις αυτές αποκαλύπτουν σημαντική αύξηση αυτού του είδους των τραυματισμών στις ηλικίες κάτω από 5 ετών.

Στην πρώτη δημοσίευση, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 2020 επταπλασιάστηκαν οι αναφορές στα Γαλλικά Κέντρα Δηλητηριάσεων για τραυματισμούς ματιών στα μικρά παιδιά εξαιτίας ατυχημάτων με απολυμαντικά. Ακόμα μεγαλύτερη αύξηση υπήρξε και στα παιδιά που διακομίστηκαν τραυματισμένα σε ένα κέντρο παιδιατρικής οφθαλμολογίας σε νοσοκομείο στο Παρίσι.

Στη δεύτερη δημοσίευση, γιατροί από την Ινδία περιέγραψαν δύο περιστατικά τοξικής κερατοπάθειας σε παιδιά ηλικίας 4 και 5 ετών. Η τοξική κερατοπάθεια είναι οξεία, μη φλεγμονώδης βλάβη στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού. Και τα δύο παιδιά τραυματίσθηκαν ενώ προσπαθούσαν να χρησιμοποιήσουν αλκοολούχα απολυμαντικά τοποθετημένα σε δημόσιους χώρους.

Πόσο επικίνδυνοι είναι αυτού του είδους οι τραυματισμοί; Και τι συνέπειες μπορεί να έχουν σε μικρούς και μεγάλους;

Δεν είναι καυστικά, αλλά…

«Τα απολυμαντικά των χεριών είναι χημικά προϊόντα. Συνήθως περιέχουν οινόπνευμα (αλκοόλ) σε υψηλές συγκεντρώσεις, επειδή εξουδετερώνει αποτελεσματικά πολλούς ιούς και βακτήρια», απαντά ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Το αλκοόλ των απολυμαντικών έχει τη μορφή αιθυλικής αλκοόλης (ethyl alcohol) ή ισοπροπυλικής αλκοόλης (isopropyl alcohol). Πρέπει να περιέχεται σε συγκεντρώσεις πάνω από 60% για να είναι αποτελεσματικό εναντίον του κορωνοϊού, σύμφωνα με τις ισχύουσες συστάσεις».

Τα διαλύματα αυτά δεν είναι καυστικά, συνεχίζει. Είναι, όμως, τοξικά, ιδίως για τα επιθηλιακά κύτταρα του κερατοειδή χιτώνα των ματιών. Ο κερατοειδής είναι η επιφανειακή στοιβάδα τους. Η ισοπροπυλική αλκοόλη, π.χ., είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσει:

• Ερεθισμό στην επιφάνεια του ματιού
• Επιθηλιακή κερατίτιδα (φλεγμονή στην επιφάνεια του κερατοειδούς χιτώνα)
• Μερικές φορές εκδορά του κερατοειδούς

Σοβαρότερα προβλήματα

Μπορεί όμως να υπάρξουν και σοβαρότερα προβλήματα, διότι τα απολυμαντικά περιέχουν και άλλα συστατικά, τα οποία ενδέχεται να αυξήσουν την τοξικότητα της αλκοόλης. Τέτοια συστατικά είναι, π.χ., το υπεροξείδιο του υδρογόνου, η πολυαιθυλενογλυκόλη, αρώματα, αιθέρια έλαια κ.λπ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στη γαλλική μελέτη τα περισσότερα παιδιά με έκθεση των ματιών σε αλκοολούχα απολυμαντικά παρουσίασαν μικρής έως ήπιας σοβαρότητας συμπτώματα, όπως:

• Πόνο στο μάτι
• Αίσθηση καύσου (κάψιμο)
• Κοκκίνισμα στον επιπεφυκότα

Υπήρχαν όμως και περιστατικά κερατίτιδας, καθώς και περιστατικά έλκους (πληγής) στον κερατοειδή ή τον επιπεφυκότα. Σε μερικά παιδιά, μάλιστα, είχε δημιουργηθεί πληγή σε περισσότερο από το 50% της επιφάνειας του κερατοειδή. Έτσι, ορισμένα χρειάσθηκαν χειρουργική αντιμετώπιση με γενική αναισθησία.

«Τα παιδιά αυτά υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος. «Είναι ένα πολύ λεπτό στρώμα ιστού που προέρχεται από τον πλακούντα των εγκύων. Έπειτα από επεξεργασία, τοποθετείται πάνω στο μάτι για να επιταχύνει την επούλωση».

Μακροπρόθεσμες συνέπειες

Οι τραυματισμοί από τα απολυμαντικά θα μπορούσαν να έχουν και μακροπρόθεσμες συνέπειες. «Ακόμα και οι ήπιας βαρύτητας τραυματισμοί στα μάτια των πολύ μικρών παιδιών συνοδεύονται από αυξημένο κίνδυνο αμβλυωπίας», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Η αμβλυωπία χαρακτηρίζεται από ελαττωμένη οπτική οξύτητα συνήθως στο ένα μάτι, που οφείλεται στο ότι το παιδί χρησιμοποιεί περισσότερο το άλλο».

Ένας άλλος κίνδυνος από τον επιφανειακό τραυματισμό του ματιού είναι να δημιουργηθεί φλεγμονή στο πίσω μέρος του ματιού, όπως έδειξαν άλλες πρόσφατες μελέτες. Αυτό μπορεί να απειλήσει ακόμα περισσότερο την οπτική οξύτητα.

Αν εξάλλου ο τραυματισμός καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα του ματιού ή το παιδί τρίψει στη συνέχεια το μάτι του, υπάρχει κίνδυνος για βλάβες (π.χ. έγκαυμα) που μπορεί να απειλήσουν την όραση.

Οι αιτίες των τραυματισμών

Πού οφείλονται όμως οι τραυματισμοί των παιδιών από τα αλκοολούχα απολυμαντικά; «Οι πιθανές αιτίες είναι πολλές», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Τόσο τα περιστατικά στην Ινδία, όσο και 1 στα 4 από τα περιστατικά στη Γαλλία συνέβησαν όταν τα παιδάκια προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν αλκοολούχα απολυμαντικά χεριών δημόσιων χώρων. Τα απολυμαντικά αυτά έχουν τοποθετηθεί παντού παγκοσμίως, και στη χώρα μας, από τα σούπερ μάρκετ έως τα γήπεδα».

Όπως εξηγεί, τα απολυμαντικά αυτά συνήθως βρίσκονται σε τραπέζια ή είναι στερεωμένα σε τοίχους σε ύψος γύρω στο 1 μέτρο. Αυτό όμως αντιστοιχεί περίπου στο ύψος των ματιών των παιδιών, δηλαδή είναι πολύ χαμηλά. Επομένως, οποιοδήποτε λάθος κάνουν την ώρα που πατάνε την αντλία, μπορεί να έχει ως συνέπεια να εκτοξευθεί το αλκοολούχο υγρό στα μάτια τους.

Άλλα παιδιά τρίβουν τα μάτια τους πριν στεγνώσει καλά το αλκοολούχο διάλυμα στα χέρια τους. Τραυματισμοί έχουν αναφερθεί και με τα απολυμαντικά σε μορφή σπρέι.

Κίνδυνος για όλες τις ηλικίες

«Οι οφθαλμολογικοί τραυματισμοί από τα αλκοολούχα απολυμαντικά είναι γνωστό πρόβλημα. Γι’ αυτό και τα απολυμαντικά αναγράφουν ρητώς στις συσκευασίες τους ότι πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με τα μάτια», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.

Ο κίνδυνος αυτός δεν αφορά μόνο τα παιδιά. «Έχουν αναφερθεί και περιστατικά σοβαρών οφθαλμικών εγκαυμάτων σε ενήλικες, εξαιτίας της επαφής με μεγάλη ποσότητα αλκοολούχου διαλύματος ή ακόμα και του τριψίματος των ματιών μετά τη χρήση τέτοιων διαλυμάτων. Επομένως, μικροί και μεγάλοι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί κατά τη χρήση τους», προσθέτει ο ειδικός.

Οι πρώτες βοήθειες

Τι πρέπει να κάνετε αν μπει κατά λάθος αλκοολούχο απολυμαντικό στο μάτι σας; Κατ’ αρχάς, δεν πρέπει να τρίψετε το μάτι σας. Αυτό ισχύει ακόμα κι αν νιώθετε κάψιμο, «τσιμπήματα» ή πόνο, προειδοποιεί.

Το μόνο που μπορείτε να κάνετε είναι να ξεπλύνετε για αρκετά λεπτά (τουλάχιστον 10) το μάτι σας με καθαρό, χλιαρό νερό, κρατώντας τα χέρια σας μακριά από το μάτι.

Προτιμότερο είναι να σκύψετε πάνω από το νιπτήρα στην κουζίνα, για να πέφτει με σταθερή ροή το καθαρό νερό στο μάτι σας. Όση ώρα διαρκεί αυτό, να διατηρείτε το άλλο μάτι σφιχτά κλειστό για να μην πάει και σε αυτό το αλκοολούχο διάλυμα.

Όταν τελειώσετε, θα πρέπει να αισθάνεστε καλύτερα και, σε λίγες ώρες, δεν πρέπει να έχετε συμπτώματα. Εάν όμως εξακολουθείτε να νιώθετε κάψιμο, τσούξιμο ή πόνο ή/και αν παρουσιάσετε οποιαδήποτε αλλαγή στην όρασή σας ή απώλεια όρασης, επικοινωνήστε χωρίς καθυστέρηση με τον οφθαλμίατρό σας.