Τιτάνιες συγκρούσεις

Π​​ριν από δύο δισεκατομμύρια χρόνια ξεκίνησε μία τιτάνια σύγκρουση του γαλαξία της Ανδρομέδας με έναν γειτονικό του γαλαξία που τότε ήταν ο τρίτος σε μέγεθος γαλαξίας της Τοπικής μας Ομάδας 55 γαλαξιών.

Η σύγκρουση αυτή όταν θα ολοκληρωθεί θα έχει αφομοιώσει τελείως τον σημερινό νάνο ελλειπτικό γαλαξία Μ32, ο οποίος από τα 25 δισεκατομμύρια άστρα που υπολογίζεται ότι είχε αρχικά, έχει καταντήσει σήμερα να είναι η σκιά του πρότερου εαυτού του. Αλλά δεν είναι μόνο ο γαλαξίας της Ανδρομέδας που διακατέχεται από παρόμοια κανιβαλιστικά αισθήματα, γιατί και ο δικός μας Γαλαξίας δεν υστερεί καθόλου σε τέτοιου είδους συμπεριφορές. Πρόσφατα, για παράδειγμα, μία σχετική έρευνα απέδειξε ότι και ο δικός μας Γαλαξίας έχει αφομοιώσει στο παρελθόν τουλάχιστον 15-18 άλλους γαλαξίες, κι έπεται συνέχεια!

Ηδη, ο γαλαξίας μας βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τον γαλαξία της Ανδρομέδας, ο οποίος μας πλησιάζει με ταχύτητα 400.000 χιλιομέτρων την ώρα. Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον οι δύο γαλαξίες, ο δικός μας και ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, πρόκειται αναπόφευκτα και απαρέγκλιτα να συγκρουστούν σε τέσσερα περίπου δισεκατομμύρια χρόνια.

Οι πιθανότητες, όμως, είναι αρκετά μεγάλες για τον πλανήτη μας να μην επηρεαστεί καθόλου, αφού ο μέσος όρος των αποστάσεων μεταξύ των άστρων είναι περίπου 40 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Φανταστείτε ότι αν σμικρύναμε τον Γαλαξία μας ένα τρισεκατομμύριο φορές, τότε καθένα από τα 200 δισεκατομμύρια άστρα του, περιλαμβανομένου και του Ηλιου μας, θα είχε το μέγεθος που έχει το κεφάλι μιας καρφίτσας, ενώ το ένα από τ’ άλλο θα βρίσκονταν σε μέση απόσταση περίπου 40 χιλιομέτρων. Ή ακόμη καλύτερα: εάν ο Ηλιος είχε το μέγεθος μιας μπάλας πινγκ πονγκ τότε το πλησιέστερο σ’ εμάς άστρο, ο Εγγύτατος του Κενταύρου θα είχε το μέγεθος ενός ρεβιθιού σε απόσταση 1.100 χιλιομέτρων. Ακόμη, όμως, και με τις πολύ μικρότερες αποστάσεις των άστρων στις κεντρικές περιοχές των γαλαξιών, πάλι η μέση απόσταση των άστρων είναι περίπου 160 δισεκατομμύρια χλμ. σαν να έχουμε δηλαδή μπαλάκια του πινγκ πονγκ σε αποστάσεις 3,2 χλμ. Βλέπετε, οι αποστάσεις μεταξύ των άστρων είναι τεράστιες και δεν είναι πιθανό να έχουμε μία οποιαδήποτε αστρική σύγκρουση.

Παρ’ όλα αυτά, τα διάφορα αέρια που βρίσκονται στον διαστρικό χώρο ανάμεσα στα άστρα, στη διάρκεια της σύγκρουσης θα υποστούν ένα ιδιαίτερα έντονο σοκ που θα θέσει σε ενέργεια μία τεραστίων διαστάσεων διαδικασία αστρογένεσης αλλά και θανάτου. Γιατί εκτός από τα εκατομμύρια των γεννήσεων νέων άστρων η σύγκρουση των δύο γαλαξιών θα τροφοδοτήσει και άλλου είδους διαδικασίες επίσπευσης του θανάτου ορισμένων μεγάλων άστρων με τη μορφή σουπερνόβα εκρήξεων.

Κι ενώ σήμερα τέτοιου είδους εκρήξεις στον γαλαξία μας παρατηρούνται μία φορά στα περίπου 300 χρόνια, στη διάρκεια της γαλαξιακής σύγκρουσης οι σουπερνόβα εκρήξεις θα φτάσουν τις 1.000 κάθε χρόνο, κάνοντας έτσι τον νυχτερινό ουρανό της Γης αρκετά λαμπερό για να διαβάσει κανείς άνετα κάποιο βιβλίο!

Η τιτάνια αυτή σύγκρουση, όμως, στα αρχικά τουλάχιστον στάδια, δεν πρόκειται να είναι μετωπική. Οι δύο γαλαξίες θα προσπεράσουν ο ένας τον άλλο, διαταράσσοντας φυσικά την όλη τους δομή από τις τεράστιες βαρυτικές δυνάμεις που θα υφίστανται. Πενήντα εκατομμύρια χρόνια μετά την πρώτη επαφή ο γαλαξίας της Ανδρομέδας θα επανακάμψει προς το μέρος μας με κατεύθυνση το κέντρο του γαλαξία μας όπου θα φτάσει σε άλλα τόσα χρόνια. Μία δεύτερη περίοδος αστρογένεσης και κατακλυσμιαίων αστρικών εκρήξεων θα επακολουθήσει, μέχρις ότου οι δύο γαλαξίες ισορροπήσουν κι ενσωματωθούν ο ένας στον άλλο σε περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια.

Την εποχή εκείνη ο νέος γαλαξίας που θα έχει δημιουργηθεί θα περιλαμβάνει όλα τα υλικά από τα οποία αποτελούνταν οι δύο προγεννήτορές του.

Δεκάδες παρόμοιες γαλαξιακές συγκρούσεις έχουν καταγραφεί από τα μεγάλα μας τηλεσκόπια. Σε ορισμένα, μάλιστα, γαλαξιακά σμήνη έχουμε ανακαλύψει γαλαξίες οι οποίοι κινούνται με σχετικές ταχύτητες που φτάνουν τα επτά εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα. Στις μετακινήσεις τους αυτές οι μεγαλύτεροι γαλαξίες παραμορφώνουν και απογυμνώνουν τα μικρότερα θύματά τους ενώ σε άλλες περιπτώσεις τα καταβροχθίζουν ολόκληρα αφομοιώνοντάς τα. Οταν, όμως, τα μεγέθη είναι περίπου ίσα, η σύγκρουση καταλήγει σε αδιέξοδο. Στις περιπτώσεις ισορροπίας δυνάμεων, οι δύο γαλαξίες ενώνονται σχηματίζοντας έναν ελλειπτικό γαλαξία, διαφορετικά επικρατεί συνήθως το σχήμα και η δομή του μεγαλύτερου. Οι πιο δραστήριες μετακινήσεις παρατηρούνται σε πιο απομακρυσμένα σμήνη σε απόσταση 7 έως 9 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, όταν οι γαλαξίες ήσαν πλησιέστερα ο ένας στον άλλο.

* Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.