Το ορεινό χωριό της Κοζάνης με τα τρεχούμενα νερά και την τοπική αρχιτεκτονική

Στην ορεινή επαρχία Βοΐου, στο νομό Κοζάνης, και σε απόσταση 30 λεπτών με το αυτοκίνητο από την πόλη των Γρεβενών, η Χρυσαυγή αποτελεί έναν προορισμό έκπληξη για όσους την ανακαλύψουν.

Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 860 μέτρων και αποτελεί εξαιρετικό δείγμα, τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Τα πέτρινα παραδοσιακά σπίτια του είναι χτισμένα από ντόπιους μαστόρους και κεντρίζουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη με την όμορφη οπτική τους. Εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής αποτελεί, επίσης, και το σχολείο του χωριού που χτίστηκε το 1925. Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει η επιβλητική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, που χρονολογείται από το 1866.

Η ιστορία για την ονομασία του χωριού λέει ότι ονομάστηκε Χρυσαυγή κατά το 1830 μετά την δολοφονία του μπέη Αλή Κούκο που κυριαρχούσε στην περιοχή από τους κατοίκους του χωριού.

Ο λόγος της δολοφονίας του η παράλογη απαίτηση του μπέη, εκτός από το χρηματικό φιρμάνι, να παραδίδουν στον ίδιο κάθε νύφη, ώστε να περνάει μαζί του την πρώτη νύχτα του γάμου της. Η επόμενη μέρα από την δολοφονία του χαρακτηρίστηκε ως «χρυσή αυγή», εξ ου και η ονομασία του χωριού.

Στα σημαντικότερα αξιοθέατα του χωριού το παλιό πετρογέφυρο που χρονολογείται από τον 18ο αιώνα στην είσοδο της Χρυσαυγής, καθώς και το μεγάλο πετρογέφυρο 500 μέτρα βορειότερα του οικισμού, σε ένα σημείο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους στο Μαγεριώτικο ρέμα.

Στο σημείο που συναντάται το μεγάλο πετρογέφυρο βρίσκεται και η Δέση, ένας εντυπωσιακός καταρράκτης ύψους 7,5 μέτρων και μήκους 25 μέτρων, που δημιουργήθηκε το 1855 για τη λειτουργία του νερόμυλου του χωριού.