Το προφητικό «1984» του Όργουελ μοιάζει σήμερα πιο αληθινό από ποτέ

Το πόνημα σημείωνε όμως και κάποιες άλλες συνθήκες που τότε ονομάζονταν «οργουελικές», ενώ σήμερα είναι απτή πραγματικότητα: τη λογοκρισία, την προπαγάνδα και την καθεστωτική καταπίεση.

Καταστάσεις που δεν ήταν ακριβώς άγνωστες για τον νέο και θαυμαστό κόσμο μας, αλίμονο, μόνο που πλέον η πανδημία του κορονοϊού έχει αφαιρέσει τις όποιες μάσκες επέμεναν να υπάρχουν ακόμα.

Η τεράστια τεχνολογική πρόοδος των ημερών μας δεν έχει επιτρέψει απλώς στο «οργουελικό» σύμπαν να αναδυθεί, αλλά το έκανε να μοιάζει υποσημείωση για τον βαθμό της επιτήρησης που υφίστανται οι πολίτες. Ακόμα και οι πολίτες των πιο προωθημένων δημοκρατιών του πλανήτη.

Κι εκεί όπου όλα αυτά φάνταζαν πια απλή καθημερινότητα, ήρθε μια επιδημία επικών προδιαγραφών να δείξει τις πραγματικές διαστάσεις του Μεγάλου Αδερφού.

Ένας Μεγάλος Αδερφός που πλέον μοιάζει σωτήριος και, γιατί όχι, καλοδεχούμενος…

Τι είπε ο Όργουελ

Όταν ο Τζορτζ Όργουελ άρχισε να γράφει το «1984» το 1948 (εκδόθηκε την επόμενη χρονιά), η φαντασία του έμοιαζε αχαλίνωτη. Στις σελίδες του εξαιρετικού πονήματος με τον σταθερό υπότιτλο «Ο Μεγάλος Αδερφός», ο συγγραφέας αφηγείται ένα ολοκληρωτικό καθεστώς που παρακολουθεί αδιαλείπτως τους πάντες και τα πάντα.

Εξασκώντας απόλυτο έλεγχο στις συνειδήσεις των πολιτών, το Κόμμα τούς παρακολουθεί μέσα από διαδραστικές τηλεοθόνες, ώστε να εναρμονιστούν με τη μοναδική αλήθεια που πρεσβεύει και να υπακούσουν στον αλάθητο μηχανισμό επιβολής του, τον Μεγάλο Αδελφό.

Ο Μεγάλος Αδελφός μάς βλέπει πάντα και παντού, μας είπε ο Όργουελ στο βιβλίο-σταθμό του 20ού αιώνα, ένα πραγματικό πολιτικό μανιφέστο και μια προφητεία ταυτοχρόνως. Η εφιαλτική του αλήθεια ήταν μία: το κράτος μπορεί να γίνει τρομοκράτης όταν συγκεντρώσει κάθε εξουσία.

Αφήνοντας κατά μέρος όλα τα μεγάλα και τρανά που λέει, αυτό που έχει σημασία για μας τώρα είναι ο βαθμός της αυταρχικής επιτήρησης που περιγράφει ο συγγραφέας στις σελίδες του. Το δυστοπικό καθεστώς έχει θέσει όλους τους πολίτες κάτω από συνεχή παρακολούθηση, καταργώντας ελευθερίες και ανθρώπινα δικαιώματα.

Μάτια που σε παρακολουθούν σε 24ωρη βάση, κάμερες και μικρόφωνα δηλαδή και οθόνες και ελικόπτερα, ένας αδιανόητος μηχανισμός χειραγώγησης που μόνο ένα αυταρχικό καθεστώς θα μπορούσε να φτιάξει.

Ή μήπως όχι;

Μαζική κρατική παρακολούθηση μέσω κινητών λόγω κορονοϊού

Σύμφωνα με όλα τα δημοσιεύματα που έχουν δει προσφάτως, εντός πανδημίας, το φως της δημοσιότητας, κυβερνήσεις ανά τον κόσμο χρησιμοποιούν τα δεδομένα γεωεντοπισμού των κινητών για να διαχειριστούν τον κορονοϊό.

Η πρακτική ποικίλει και κυμαίνεται από ανώνυμα δεδομένα για την ανίχνευση των μοτίβων εξάπλωσης της πανδημίας μέχρι και στόχευση σε συγκεκριμένους ασθενείς, ανάλογα με τη χώρα.

Ένα όμως είναι σαφές: όσο ο κορονοϊός συνεχίζει να μαστίζει την οικουμένη, ολοένα και περισσότερα κράτη βασίζονται στους παρόχους κινητής και τους τεχνολογικούς γίγαντες για τη μαζικότερη παρακολούθηση πολιτών που έχουν παραδεχθεί ποτέ.

Ξεκινώντας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, πάροχοι κινητής μοιράζονται τα δεδομένα από τα κινητά των πολιτών με τις υγειονομικές αρχές της Ιταλίας, της Γερμανίας και της Αυστρίας, όπως αποκάλυψε προσφάτως το πρακτορείο Reuters. Ο λόγος; Για να δουν οι κρατικές υπηρεσίες αν συμμορφώνονται οι πολίτες με τα μέτρα της κοινωνικής απομάκρυνσης, μένοντας μέσα ή κοντά στα σπίτια τους.

Τι κι αν ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR) συνεχίζει να υφίσταται στην Ε.Ε., ρυθμίζοντας υποτίθεται το πώς μπορούν οι εταιρίες κινητής να διαχειρίζονται και να μοιράζονται τις ευαίσθητες πληροφορίες των πελατών τους;

Στη Λομβαρδία δεν ίσχυσε προφανώς ο Κανονισμός, όπως μας λέει το Reuters, καθώς τα mobile data επιστρατεύτηκαν μαζικά στο lockdown για να δουν οι Αρχές αν και πώς συμμορφώνονται οι πολίτες με την απαγόρευση κυκλοφορίας. Και είδαν πράγματι πως η κίνηση του κόσμου περιορίστηκε κατά 60% τον τελευταίο μήνα.

Στις 16 Μαρτίου, το Ισραήλ γινόταν μια από τις πρώτες χώρες παγκοσμίως, φανερά τουλάχιστον, που επέτρεπε τη χρήση του γεωεντοπισμού του κινητού τηλεφώνου για «την ανίχνευση του ιού».

Εδώ ήταν η υπηρεσία εσωτερικής ασφαλείας, η Shin Bet, που τέθηκε επικεφαλής του επιχειρησιακού σχεδίου, καθώς όπως αποκάλυψαν τα τοπικά Μέσα συγκέντρωνε τέτοια δεδομένα από τους παρόχους κινητής ήδη από το… 2002.

Με εντολή του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, οι πράκτορες της Shin Bet μπορούν πλέον ελεύθερα και ανοιχτά να παρακολουθούν τις κινήσεις των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων που έχουν τεθεί σε καραντίνα.

Εκπρόσωπος της κυβέρνησης είπε στους «New York Times» πως η κατάφωρη αυτή παραβίαση των προσωπικών ελευθεριών θα είναι «επικεντρωμένη, χρονικά προσδιορισμένη και περιορισμένη σε χρήση».

Άλλες πάλι χώρες χρησιμοποιούν τα δεδομένα από τα κινητά των πολιτών τους για να ιχνογραφήσουν την πανδημία με διαφορετικούς τρόπους. Το Ιράν μέσω μιας εφαρμογής (AC 19) που θα βοηθούσε υποτίθεται στη διάγνωση του κορονοϊού, στην πραγματικότητα όμως αυτό που έκανε ήταν να καταγράφει τα δεδομένα εκατομμυρίων πολιτών. Σε πραγματικό χρόνο, πάντα.

Η Κίνα επιστράτευσε ένα νέο λογισμικό για την καραντίνα, που έστελνε εν αγνοία των ανθρώπων προσωπικές πληροφορίες στην αστυνομία. Ακόμα και βιομετρικά δεδομένα. Σε κάτι προφανώς πρωτόγνωρο σε όρους αυτοματοποιημένου κοινωνικού ελέγχου.

Η Ταϊβάν καθέλκυσε τον λεγόμενο «ηλεκτρονικό φράχτη», ένα σύστημα που ειδοποιεί την αστυνομία όταν ο άνθρωπος σε καραντίνα απομακρύνεται από το σπίτι του. Εκεί βέβαια τηλεφωνούν και δύο φορές τη μέρα στους ανθρώπους σε κατ’ οίκον εγκλεισμό για να δουν ότι το κινητό δεν έχει μείνει στο σπίτι όσο ο ασθενής σουλατσάρει.

Η πιο επιθετική ωστόσο χρήση δεδομένων κινητού έχει καταγραφεί για την ώρα στη Νότια Κορέα, ένα από τα success stories του κορονοϊού. Εκεί η κυβέρνηση έχει φτιάξει έναν ζωντανό χάρτη, από τα δεδομένα πραγματικού χρόνου των κινητών, που μπορείς να συμβουλευτείς ανά πάσα στιγμή για να δεις αν έχεις έρθει σε επαφή με κάποιο κρούσμα.

Γιατί ναι, βλέπεις τα κρούσματα να κινούνται στον χώρο, σε δημόσιους χώρους και καταστήματα, σε real time. Η κυβέρνηση στέλνει ακόμα και γραπτά μηνύματα στον κόσμο, όπως αποκάλυψε ο «Guardian», για το πού βρίσκονται άνθρωποι που έχουν διαγνωστεί θετικοί στον κορονοϊό. Καταστρατηγώντας προφανώς κάθε έννοια προσωπικής ζωής. Και στιγματίζοντας, δευτερευόντως, τους ανθρώπους που νοσούν με Covid-19.

«Μια γυναίκα 60 ετών διαγνώστηκε μόλις θετική. Κάνε κλικ στο link για να δεις τα μέρη που επισκέφτηκε πριν μπει στο νοσοκομείο», τέτοια πράγματα γράφουν τα μηνύματα που στέλνουν οι υγειονομικές υπηρεσίες στους πολίτες.

Όσο για τις ΗΠΑ, εκεί το πράγμα έχει αγγίξει νέα ύψη. Οι υγειονομικές υπηρεσίες δεν χρειάζονται καν τη βοήθεια των παρόχων κινητής, αποσπώντας πληροφορίες τοποθεσίας ακόμα και από τις διαφημίσεις στα κινητά!

Από την ίδια πηγή ενημερώνονται και οι διωκτικές αρχές για τον βαθμό συμμόρφωσης των πολιτών στα περιοριστικά μέτρα. Αλλά και από κάθε εφαρμογή που ζητά την έγκρισή σου για να αποκτήσει πρόσβαση σε ολοένα και περισσότερα χαρακτηριστικά του κινητού.

Όπως αποκάλυψε η «Wall Street Journal», οι Αμερικανοί φτιάχνουν έναν live χάρτη με γεωπληροφορίες από 500 και πλέον πόλεις για να δουν αν υπακούει ο κόσμος στην πολιτική της κοινωνικής απομάκρυνσης. Κάποιοι που δεν υπάκουσαν και συγκεντρώθηκαν σε πάρκο της Νέας Υόρκης, ας πούμε, εντοπίστηκαν από το σύστημα (έπιασε τον μεγάλο αριθμό συσκευών) και δέχτηκαν την επίσκεψη της αστυνομίας.

Η «Washington Post» αποκάλυψε ήδη από τις 17 Μαρτίου πως η κυβέρνηση των ΗΠΑ «είναι σε συνομιλίες» με Facebook, Google, Amazon, Twitter και άλλους τεχνολογικούς γίγαντες για τη χρήση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων από κινητές συσκευές…

Drones παντού

Τα οργουελικά ελικόπτερα έχουν μεταμορφωθεί σε drones στις μέρες μας, drones με μεγάφωνα που νουθετούν τους πολίτες να πειθαρχήσουν στα περιοριστικά μέτρα της κοινωνικής απομάκρυνσης.

Οι εικόνες από τα αστυνομικά drones της Ουχάν έκαναν στην αρχή τον γύρο του διαδικτύου, μέχρι να δούμε αντίστοιχες εικόνες παντού στην Κίνα, την Ινδονησία κατόπιν και σειρά είχε μετά η Ευρωπαϊκή Ένωση, με πρώτες και καλύτερες την Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία.

Τα quadcopters της Κίνας έφτασαν πιο μακριά από κάθε άλλο, βροντοφωνάζοντας προσωποποιημένες κατσάδες στους πολίτες που κυκλοφορούσαν στους δρόμους. Μέσω τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου, γνώριζαν βλέπετε την ταυτότητα του απείθαρχου πολίτη.

Αλλού στον κόσμο είδαμε σκηνές με drones πάνω ακριβώς από τα κεφάλια πολιτών σε φαινομενικά αθώες δραστηριότητες, όπως ένας περίπατος για καθαρό αέρα ή τα ψώνια της ημέρας. Οι βρετανικές Αρχές έφτασαν εδώ πιο μακριά από κάθε άλλο στη Γηραιά Ήπειρο, στέλνοντας drones πάνω από ανθρώπους σε πάρκο και ντροπιάζοντάς τους μετά στο Twitter.

Η καναδική εταιρία drones Draganfly αναπτύσσει ακόμα και «drone πανδημίας», όπως το λέει, σε συνεργασία με πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, που θα μπορεί να σκανάρει ομάδες ανθρώπων από ψηλά παρακολουθώντας τη θερμοκρασία τους, τον καρδιακό παλμό και άλλα βιομετρικά δεδομένα.

Και την ίδια στιγμή έχουμε και drone που ψεκάζει τον κόσμο με αντισηπτικά (Ινδονησία), όπως αποκάλυψε το Reuters, το οποίο ήταν έτοιμοι να παραγγείλουν οι Αμερικανοί μέχρι να αμφισβητηθεί τουλάχιστον από την επιστήμη η αποτελεσματικότητα του μέτρου. Και η ασφάλειά του για τον κόσμο.

Όσο για το πάρτι λογοκρισίας, επιτήρησης και παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έλαβε χώρα στην Κίνα κατά τους τελευταίους μήνες, γι’ αυτό θα χρειαζόταν αναμφίβολα ξεχωριστό άρθρο.

Είναι γεγονός πως κάτω από κανονικές συνθήκες, οι περισσότεροι πολίτες της δημοκρατικής οικουμένης θα είχαν διαμαρτυρηθεί για όλα αυτά. Μόνο που δεν ζούμε σε κανονικές συνθήκες τώρα με τον κορονοϊό και τον πρωτόγνωρο τρόμο που έχει εξαπολύσει στον πλανήτη.

Το μεγάλο ζητούμενο είναι τι θα συμβεί όταν ο κόσμος επιστρέψει ξανά στη συνήθη κανονικότητά του…