Επικεντρωμένη για πρώτη φορά στην κλιματική αλλαγή, η πρόσφατη έκθεση του Γραφείου του Διευθυντή Εθνικών Πληροφοριών των ΗΠΑ (ODNI) ήταν σαφής.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη, προειδοποιεί, ανακατεύει την «τράπουλα» των γεωπολιτικών ισορροπιών και ανοίγει νέα μέτωπα στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων στον 21ο αιώνα.
Ήδη, η «πράσινη» μετάβαση αλλάζει τους όρους οικονομικής ανάπτυξης και παραγωγής, καθώς οι ανεπτυγμένες οικονομίας -με πρώτες αυτές των ΗΠΑ και της Ε.Ε.- θέτουν στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Η πρόκληση είναι τεράστια, δεδομένου ότι οι οικονομίες τους και η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους συνεχίζουν να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα ορυκτά καύσιμα -για την Ευρώπη πάνω από 70%, και δη από εισαγωγές.
Τελευταία απόδειξη: η εκτίναξη των τιμών ενέργειας, εν μέσω δρομολογούμενων, πλην μετ’ εμποδίων θεμελιωδών αλλαγών στον ενεργειακό τομέα.
Στον ορίζοντα, εν τω μεταξύ, αναδύεται ήδη μια νέα εξάρτηση από πρώτες ύλες που είναι απαραίτητες για την ενεργειακή μετάβαση, αλλά η παραγωγή τους και οι τεχνολογίες αξιοποίησής τους ελέγχονται σήμερα σε μεγάλο βαθμό -και κατά μία ειρωνεία- από την Κίνα: τον μεγαλύτερο ρυπαντή σε εκπομπές αερίου του θερμοκηπίου παγκοσμίως.
«Πράσινος»… ρυπαντής
Αν και πέμπτη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός διεθνώς, η δεύτερη ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη εξαρτάται σήμερα κατά 60% από εισαγωγές «μαύρου χρυσού» για την κάλυψη των τεράστιων ενεργειακών της αναγκών.
Όμως, η «πράσινη» μετάβαση αναμένεται να αλλάξει άρδην αυτά τα δεδομένα.
Η Κίνα έχει θέσει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών άνθρακα από το τέλος της δεκαετίας και την επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας το 2060.
Στο μεσοδιάστημα, θα έχει κομβικό ρόλο στο… «πρασίνισμα» των ανεπτυγμένων οικονομιών.
Ήδη κυριαρχεί στην αλυσίδα παραγωγής και εφοδιασμού της παγκόσμιας αγοράς με κομβικά προς τούτο προϊόντα: από το 80% των μπαταριών ηλεκτροκίνησης, όπως και το 70% των φωτοβολταϊκών.
Μία θέση ισχύος, την οποία το Πεκίνο έχει εξασφαλίσει ως κυρίαρχος στην αγορά σπάνιων γαιών και πολύτιμων μετάλλων, η (εξαιρετικά επιβαρυντική για το περιβάλλον) εξόρυξη και αξιοποίηση των οποίων είναι κομβική για την ηλεκτροκίνηση, την κατασκευή ηλιακών και αιολικών πάρκων και, κατά συνέπεια, για το νέο παραγωγικό μοντέλο ένεκα της κλιματικής αλλαγής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Κίνα ήταν και παραμένει ο μεγαλύτερος παραγωγός λιθίου παγκοσμίως: της βασικής πρώτης ύλης στην κατασκευή μπαταριών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες και ποδήλατα, στη χρήση των οποίων οι ανεπτυγμένες χώρες βασίζουν σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία των στόχων τους για «ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα» έως τα μέσα του αιώνα.
Η μεγάλη «μάχη» του κοβαλτίου
Παράλληλα, το Πεκίνο ισχυροποιεί τη θέση του τον έλεγχο της διεθνούς αγοράς κοβαλτίου: έτερου κομβικού στοιχείου για τις μπαταρίες ηλεκτροκίνησης και άλλες «πράσινες» τεχνολογίες.
Απαντάται σε λίγα μέρη του κόσμου, και δη στα εδάφη της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, όπου σήμερα γίνεται το 70% της εξόρυξης του πολύτιμου μετάλλου παγκοσμίως.
Τομέα, στον οποίο η κινεζική κυβέρνηση έχει κλείσει εδώ και πολλά χρόνια «χρυσά» συμβόλαια με την Κινσάσα.
Πλέον, 15 από τα 19 ορυχεία κοβαλτίου στο Κονγκό εκτιμάται ότι ανήκουν σε κινεζικές εταιρείες ή χρηματοδοτούνται με γουάν, σύμφωνα με ανάλυση στοιχείων της Benchmark Mineral Intelligence από τους New York Times.
Σύμφωνα δε με έρευνα της αμερικανικής εφημερίδας, σε αυτό συνέβαλε και ο Χάντερ Μπάιντεν, γιός του νυν προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.
Πώς; Μέσω της πώλησης, το 2016, σε Κινέζους του μετοχικού μεριδίου που κατείχε σε εταιρεία εκμετάλλευσης ενός από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα κοβαλτίου στο Κονγκό.
Αντιμέτωπη σήμερα με την ορατή προοπτική η Κίνα να ελέγχει την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού στην ηλεκτροκίνηση -από την παραγωγή μετάλλων, έως μπαταριών, ανεξαρτήτως από το πού κατασκευάζονται τα οχήματα- η Ουάσιγκτον λαμβάνει μέτρα.
Σύμφωνα με τους ΝΥΤ, ο Λευκός Οίκος εντείνει τώρα τις πιέσεις για μεγαλύτερη πρόσβαση σε ποσότητες κοβαλτίου από τα -σαφώς μικρότερα, συγκριτικά με εκείνα του Κονγκό- κοιτάσματα που έχουν στα υπεδάφη τους σύμμαχοι των ΗΠΑ, όπως ο Καναδάς και η Αυστραλία.
Παράλληλα, οι αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες στρέφονται στην κατασκευή μπαταριών Λιθίου Φωσφορικού άλατος σιδήρου και στην τεχνολογία ανακύκλωσης των μπαταριών ηλεκτροκίνησης, ώστε να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις σε κοβάλτιο.
Σε τελευταία ανάλυσή της η Benchmark Mineral Intelligence χτυπά πάντως «καμπανάκι».
Το αυξανόμενο κόστος των πρώτων υλών, προειδοποιεί, είναι πιθανό να αυξήσει το κόστος της μπαταρίας ηλεκτροκίνησης, απειλώντας με ανατροπές τα σχέδια των αυτοκινητοβιομηχανιών για αύξηση των πωλήσεων ηλεκτρικών οχημάτων, σε ανταγωνιστικές τιμές.
Ανακατεύοντας την «τράπουλα»
Με όλα αυτά ως φόντο, ο Ντάνιελ Γιέργκιν -από τους κορυφαίους αναλυτές στην αγορά ενέργειας- σκιαγραφεί στο βιβλίο του «Ο Νέος Χάρτης: Ενέργεια, Κλίμα και η Σύγκρουση των Εθνών» («The New Map: Energy, Climate and the Clash Nations») μια υπό διαμόρφωση νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Η σύντομη περίληψη που δίνει: με τα έως τώρα δεδομένα της πράσινης μετάβασης των οικονομιών διεθνώς, «η Κίνα τείνει να βγει ο μεγάλος νικητής, η Ρωσία και οι εξαγωγείς πετρελαίου της Μέσης Ανατολής οι μεγάλοι χαμένοι. Οι ΗΠΑ είναι πιθανό να βρεθούν κάπου στη μέση».
Κάτι ανάλογο εκτιμά θα ισχύσει και με την Ευρωπαϊκή Ένωση πρόσφατη μελέτη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), στην οποία επίσης υπογραμμίζεται ο κίνδυνος περιφερειακής αποσταθεροποίησης λόγω της σταδιακής απεξάρτησης από τον άνθρακα και των συνεπειών αυτών σε χώρες (από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, έως τη Ρωσία), οι οικονομίες των οποίων στηρίζονται στη εκμετάλλευση και εξαγωγή των ορυκτών καυσίμων.
Μένει ακόμη βέβαια να κυλήσει πολύ «νερό στο αυλάκι».
Κατά τον Γιέργκιν, πάντως, η τελευταία εκρηκτική άνοδος στις τιμές ενέργειας είναι ένα σαφές «προειδοποιητικό μήνυμα για το πόσο περίπλοκη θα είναι αυτή η μετάβαση», στο βάθος των προσεχών ετών και δεκαετιών.
