Η Εκκλησία τιμά στις 27 Δεκεμβρίου τη μνήμη του Αγίου Στεφάνου του Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιακόνου.
Υπήρξε ένας από τους επτά διακόνους τους οποίους εξέλεξαν οι πρώτοι χριστιανοί και χειροτόνησαν οι Άγιοι Απόστολοι, με σκοπό να επιβλέπουν τη διαχείριση των τροφίμων και των χρημάτων των χριστιανικών κοινοτήτων. Ο Στέφανος είχε αφιερώσει τη ζωή του στο κήρυγμα του ευαγγελικού λόγου και στη φιλανθρωπική δράση.
Για τη προσφορά και τις αρετές του τιμήθηκε με το χάρισμα της θαυματουργίας. Με το χάρισμα αυτό θεράπευε ασθενείς και αποδείκνυε τη δύναμη του Χριστού. Με τη βαθιά θεολογική του κατάρτιση ανέτρεπε εύκολα τις κακοδοξίες των Ιουδαίων για το έργο του Χριστού, προκαλώντας την οργή και το φθόνο τους. Κάποιοι μάλιστα από τους φανατικούς Ιουδαίους τον συκοφάντησαν και τον οδήγησαν σε απολογία μπροστά στους αρχιερείς.
Όταν ο Στέφανος απολογήθηκε κατατρόπωσε το συνέδριο και τους αρχιερείς προκαλώντας την οργή τους. Έπειτα από την απολογία του, οι Ιουδαίοι τον έσυραν έξω από το δικαστήριο και τον θανάτωσαν δια λιθοβολισμού.
Κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο ο Στέφανος αγιογραφείται ως νεαρός διάκονος, φορώντας οράριο και λευκό στιχάριο. Σε παλαιότερες αναπαραστάσεις όμως φορά απλά ένα ιερατικό χιτώνα για διάκονο της ύστερης αρχαιότητας. Σε μία από τις αρχαιότερες αναπαραστάσεις στο Σαν Λορέντζο της Ρώμης με το βιβλίο του Ευαγγελίου, αργότερα εμφανίζεται σε αναπαραστάσεις με βράχο στο κεφάλι του, σαν σύμβολο της κατάληξής του. Στη Δύση πολλές φορές απεικονίζεται μαζί με ένα ακόμα διάκονο και μάρτυρα, τον Άγιο Λαυρέντιο της Ρώμης (+258).
Το Απολυτίκιο του Αγίου Στεφάνου:
«Βασίλειον διάδημα εστέφθη συ κορυφή εξ άθλων ων υπέμεινας υπέρ Χριστού του Θεού Μαρτύρων Πρωτόαθλε. Συ γαρ την Ιουδαίων απελέγξας μανίαν, ειδές σου τον Σωτήρα του Πατρός δεξιόθεν. Αυτόν ουν εκδυσώπει αείυπέρ των ψυχών ημών».
Το Κοντάκιον του Αγίου:
«Ο Δεσπότης χθες ημίν δια σαρκόςεπεδήμει και ο δούλος σήμεροναπό σαρκός εξεδήμει.Χθες μεν γαρ ο βασιλεύων σαρκί ετέχθη,σήμερον δε ο ικέτης λιθοβολείταιδι΄ αυτών και τελειούταιο πρωτομάρτυς και θείος Στέφανος».
