Σας παρουσιάζουμε ενα βίντεο με τον ηγούμενο της μονής να μας μιλάει για την ιστορία του μοναστηριού.
Πνευματικό κέντρο και αποκούμπι των αρματολών στην Τουρκοκρατία, το μοναστήρι του Προυσού, προσφέρει και σήμερα τις υπηρεσίες του στην Ορθοδοξία και τον τόπο. Χιλιάδες προσκυνητές οδεύουν εδώ, όλο το χρόνο, για τη Χάρη της. Το μοναστήρι είναι χτισμένο σε μια ατμόσφαιρα που μόνο σαν αποθέωση της ομορφιάς μπορεί να χαρακτηρισθεί.
Βράχοι που κατεβαίνουν σε βαθιές χαράδρες με το μυστικό τραγούδι των νερών, δάση πυκνά που ξεκουράζουν… Πρόκειται για μεγάλο και ιστορικό μοναστηριακό συγκρότημα, κέντρο μιας μεγάλης ομάδας οικισμών, που βλέπουμε διάσπαρτους στις γύρω πλαγιές και παλιότερα κομβικό κέντρο εμπορίου της Ευρυτανίας και του Βάλτου. Κατά την παράδοση η μονή ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα για να στεγάσει εικόνα της Παναγίας που είχε σωθεί σε σπηλιά κατά την εικονομαχία, προερχόμενη από την Προύσα της Μικράς Ασίας. Αποτελείται από το καθολικό και από μία πτέρυγα κελιών.
Το καθολικό του τιμάται στην Παναγία Προυσιώτισα, είναι ναός σταυροειδής με τρούλο, χρονολογείται στα 1754, στα δυτικά διασώζει κρύπτη διαμορφωμένη σε παρεκκλήσι, ενώ οι τοιχογραφίες που φιλοτέχνησαν οι ζωγράφοι Γ. Γεωργίου και Γ. Αναγνώστου χρονολογούνται στα 1785. Στην κρύπτη διασώζονται στην εξωτερική δυτική πλευρά τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, ενώ εσωτερικά υφίστανται δύο στρώματα, από τα οποία το ένα χρονολογείται στα 1518. Αξιόλογο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο της κρύπτης που χρονολογείται στα 1810. (Πραγματοποιήθηκαν αναστηλωτικές εργασίες στο καθολικό, όπως και εργασίες συντηρήσεως των τοιχογραφιών).
Το μοναστήρι του Προυσού αποτελεί τόπο προσκυνήματος πιστών από όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα στις 23 Αυγούστου που γιορτάζει, ημερομηνία κατά την οποία βρέθηκε η ιερή εικόνα. Για να πάει κάποιος στον Προυσό πρέπει να φτάσει στο Καρπενήσι και από κει να πάρει τον δρόμο που οδηγεί στην Ποταμιά, την εύφορη περιοχή που διαρρέετε από τον ποταμό Καρπενησιώτη. Στο δρόμο για τον Προυσό υπάρχει το εικόνισμα όπου βρίσκονται τα «πατήματα της Παναγίας«.
Είναι ένα αξιοπερίεργο και για πολλούς ανερμήνευτο γεωλογικό φαινόμενο, καθώς στον κάθετο βράχο και ενσωματωμένο σ’ αυτό φαίνονται επτά διαφορετικού χρώματος σχήματα που έχουν την μορφή πατημάτων. Από το σημείο αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, πέρασε η Παναγία στο δρόμο της για τον Προυσό Προυσό. Για πολλούς αιώνες η εικόνα βρισκόταν και θαυματουργούσε σε μεγάλο ναό στην Προύσα της Μικράς Ασίας. Κατά την περίοδο της εικονομαχίας, το 829 την πήρε κάποιος επονομαζόμενος Διονύσιος Το πρωί η εικόνα είχε εξαφανιστεί και μια μυστηριώδη φωνή τους είπε ότι επιθυμία της εικόνας ήταν να παραμείνει εκεί που βρέθηκε στην περιοχή που ήταν οι βοσκοί. Κατά την επιστροφή της στον Προυσό, η Παναγία πέρασε από το σημείο που είναι τα «Πατήματα» και τρυπώντας την βουνοκορφή διέσχισε το βουνό, που πήρε την μορφή της εικόνας«).Το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας το δώρισε ο Καραϊσκάκης για να θεραπευτεί από τη θέρμη που τον τυραννούσε και εξαιτίας της οποίας έμενε κατά περιόδους στον Προυσό να αναρρώνει. Πριν το μοναστήρι τα δύο κάστρα αριστερά και δεξιά, οι «πύργοι του Καραϊσκάκη«.
