Ο Τσακαλώτος, ο Στάλιν και η Φανί Αρντάν

Τι έκανε χθες το βράδυ ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος στη Λυρική και γιατί η εμφάνισή του βάζει και δημόσια τέλος σε μια σημαντική διένεξη που θα μπορούσε ακόμα και να τινάξει στον αέρα το μέλλον του οργανισμού.

Βράδυ Κυριακής, μέσα στο απέραντο βαθυκόκκινο του ξύλου κερασιάς που ντύνει την αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στη Λυρική, τα χειροκροτήματα διαπερνούν την αίθουσα στην αυλαία της «Λαίδης Μάκβεθ του Μτσενσκ» του Σοστακόβιτς που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία της Φανί Αρντάν. Ανάμεσα στο κοινό και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος με τέσσερις στενούς συνεργάτες του.

Θυμίζουμε ότι ο υπουργός Οικονομικών είναι ο αρμόδιος για την Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ΑΕ (ΚΠΙΣΝ ΑΕ), αφού η μοναδική μετοχή της ανήκει στο υπουργείο Οικονομικών. Μετά από μια περίοδο σχέσεων μάλλον τεταμένων μεταξύ υπουργείου και Λυρικής, με αφορμή το ζωτικό ποσό των 4,56 εκατομμυρίων ευρώ για τα λειτουργικά έξοδά της, φαίνεται πως υπουργός και διοίκηση άρχισαν να απολαμβάνουν μια περίοδο ειρήνης και υποστήριξης. Μεσολάβησαν πολλά και κυρίως μια αιφνιδιαστική τροπολογία τον Δεκέμβριο που αποσύρθηκε την τελευταία στιγμή με άνωθεν εντολή.

Θα μπορούσε να αποτελεί ένα απλό παραπολιτικό: ένας υπουργός στη Λυρική. Γράφουμε συχνά για τον γραμματέα του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα που είναι μεγάλος φίλος της Λυρικής ή για τον Κώστα Σημίτη που δεν χάνει παράσταση. Όμως η παρουσία του κ. Τσακαλώτου ξαφνιάζει. Για πολλούς λόγους.

Δεν το συνηθίζει να εμφανίζεται στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος: περίπου τέσσερις φορές έχει βρεθεί στη Λυρική από τη στιγμή της μεταστέγασής της στο Φάληρο. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι έως προσφάτως οι σχέσεις του γραφείου του με τη Λυρική δεν ήταν και στο καλύτερο επίπεδο. Δοκιμάστηκαν πολύ τα τελευταία χρόνια με αφορμή το αγκάθι των λειτουργικών εξόδων, δηλαδή του ποσού των 4.560.000 ευρώ που πρέπει να πληρώνει η Λυρική στην ΚΠΙΣΝ ΑΕ κάθε χρόνο.

Η μόνιμη αγωνία της Λυρικής είναι πώς θα καλυφθεί αυτό το ποσό που κινδυνεύει να την οδηγήσει στη χρεοκοπία, αν συνεχίσει να αντλείται από τον τακτικό προϋπολογισμό της. Έχει αιτηθεί εξαρχής να υπάρξει πάγια κάλυψη του ποσού ως σταθερή προσθήκη στον τακτικό προϋπολογισμό.

Το καμπανάκι κινδύνου στον Τσακαλώτο

Λύσεις βρίσκονταν σποραδικές και την τελευταία στιγμή ως τώρα –συνήθως έκτακτες επιχορηγήσεις. Μάλιστα ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Γιώργος Κουμεντάκης δήλωσε απερίφραστα τον περασμένο Οκτώβριο: «Αν το θέμα αυτό δεν λυθεί από τα υπουργεία Οικονομικών και Πολιτισμού, πολύ σύντομα η Λυρική θα αδυνατεί να λειτουργήσει» (Lifo).

Και όμως, λίγο αργότερα, τον Δεκέμβριο, ένα απόγευμα σήμανε συναγερμός στα γραφεία της Λυρικής καθώς έγινε γνωστό ότι το υπουργείο Οικονομικών εντάσσει σε άσχετο νομοσχέδιο τροπολογία που ορίζει ότι το ποσό των 4.560.000 ευρώ (πλέον ΦΠΑ) θα αντλείται από τον τακτικό προϋπολογισμό της Λυρικής! Γεγονός που αγνοούσε ο οργανισμός και έπρεπε να κινηθεί άμεσα.

Χτύπησαν τηλέφωνα, κινητοποιήθηκε την ύστατη ώρα η υπουργός Πολιτισμού, η οποία, αν και συνεπέγραφε την τροπολογία, προφανώς δεν είχε καταλάβει τι θα σήμαινε ακριβώς για το μέλλον του οργανισμού. Η τροπολογία αποσύρθηκε, το θρίλερ έληξε. Μάλιστα με μεσολάβηση του πρωθυπουργικού γραφείου και κοινή συνάντηση των εμπλεκόμενων μερών με τον Χριστόφορο Βερναρδάκη φαίνεται πως οι σχέσεις αποκαταστάθηκαν.

Περασμένα ξεχασμένα (;) θα πείτε. Το βράδυ της Κυριακής ο Ευκλείδης Τσακαλώτος μαζί με τέσσερις συνεργάτες του απήλαυσε την παράσταση. Μαζί του και η σύμβουλος στο πολιτικό γραφείο του υπουργού Σοφία Δημητρακοπούλου, η γυναίκα που από την πρώτη στιγμή παρακολούθησε στενά τις εξελίξεις στο ΚΠΙΣΝ, συμμετείχε δε στις κοινές συσκέψεις των αρμοδίων υπουργείων, οργανισμών και του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος –ξέρει το ΚΠΙΣΝ όσο λίγοι.

Ο Τσακαλώτος (τον υποδέχθηκε ο Νίκος Μανωλόπουλος, πρόεδρος του ΚΠΙΣΝ μετά από απόφαση του Ευκλείδη Τσακαλώτου, καθώς και ένας εκπρόσωπος του ΔΣ της Λυρικής) ζήτησε να μη φωτογραφηθεί, έσπευσε να συνομιλήσει με ταξιθέτριες, και όταν τον κάλεσαν στο lounge της Λυρικής για ένα ποτό, ως είθισται στους επισήμους, δέχθηκε με δισταγμό και με το γνωστό του χιούμορ «εντάξει, αλλά για ένα ποτήρι κρασί, μην αρχίσουμε από τώρα το ουίσκι».

Σημείωση: Η παράσταση άρχιζε στις 6.30 το απόγευμα. Ο κ. Τσακαλώτος απήλαυσε την παράσταση από το πρώτο θεωρείο της Λυρικής και, αν και επιθυμούσε, δεν είδε τη Φανί Αρντάν η οποία έφυγε από την Ελλάδα την περασμένη Τρίτη το μεσημέρι, δηλαδή δύο μέρες μετά την πρεμιέρα της παράστασης.

Η… διαφωνία Στάλιν – Τσακαλώτου

Ο υπουργός Οικονομικών και οι συνεργάτες του έμειναν ενθουσιασμένοι από την παράσταση, που βεβαίως έχει και ιστορικό ενδιαφέρον αφού όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά (τον Ιανουάριο του 1934 στην Αγία Πετρούπολη) ενθουσίασε το κοινό.

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής, «θα μπορούσε να έχει γραφτεί μόνο από Σοβιετικό συνθέτη, μεγαλωμένο μέσα στο καλύτερο κομμάτι της παράδοσης της σοβιετικής κουλτούρας».

Μέχρι που είδε την παράσταση το 1936 ο Στάλιν, εξοργίστηκε, αποχώρησε εσπευσμένα και ακολούθησε ένα καθοδηγούμενο δημοσίευμα-κόλαφος στην «Πράβντα». Αίφνης η όπερα του Σοστακόβιτς πέρασε στα αζήτητα… Μάλιστα, για κάποιους μήνες μετά το περιστατικό ο Σοστακόβιτς κοιμόταν ντυμένος, με ένα σακίδιο με τα βασικά κάτω από το κρεβάτι, φοβούμενος ότι θα συλληφθεί ή θα δεχθεί επίθεση.