Τι μάθαμε από τον Έμπολα και θα μας φανεί χρήσιμο για τον κορονοϊό

Ο κορονοϊός δεν είναι όμως η πρώτη τέτοιας έκτασης δοκιμασία που περνά η ανθρωπότητα.

Λίγα μόλις χρόνια πρωτύτερα ζήσαμε ξανά μια τρομακτική και εξόχως απειλητική κατάσταση, την επιδημία Έμπολα στη Δυτική Αφρική του 2014-2016.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το ποσοστό θνησιμότητας αυτής της επιδημίας αποκρυσταλλώθηκε στο 50%, εκεί που παλιότερες επιδημίες Έμπολα είχαν κυμανθεί σε επίπεδα θνησιμότητας από 25-90%.

Η κρίση του 2014-2016 ήταν η μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη επιδημία Έμπολα από την ανακάλυψη του ιού το 1976. Σε αυτή την ιστορία υπήρξαν περισσότερα κρούσματα και θάνατοι από όλες τις άλλες επιδημίες Έμπολα συνολικά.

Όταν έληξε ο διεθνής συναγερμός τον Μάρτιο του 2016, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έκανε λόγο για 28.646 κρούσματα και 11.323 νεκρούς, θεωρώντας μάλιστα πως τα νούμερα δεν αντικατόπτριζαν την πραγματικότητα, που ήταν απείρως πιο ζοφερή.

Οι άνθρωποι που ανταποκρίθηκαν σε εκείνη την κρίση και ήρθαν σε επαφή με τα ευάλωτα περιβάλλοντα μάς λένε σήμερα πως η ανθρωπότητα αποκόμισε τέσσερα σπουδαία μαθήματα.

Πολύτιμες γνώσεις που ήρθαν με τον δύσκολο τρόπο και μπορούν να επιστρατευτούν στη σημερινή δοκιμασία με τον κορονοϊό, αποτελώντας βασικούς πυλώνες της μάχης που έχουμε να δώσουμε για άλλη μια φορά…

Μάθημα Νο 1: Το πλύσιμο των χεριών σώζει ζωές

Όπως απέδειξε περίτρανα η επιδημία Έμπολα, η πρώτη γραμμή άμυνας απέναντι σε τόσο μεταδοτικούς ιούς είναι το απλό πλύσιμο των χεριών. Όταν τηρήθηκαν οι κανόνες υγιεινής σε νοσοκομεία, σχολεία και άλλους δημόσιους χώρους, παρατηρήθηκε δραστική μείωση στα κρούσματα Έμπολα στις χώρες που είχαν πληχθεί περισσότερο, όπως η Λιβερία, η Γουινέα και η Σιέρα Λεόνε.

Ακόμα κι αυτό όμως είναι ευκολότερο να το λες από το να το κάνεις σε κράτη που το καθαρό νερό και το απλό σαπούνι είναι είδη πολυτελείας για τον μέσο πολίτη. Γι’ αυτό και στον ανεπτυγμένο κόσμο δεν υπάρχουν δικαιολογίες εδώ…

Μάθημα Νο 2: Η ετοιμότητα του υγειονομικού μηχανισμού είναι αποφασιστικής σημασίας

Καθοριστικός παράγοντας για τον περιορισμό της κρίσης του Έμπολα ήταν η γνώση των ανθρώπων που πάλεψαν με τον ιό αλλά και οι πόροι των συστημάτων υγείας. Ήδη από το 2014 έγινε αμέσως σαφές πως υποχρηματοδοτούμενα, υποστελεχωμένα και δυσλειτουργικά δημόσια συστήματα υγείας δεν μπορούν να συγκρατήσουν μια επιδημία.

Στη Λιβερία και τη Σιέρα Λεόνε, δύο χώρες που πλήρωσαν βαρύ τον φόρο του Έμπολα, υπήρξε πραγματική αυτοθυσία ανθρώπων, ντόπιων και ξένων, που έθεσαν σε κίνδυνο τις ζωές τους για το γενικότερο καλό.

Λιβερία και Σιέρα Λεόνε παραμένουν στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη, θύματα της αποικιοκρατίας και των εμφυλίων, και χωρίς εξωτερική βοήθεια δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στην κρίση. Πριν καταφτάσουν οι διεθνείς οργανώσεις, η κατάσταση είχε ήδη ξεφύγει από κάθε έννοια ελέγχου.

Η καθυστερημένη μάλιστα απάντηση της διεθνούς κοινότητας και η αποστολή βοήθειας αργότερα απ’ όσο έπρεπε, τόσο σε προμήθειες όσο και ανθρώπινο δυναμικό, οδήγησαν σε πολλούς τραγικούς θανάτους ντόπιων γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού.

Ένα δυσαναπλήρωτο κενό για την κατάσταση του αναπτυσσόμενου κόσμου, που εξασθένισε περαιτέρω την ικανότητα του κρατικού μηχανισμού, σε μια στιγμή μάλιστα που όφειλε να είναι στα πιο δυνατά του.

Το πιο σημαντικό και σωτήριο μέτρο που οι διεθνείς οργανώσεις υγείας εγκαθίδρυσαν στις πληγείσες περιοχές ήταν ο διαχωρισμός των κέντρων υγείας του Έμπολα σε ζώνες επικινδυνότητας και η καραντίνα των κρουσμάτων στις ζώνες υψηλού κινδύνου.

Αυτός ο διαχωρισμός έσωσε τελικά την παρτίδα και μας δείχνει πως η ελεύθερη μετακίνηση του κόσμου σε περιοχές που ο κορονοϊός έχει αγγίξει την «κόκκινη ζώνη» δεν είναι καθόλου καλή ιδέα.

Μάθημα Νο 3: Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε μόνο στην ιατρική περίθαλψη

Εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε απλώς συστάδες κυττάρων. Έχουμε συναισθήματα και απόψεις και αυτά διαδραματίζουν κεφαλαιώδη ρόλο στη διαχείριση μια κρίσης, με τον ίδιο τρόπο που το κάνει και η βιολογία.

Κι ενώ η ιατρική φροντίδα είναι αναμφίβολα το αρχιμήδειο σημείο στην περιστολή μιας επιδημίας, πρέπει να τηρούνται και μια σειρά ακόμα από προϋποθέσεις για τον περιορισμό της κρίσης.

Η εμπιστοσύνη στην κοινότητα αποδείχτηκε σημείο καμπής στην επιδημία του Έμπολα, προσυπογράφοντας τελικά τη νίκη του υγειονομικού μηχανισμού. Στις πρώτες φάσεις της επιδημίας το 2014, η παραπληροφόρηση, τα fake news και οι αβάσιμες φήμες έκαναν την κατάσταση ακόμα εκρηκτικότερη. Ρίχνοντας ουσιαστικά στα βράχια κάθε προσπάθεια περιορισμού της κρίσης.

Το πιο δύσκολο έργο όσων πάλεψαν με τον Έμπολα ήταν να πείσουν τα ύποπτα κρούσματα πως το καλύτερο για όλους θα ήταν η απομόνωση και παρακολούθησή τους. Αν τελικά το κρούσμα ήταν θετικό, ξεκινούσε ένας δεύτερος τιτάνιος αγώνας να πειστεί να υποβληθεί σε θεραπεία.

Χωρίς εμπιστοσύνη στους επαγγελματίες της υγείας, τις υγειονομικές αρχές και το ίδιο το σύστημα δημόσιας υγείας το παιχνίδι είναι χαμένο από χέρι. Στην ακόμα πιο πρόσφατη κρίση Έμπολα του Κονγκό το 2018, μια ιστορία που σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας συνεχίζεται ακόμα, η παραπληροφόρηση ήταν και παραμένει το μεγαλύτερο εμπόδιο.

Είναι μάλιστα τόσο διάχυτη η προπαγάνδα που σημαντική μερίδα του κόσμου έφτασε να πιστεύει πως τον Έμπολα τον μεταδίδει το ίδιο το ιατρικό προσωπικό! Αυτή η κρίση, που χαρακτηρίστηκε διαχειρίσιμη στις αρχές του 2020, άλλαξε πορεία μόνο όταν σημαντικοί άνθρωποι και τοπικοί ηγέτες πείστηκαν να μεταδώσουν σωστές, επιστημονικές, πληροφορίες στον λαό. Μόνο τότε τέθηκε υπό έλεγχο ο ιός.

Αυτά δυστυχώς δεν αφορούν μόνο στην Κεντρική και Δυτική Αφρική, καθώς το ίδιο συμβαίνει και στην αναπτυγμένη Δύση με τις τόσες τραγικές διαδόσεις και την παραπληροφόρηση για τον κορονοϊό.

Μάθημα Νο 4: Πρέπει να δράσουμε νωρίς και να δράσουμε από κοινού

Το σημαντικότερο αναμφίβολα μάθημα που αποκομίσαμε από τον Έμπολα είναι πως μια επιδημία, μια πανδημία εν προκειμένω, περιορίζεται μόνο όταν κυβερνήσεις, ΟΗΕ, διεθνείς φορείς και εθελοντικές ομάδες βοήθειας συντονίζονται ώστε να ανταποκριθούν αστραπιαία και αποτελεσματικά.

Ο ιός δεν γνωρίζει εξάλλου σύνορα ούτε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο. Θυμάστε τι συνέβη όταν ο Έμπολα βγήκε από την Αφρική και έπληξε, μεμονωμένα ευτυχώς, ανθρώπους σε Αγγλία, Ιταλία, Ισπανία και ΗΠΑ. Ο Έμπολα δεν ήταν τώρα θέμα της Αφρικής, αλλά οικουμενικό.

Ο κορονοϊός είναι πλέον παγκόσμιο πρόβλημα και θα χρειαστεί παγκόσμια δράση. Τα μαθήματα από τον Έμπολα είναι όλα εδώ, στη διακριτική μας ευχέρεια, να τα θυμηθούμε και να επιστρατεύσουμε τις καλές πρακτικές που μάθαμε.

Και όπως φάνηκε περίτρανα στην κρίση του Έμπολα, ένα δυσλειτουργικό και αναξιόπιστο σύστημα υγείας δεν μπορεί να περιορίσει μια επιδημία…