Κορωνοϊός: Πόσο κοντά βρισκόμαστε στην ανακάλυψη του εμβολίου

Από τη στιγμή κατά την οποία η επιδημία εξελίχθηκε σε πανδημία, οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο επιδόθηκαν σε έναν αγώνα δρόμου για να δημιουργήσουν ένα εμβόλιο κατά του κορονοϊού, σε εργαστήρια από τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, έως το Ηνωμένο Βασίλειο. Πρόσφατα ο Λευκός Οίκος χρηματοδότησε μια νέα επιστημονική πρωτοβουλία, που ονομάστηκε Operation Warp Speed, με στόχο τη δραστική μείωση του χρόνου ανάπτυξης εμβολίων και την προετοιμασία 300 δόσεων έως τον Ιανουάριο.

Αισιοδοξία επικρατεί και στην Ευρώπη, όπως αποκάλυψε χθες ο καθηγητής παθολογίας Σωτήρης Τσιόδρας:

«Έχει ήδη αρχίσει η ευρωπαϊκή συζήτηση που αφορά τη χρήση τους σε ομάδες προτεραιότητας του πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι κάποιες από τις προσπάθειες αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε μερικές δεκάδες εκατομμύρια δόσεις εμβολίου μέχρι το τέλος του έτους»

Πολλοί επιστήμονες τονίζουν, ωστόσο, ότι ενδεχομένως αυτά τα χρονοδιαγράμματα να υπερβολικά φιλόδοξα, καθώς η ανάπτυξη του εμβολίου αναμένεται να διαρκέσει από 12 έως 18 μήνες.

Πόσο κοντά είμαστε, λοιπόν, σε ένα αποτελεσματικό εμβόλιο;

Ποιες προσπάθειες βρίσκονται πιο κοντά στην ανάπτυξη εμβολίου για τον κορωνοϊό

Τον Μάρτιο, η Moderna Inc. με έδρα το Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης έγινε το πρώτο επιστημονικό εργαστήριο που έφτασε μέχρι  το στάδιο των κλινικών δοκιμών. Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (ΝΙΗ) των ΗΠΑ, ξεκίνησαν μια μελέτη φάσης 1 του πειραματικού εμβολίου της Moderna για να προσδιορίσουν εάν είναι ασφαλές για τη χορήγηση σε ανθρώπους, αλλά και πόσο αποτελεσματικό είναι ενάντια στο SARS-CoV-2, τον ιό που ευθύνεται για την παγκόσμια πανδημία.

Σαράντα πέντε υγιείς ενήλικες εθελοντές που είναι εγγεγραμμένοι στη μελέτη φάσης 1 θα λάβουν μία από τις τρεις διαφορετικές δόσεις του εμβολίου, σε πρόγραμμα δύο δόσεων. Το ΝΙΗ επέκτεινε πρόσφατα τη μελέτη, ώστε να συμπεριλάβει τρεις ομάδες ενηλίκων (ηλικίας από 56 έως 70) και τρεις ομάδες ηλικιωμένων ατόμων (από 71 ετών και άνω). Η εταιρεία προετοιμάζεται ήδη για μια πιθανή μελέτη φάσης 2, η οποία θα βασιστεί στα δεδομένα που θα προκύψουν από τη μελέτη του NIH.

Εν τω μεταξύ, οι New York Times αναφέρουν ότι 70 έως 100 εταιρείες, ομάδες και ακαδημαϊκά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο εργάζονται πυρετωδώς πάνω στο νέο εμβόλιο του νέου κορωνοϊόύ. Ο αμερικανικός φαρμακευτικός κολοσσός, Johnson & Johnson, σχεδιάζει να θέσει το υποψήφιο εμβόλιο του για τον COVID-19 σε κλινικές δοκιμές τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.

Και βρετανοί ερευνητές, όμως, συμμετέχουν σ’ αυτόν τον αγώνα δρόμου με υποψήφιο εμβόλιο -επί του παρόντος σε δοκιμή φάσης 1- το οποίο αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Σε συμφωνία με την AstraZeneca που ανακοινώθηκε στις 30 Απριλίου, η εταιρεία δήλωσε ότι θα αναπτύξει, θα κατασκευάσει και θα διανείμει το πιθανό εμβόλιο που θα προκύψει.

Σε ανεξάρτητη μελέτη, ο κορυφαίος Βρετανός επιστήμονας Robin Shattock, επικεφαλής του τμήματος Λοιμώξεων και Ανοσίας στο Imperial College του Λονδίνου, ανακοίνωσε ότι ένα νέο εμβόλιο που αναπτύσσει, περνά στο στάδιο της δοκιμής σε πειραματόζωα. Εάν καταφέρει να εξασφαλίσει την κατάλληλη χρηματοδότηση, δηλώνει ότι ελπίζει να ξεκινήσει τις μελέτες σε ανθρώπους το καλοκαίρι – πολύ πιο γρήγορα από τον συνήθη χρόνο που απαιτεί η δημιουργία ενός εμβολίου.

Να σημειωθεί ότι σε φυσιολογικές συνθήκες ένα εμβόλιο χρειάζεται από δύο έως τρία χρόνια πριν φθάσει στο στάδιο της κλινικής χορήγησής του σε ανθρώπους. Πολλά από τα παραπάνω εργαστήρια έχουν ξεπεράσει διαδικασίες μηνών, μέσα σε μόλις 14 ημέρες.

Ένα άλλο εμβόλιο, είναι αυτό που προωθείται από την Inovio Pharmaceuticals, ένα εργαστήριο βιοτεχνολογίας με έδρα τη Φιλαδέλφεια. Σύμφωνα με πληροφορίες, το εργαστήριο χρησιμοποιεί μια καινοτόμο προσέγγιση ανοσοθεραπείας, με επιτάχυνση των διαδικασιών, που της επιτρέπει να ελπίζει, όπως λένε οι υπεύθυνοι της εταιρείας, ότι θα έχει πολύ σύντομα αποτελέσματα. Στα τέλη Απριλίου, η Inovio ανακοίνωσε ότι 40 υγιείς εθελοντές είχαν ήδη λάβει την πρώτη δόση του εμβολίου, ενώ η δοκιμή φάσης 2 και 3 θα μπορούσε να ξεκινήσει αυτό το καλοκαίρι.

Η εταιρεία βιοτεχνολογίας Novavax που εδρεύει στο Μέριλαντ, τέλος, ισχυρίζεται ότι ανέπτυξε ένα εμβόλιο Ebola σε μόλις 30 ημέρες. Ο πρόεδρος έρευνας και ανάπτυξης της εταιρείας, δήλωσε ότι η εταιρεία βασίζεται στο “γονίδιο coronavirus” για τη σχεδίαση του εμβολίου. Η Novavax δήλωσε ότι θα ξεκινήσει μια κλινική δοκιμή φάσης 1 στα μέσα Μαΐου και αναμένει προκαταρκτικά αποτελέσματα τον Ιούλιο.

Είμαστε κοντά στο εμβόλιο, λοιπόν;

Είμαστε λοιπόν, πολύ κοντά σε ένα αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του κορωνοϊού που θα είναι έτοιμο να καταπολεμήσει την τρέχουσα πανδημία; Πιθανότατα η απάντηση είναι όχι. Ενώ πολλές από τις παραπάνω εταιρείες ισχυρίζονται ότι είναι κοντά στη σύνθεση ενός εμβολίου, που μπορεί να αναπτυχθεί εντός των επόμενων μηνών, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να είναι σε ικανό διάστημα να καταπολεμήσει την τρέχουσα φάση της πανδημίας.

Πολλά εργαστήρια σε όλο τον κόσμο μπορεί να έχουν την ικανότητα να προχωρήσουν τη βασική έρευνα που αφορά την πρώιμη ανάπτυξη ενός εμβολίου, ωστόσο, στο πιο δύσκολο μέρος τους οι έρευνες αυτές συνήθως αποτυγχάνουν. Ποιο είναι αυτό το σημείο; Η δοκιμές σε ανθρώπους. Αυτές απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο και κοστίζουν πολύ περισσότερα χρήματα. Αυτό, όμως, είναι το πιο κρίσιμο στάδιο για την επιτυχία ενός εμβολίου, καθώς οι δοκιμές σε ανθρώπους αποδεικνύουν εάν πράγματι είναι αποτελεσματικά και ασφαλή.

Ποιά είναι τα είδη εμβολίων που δοκιμάζονται

Οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής και του Τμήματος Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρης Παρασκευής, Ιωάννης Τρουγκάκος, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος αναφέρονται στους τύπους εμβολίων, πάνω στα οποία εργάζονται όλα τα ερευνητικά εργαστήρια ανά τον κόσμο, αυτή τη στιγμή.

Όπως αναφέρουν: “Όλα τα εμβόλια προσπαθούν να εκθέσουν τον ανθρώπινο οργανισμό σε ένα αδρανές ιικό αντιγόνο, το οποίο δεν θα προκαλέσει νόσο, αλλά έχει στόχο να ενεργοποιήσει το ανοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει τον ιό και να τον αδρανοποιεί”.

Το κάθε εμβόλιο προσπαθεί να επιτύχει αυτό το αποτέλεσμα με τη χρήση διαφορετικών ειδών τεχνολογίας. Ποιές είναι αυτές…

Εμβόλια Νουκλεϊκών οξέων (DNA, RNA)

Πρόκειται για εμβόλια που παίρνουν ως βάση το γενετικό υλικό (RNA ή DNA) του ιού. Η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στις δοκιμές για τα εμβόλια του νέου κορωνοϊού και πάνω σ’ αυτό το πρόγραμμα δραστηριοποιούνται περισσότερες από 20 ομάδες σε όλο τον κόσμο.

Εμβόλια που βασίζονται σε ιικούς φορείς

Σε αυτήν την τεχνολογία παραγωγής εμβολίων χρησιμοποιείται ως φορέας ένας ιός, όπως της ιλαράς, ή ο αδενοϊός, που είναι γενετικά τροποποιημένος ώστε να παράγει πρωτεΐνες (αντιγόνα) του κορωνοϊού. Αυτοί οι ιοί είναι εξασθενημένοι και δεν προκαλούν νόσο. Σε αυτήν την κατηγορία εμβολίων ενεργοποιούνται 25 ομάδες

Εμβόλια που βασίζονται σε ιικές πρωτεΐνες

Τα «παραδοσιακά» αυτά εμβόλια βασίζονται στην χορήγηση ιϊκών πρωτεϊνών ή τμήματων ιϊκής πρωτεΐνης (αντιγόνων) στον άνθρωπο. Με αυτήν την κατηγορία εμβολίων ασχολούνται 28 ερευνητικές ομάδες διεθνώς οι οποίες εστιάζονται στην εξωτερική πρωτεΐνη του ιού (spike) και συγκεκριμένα στο τμήμα της πρωτεΐνης που αλληλεπιδρά με τον υποδοχέα των κυττάρων του ξενιστή.

Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και τα εμβόλια που βασίζονται σε κενά ιϊκά σωματίδια που μοιάζουν με το ιό. Πέντε ομάδες εργάζονται σε εμβόλια αυτού του τύπου, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ισχυρή ανοσιακή απάντηση, αλλά είναι σχετικά δύσκολο να παρασκευαστούν.

Εμβόλια που βασίζονται στον κορωνοϊο SARS-CoV-2

Τουλάχιστον 7 ερευνητικές ομάδες προσπαθούν να αναπτύξουν εμβόλιο στη βάση αυτής της επίσης «παραδοσιακής» τεχνολογίας η οποία βασίζεται στη χρήση εξασθενημένων ή αδρανοποιημένων εκδοχών του κορονωϊού. Πολλά υφιστάμενα εμβόλια (π.χ. έναντι της ιλαράς ή της ευλογιάς) έχουν βασιστεί σε αυτήν την τεχνολογία αλλά χρειάζονται εκτεταμμένες δοκιμές προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια τους. Στη βάση αυτών των τεχνολογιών αναφέρονται γενικά δύο κατηγορίες εμβολίων: Τα εμβόλια που αφορούν σε εξασθενημένο ιό και τα εμβόλια που βασίζονται σε αδανοποιημένο ιό.