Με ένα συνολικό πακέτο ύψους σχεδόν 1,9 τρισεκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων το 1,1 τρισ. ευρώ προβλέπεται να είναι το ύψος του επόμενου επταετούς κοινοτικού προϋπολογισμού και τα 750 δισεκατομμύρια ευρώ η «δύναμη πυρός» του Ταμείου Ανάκαμψης (σσ. η ονομασία του είναι Next Generation EU) προτείνει να αντιμετωπιστεί η πρωτοφανής οικονομική κρίση και ύφεση που πλήττει την ΕΕ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η πρόταση που επί μακρόν κρατούσε ως επτασφράγιστο μυστικό η Πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρουσιάστηκε την Τετάρτη το πρωί στο Κολέγιο των Επιτρόπων αλλά και στους Μονίμους Αντιπροσώπους των «27». Αυτό το τεράστιο ποσό για την ανάκαμψη, εφόσον εγκριθεί ως έχει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις σκληρές διαπραγματεύσεις που θα ακολουθήσουν, θα διοχετευθεί σε προγράμματα του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (MFF) της περιόδου 2021 – 2027 με έμφαση σε τομείς όπως η πράσινη οικονομία και η ψηφιακή οικονομία.
Η Κομισιόν προτείνει να δανειστεί η ίδια 750 δισεκατομμύρια ευρώ από τις κεφαλαιακές αγορές ώστε να χρηματοδοτηθεί η ανάκαμψη. Αυτό το ποσό είναι, όπως είχε νωρίτερα γράψει «Το Βήμα» καθώς και άλλοι αναλυτές, υψηλότερο από αυτό των 500 δισεκατομμυρίων ευρώ που είχαν προτείνει η Άνγκελα Μέρκελ και ο Εμανουέλ Μακρόν πριν από μερικές ημέρες. Η Επιτροπή, σε μία προσπάθεια να συμβιβάσει τη γαλλογερμανική πρόταση (που απολαμβάνει ευρεία στήριξη) για 500 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις (grants) με το non paper των επονομαζόμενων «Φειδωλών 4» (Frugal 4), δηλαδή της Ολλανδίας, της Αυστρίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας, που ζητούν τα κονδύλια αυτά να έχουν τη μορφή δανείων (loans), πρότεινε να προστεθούν 250 δισεκατομμύρια ευρώ ως δάνεια στο συνολικό ποσό των κονδυλίων για την ανάκαμψη. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα λάβει 32 δισεκατομμύρια ευρώ από επιχορηγήσεις και δάνεια.
Δύο νέα προγράμματα για την υποστήριξη της ανάκαμψης
Στην πρόταση περιλαμβάνονται δύο νέα προγράμματα για την υποστήριξη της ανάκαμψης των κρατών – μελών. Το πρώτο ονομάζεται, όπως απεκάλυψε «Το Βήμα», «Recovery and Resilience Facility». Θα περιλαμβάνει επιχορηγήσεις και δάνεια για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που θα επιταχύνουν την ανάκαμψη και θα καταστήσουν τις οικονομίες των κρατών μελών ανθεκτικότερες. Τα κράτη – μέλη θα καταθέσουν Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης επί τη βάση των στόχων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, καθώς επίσης και άλλων πλαισίων (όπως πχ των Σχεδίων για το Κλίμα και την Ενέργεια). Επιπλέον, δημιουργείται το πρόγραμμα «Recovery Assistance for Cohesion and the Territories of Europe» (REACT-EU). Αυτό θα εστιάζει σε μία ευέλικτη πολιτική συνοχής, σε επιχορηγήσεις προς δήμους, νοσοκομεία και επιχειρήσεις, στην υποστήριξη της απασχόλησης και της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων. Θα ενισχυθούν επίσης τα προγράμματα της Δίκαιης Μετάβασης (Just Transition Mechanism) και της υποστήριξης της υπαίθρου (Rural Development).
Στήριξη των ιδιωτικών επιχειρήσεων
Ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα αποτελεί η στήριξη των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνεται η δημιουργία ενός εργαλείου για την αποφυγή πτωχεύσεων (Solvency Support Instrument – SSI) που θα επιτρέπει την προσωρινή αγορά μετοχών από τα κράτη σε εταιρείες με προβλήματα, που όμως κρίνονται βιώσιμες. Παράλληλα, προτείνεται ένα ταμείο στρατηγικών επενδύσεων (Strategic Investment Facility) στο πλαίσιο του InvestEU. Ο σκοπός είναι να διαμορφωθούν ασφαλείς αλυσίδες εφοδιασμού σε υποδομές, τεχνολογία και υγεία. Προβλέπονται και εγγυήσεις του κοινοτικού προϋπολογισμού προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) και εθνικών αναπτυξιακών τραπεζών. Στο πλαίσιο της διαμόρφωσης μίας συνεκτικότερης πολιτική για την υγεία με ευρωπαϊκό πρόσημο, προτείνεται ένα Πρόγραμμα για την Υγεία, η ενίσχυση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας (rescEU) και του Προγράμματος για την Έρευνα, την Καινοτομία και την Εξωτερική Δράση.
Κλειδί η αύξηση του ανώτατου ορίου των ιδίων πόρων
Πώς θα μπορέσει η Κομισιόν να δανειστεί από τις αγορές; Κλειδί θα είναι η αύξηση του ανώτατου ορίου των ιδίων πόρων (own resources) ώστε να αυξηθεί το επονομαζόμενο «headroom», δηλαδή του ποσού πάνω από το μέρος του προϋπολογισμού που προέρχεται από τις εθνικές συνεισφορές. Οι ίδιοι πόροι μπορούν να προέλθουν από αύξηση ορισμένων φόρων, όπως από την επέκταση του Συστήματος Εμπορίας Ρύπων (Emissions Trading System – ETS) ή την επιβολή νέων (όπως ενός ψηφιακού φόρου ή ενός φόρου επί των εργασιών μεγάλων επιχειρήσεων). Αυτοί οι φόροι θα βοηθήσουν στην αποπληρωμή του ποσού που η Επιτροπή θα δανειστεί για να προσφέρει επιχορηγήσεις. Η δε αποπληρωμή εκτιμάται ότι θα ξεκινήσει από το 2027 (όταν θα ολοκληρώνεται ο νέος προϋπολογισμός) και θα λήγει, το αργότερο, το 2058.
Η Κομισιόν αναγνωρίζει τις δυσκολίες της αύξησης του «ταβανιού» των ίδιων πόρων. Απαιτείται ομοφωνία στο Συμβούλιο και έγκριση από τα κράτη – μέλη με βάση της εθνικές συνταγματικές διαδικασίες. Ο σκοπός είναι ο κοινοτικός προϋπολογισμός να αρχίσει να τρέχει από την 1η Ιανουαρίου 2021. Αναζητείται όμως μία «λύση – γέφυρα» ώστε να μπορέσουν τα κονδύλια για την ανάκαμψη να καταστούν ενεργά ταχύτερα, κατά προτίμηση από την 1η Σεπτεμβρίου 2020. Από τη στιγμή που η ιδέα της εμπροσθοβαρούς προσφοράς εγγυήσεων (κατά το πρότυπο που ακολουθήθηκε δεν έγινε δεκτή, προτείνεται μία αναθεώρηση του «ταβανιού» στον τρέχοντα προϋπολογισμό για να δημιουργηθεί ο απαραίτητος χώρος. Τούτο απαιτεί απλή ομοφωνία στο Συμβούλιο και τη συγκατάθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
