Θα χρειαστεί ακόμη χρόνος προτού αποτυπωθεί με ασφάλεια το δημοσιονομικό αποτύπωμα της κρίσης του κορωνοΐού στην Ελλάδα, τονίζει στην «Κ» ο συντονιστής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή Φραγκίσκος Κουτεντάκης. Θεωρεί προσωρινό το άλμα της απόδοσης του 10ετούς, το οποίο αποδίδει σε σπασμωδικές αντιδράσεις της αγοράς εν μέσω της αβεβαιότητας. Χαρακτηρίζει θετικά τα πρώτα μέτρα του υπουργείου Οικονομικών μπροστά στην κρίση και προσεγγίζει ως ιδιαίτερα ωφέλιμο το δημοσιονομικό «μαξιλάρι» ασφαλείας, υπό την επισήμανση ότι θα πρέπει να τύχει προσεκτικής διαχείρισης:
Ο αντίκτυπος στην οικονομία
Η φύση της πανδημίας είναι τέτοια που καθιστά εκ των πραγμάτων αναξιόπιστη οποιαδήποτε ποσοτική πρόβλεψη για την επίπτωση στον ρυθμό ανάπτυξης και ευρύτερα στην προοπτική της ελληνικής οικονομίας. Άλλωστε το φαινόμενο βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και δεν γνωρίζουμε ούτε την κορύφωσή του, ούτε τη διάρκειά του.
Το βέβαιο είναι ότι θα υπάρξουν ισχυρές αρνητικές συνέπειες σε παγκόσμια κλίμακα. Οι διαταραχές στην προσφορά όσο και τη ζήτηση επιβραδύνουν άμεσα την πραγματική οικονομική δραστηριότητα ενώ οι διακυμάνσεις στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων προκαλούν μαζικές μετακινήσεις κεφαλαίων. Ειδικά το τελευταίο έχει εντονότερη επίδραση στη χώρα μας λόγω της χαμηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης, κάτι που φάνηκε στη γρήγορη υποτίμηση των ελληνικών κρατικών ομολόγων.
Αυτό που κάνει τα πράγματα χειρότερα είναι ότι η πανδημία βρίσκει την παγκόσμια οικονομία σε φάση επιβράδυνσης – στην Ελλάδα την είδαμε στο τέταρτο τρίμηνο. Η αισιοδοξία ότι το 2020 και το 2021 η παγκόσμια ανάπτυξη θα μπορούσε να επιταχύνει έχει αντιστραφεί πλήρως και οι προβλέψεις αναθεωρούνται προς τα κάτω.
Η δημοσιονομική επίπτωση
Η δημοσιονομική πίεση προέρχεται από δύο κανάλια. Το πρώτο είναι κάπως αυτόματο και προκύπτει από την επίπτωση της περιορισμένης οικονομικής δραστηριότητας. Το δεύτερο είναι θέμα πολιτικής και αφορά την ανάγκη επεκτατικών δημοσιονομικών μέτρων προκειμένου να συγκρατηθεί η οικονομική ύφεση. Με άλλα λόγια, η κρατική παρέμβαση θα πρέπει να αντισταθμίσει εν μέρει την υποχώρηση της ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας.
Προφανώς ούτε εδώ μπορεί να γίνει στοιχειωδώς ασφαλής ποσοτική πρόβλεψη αφού δεν γνωρίζουμε ούτε την ένταση της ύφεσης, ούτε την τελική έκταση των αντισταθμιστικών δημοσιονομικών μέτρων που θα ληφθούν, ούτε την αποτελεσματικότητά τους.
Όσον αφορά τα στοιχεία του πρώτου διμήνου -τα φορολογικά έσοδα σημείωσαν μικρή απόκλιση από τον στόχο- είναι ακόμα πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα.
Το Eurogroup και η ΕΚΤ
Η απόφαση του Eurogroup σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα θα είναι σε θέση να προβαίνει σε δαπάνες για τον κορωνοϊό χωρίς να την περιορίζει ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ, ήταν σωστή και αυτονόητη και δίνει στην ελληνική κυβέρνηση έναν πρώτο χώρο για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Τα μέτρα που εξήγγειλε πρόσφατα ο Υπουργός Οικονομικών είναι γενικά στη σωστή κατεύθυνση που φαίνεται να ακολουθεί και η υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση: αυξημένες δαπάνες για το σύστημα υγείας, αποζημιώσεις και φορολογικές διευκολύνσεις σε επιχειρήσεις και εργαζόμενους, ενίσχυση της ρευστότητας με εγγυήσεις και δάνεια. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί και το μαζικό πρόγραμμα επαναγοράς τίτλων που ανακοίνωσε η ΕΚΤ, περιλαμβάνοντας και τους ελληνικούς τίτλους.
Ωστόσο είναι βέβαιο ότι θα χρειαστούν και άλλα μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και κυρίως μια ξεκάθαρη δήλωση προθέσεων οικονομικής πολιτικής, κάτι αντίστοιχο του “whatever it takes”. Δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να επαναληφθούν οι παλινωδίες της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής που είδαμε στη διάρκεια της προηγούμενης κρίσης.
Τα ελληνικά ομόλογα
Η όποια αύξηση των αποδόσεων αυτήν την περίοδο έχει μικρή σημασία καθώς οι αγορές αντιδρούν σπασμωδικά σε ένα περιβάλλον τεράστιας αβεβαιότητας παγκοσμίως. Το λογικό είναι να αναμένουμε την επιστροφή τους σε φυσιολογικά επίπεδα όταν ξεπεραστεί οριστικά η επιδημία.
Αυτό βέβαια θα εξαρτηθεί από τον τρόπο που θα διαχειριστεί η χώρα μας τα διευρυμένα δημοσιονομικά περιθώρια. Κάθε επεκτατικό μέτρο για την αντιμετώπιση της κρίσης θα πρέπει να είναι σχεδιασμένο, κοστολογημένο, με σαφή στόχευση και διάρκεια. Με αυτό τον τρόπο θα ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων και θα διευκολυνθεί η επαναφορά στη δημοσιονομική σταθερότητα. Σε κάθε περίπτωση, οι αποδόσεις των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από τη δημοσιονομική αξιοπιστία της χώρας.
Το δημοσιονομικό μαξιλάρι
Το ταμειακό απόθεμα – το λεγόμενο μαξιλάρι – ήταν ένα προληπτικό μέτρο για την παροχή ρευστότητας του ελληνικού κράτους σε περίπτωση δυσκολίας δανεισμού από τις αγορές. Τώρα φαίνεται οπωσδήποτε η χρησιμότητά του καθώς το ελληνικό δημόσιο μπορεί να καλύψει τις χρηματοδοτικές του ανάγκες χωρίς να προσφύγει σε ακριβό δανεισμό.
Πρέπει ωστόσο να λάβουμε υπόψη ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες εξαρτώνται και από τα πρωτογενή πλεονάσματα. Συνεπώς χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη διαχείρισή του δεδομένου ότι δεν γνωρίζουμε τη διάρκεια και το βάθος των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας.
*Ο Φραγκίσκος Κουτεντάκης είναι συντονιστής στο Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή
