Ο παιδικός καρκίνος είναι μια διαδεδομένη πλέον πάθηση. Σε όλη την πορεία της, από τη διάγνωση έως και την αποθεραπεία του παιδιού, η διατροφή είναι μείζονος σημασίας- ακόμη και μετά την υποβολή σε οποιουδήποτε είδους θεραπεία ή χειρουργική επέμβαση- καθώς επηρεάζει τόσο την ανταπόκριση στην εκάστοτε θεραπευτική αγωγή, όσο και την πρόγνωση της νόσου.
της Ελένης Βούτου & της Διονυσίας Βουτσά / Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Τα παιδιά με καρκίνο έχουν μεγάλες πιθανότητες να οδηγηθούν σε υποσιτισμό, επειδή παρουσιάζουν αυξημένες ανάγκες λόγω της νόσου, ενώ ταυτόχρονα έχουν αυξημένες απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά για να επιτευχθεί κατάλληλα η ανάπτυξή τους. Στην περίπτωση του καρκίνου της παιδικής ηλικίας, ο υποσιτισμός έχει σημαντική προγνωστική αξία στο ποσοστό επιβίωσης.
Υποσιτισμός και κατάσταση θρέψης
Ο υποσιτισμός αντανακλά μια ανεπαρκή κατάσταση θρέψης και περιγράφει τις συνέπειες μη επαρκούς πρόσληψης πρωτεϊνών και ενέργειας. Συγκεκριμένα, η απώλεια σωματικού βάρους της τάξης του 5-10% σε διάστημα μικρότερο των έξι μηνών χαρακτηρίζεται ως οξύς υποσιτισμός. Ωστόσο, το σωματικό βάρος δεν είναι ο καταλληλότερος δείκτης για την ανίχνευση διατροφικών διαταραχών σε παιδιά με καρκίνο. Μπορεί να επηρεαστεί από την ενυδάτωση κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας ενώ σε παιδιά με φυσιολογικό ή υπερβάλλον βάρος η απώλεια της μυϊκής μάζας μπορεί να μην είναι ορατή όσο παραμένει αμετάβλητο το λίπος.
Έκδηλος υποσιτισμός εμφανίζεται στο 17% των παιδιών με νεοδιαγνωσθέντες όγκους και στο 37% εκείνων με μεταστατική νόσο, ενώ το 50% των παιδιών με καρκίνο είναι ήδη σε κάποιο ποσοστό υποσιτισμένο κατά τη διάγνωση
Ποιες οι συνέπειες του σοβαρού υποσιτισμού;
Σοβαρός υποσιτισμός μπορεί να οδηγήσει σε καρκινική καχεξία, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονη και σταδιακή εξασθένηση της άλιπης και λιπώδους μάζας σώματος. Οι αλλαγές στον μεταβολισμό και τη σύνθεση του σώματος στην καρκινική καχεξία μοιάζουν με αυτές που εμφανίζονται σε πολυτραυματίες, άτομα με οξεία σηψαιμία, εγκαύματα και AIDS.
Ο υποσιτισμός συνδέεται με τον τύπο, το στάδιο και τη μεταστατική κατάσταση της νόσου, καθώς και την τοξικότητα των συνδυαστικών θεραπειών, συμπεριλαμβανομένων της χειρουργικής επέμβασης, της ακτινοθεραπείας και της χημειοθεραπείας.
Οφέλη σωστής διατροφής σε παιδιά με καρκίνο
Η επαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών συμβάλλει στην διατήρηση των λειτουργιών του οργανισμού των ασθενών αυτών. Σύμφωνα με την Αμερικανική Καρκινική Εταιρεία τα οφέλη από μια σωστή διατροφή είναι πολλά:
- Ανοχή και καλύτερη ανταπόκριση στην θεραπεία
- Ενέργεια και δύναμη στον οργανισμό
- Περιορισμός των λοιμώξεων
- Πιο άμεση επούλωση και αποθεραπεία
- Διατήρηση υγιούς ανάπτυξης
- Βελτίωση της ψυχολογίας και συνεπώς καλύτερη ποιότητα ζωής
Η αντιμετώπιση πρέπει να στοχεύει τόσο στην επαρκή ενυδάτωση των παιδιών αυτών, όσο και στην κάλυψη όλων των διατροφικών τους αναγκών (σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία). Αν το παιδί πρέπει να υποβληθεί σε κάποιου είδους θεραπεία, τότε οφείλουμε να λάβουμε υπ’ όψη μας τις επιπτώσεις/ παρενέργειες που μπορεί να έχει η θεραπεία αυτή. Πρωταρχική σημασία βέβαια θα πρέπει να δοθεί και στο είδος της διατροφής (από πού γίνεται η πρόσληψη των θρεπτικών συστατικών): διά του στόματος, εντερικά ή παρεντερικά.
Φυσικά, κάθε παιδί είναι διαφορετικό και χρήζει εξατομικευμένης αντιμετώπισης. Η διατροφική αντιμετώπιση καθορίζεται από πολλούς παράγοντες – από το αν π.χ. το παιδί θα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση ή όχι, αν θα υποβληθεί σε κάποιου είδους θεραπευτική αγωγή (στεροειδή, ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία) κ.ο.κ.
Τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τα παιδιά με καρκίνο
Πρωτεΐνη
Απαραίτητο συστατικό για την σωστή ανάπτυξη των ιστών, του δέρματος, της σύστασης του δέρματος και του ανοσοποιητικού συστήματος. Η επαρκής πρόσληψη του βοηθά στην επούλωση και ανάπτυξη των ιστών και στην καλύτερη ανταπόκριση του οργανισμού σε χειρουργική επέμβαση ή άλλη θεραπεία. Οι πρωτεΐνες επιτελούν και ουσιαστικό ρόλο στο ανοσοποιητικό σύστημα όπως αυτό των αντισωμάτων. Καλές πηγές πρωτεΐνης είναι το ψάρι, τα πουλερικά, το άπαχο κόκκινο κρέας, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί.
Υδατάνθρακες
Η κύρια πηγή ενέργειας στο σώμα. Τα παιδιά που πάσχουν από καρκίνο (σε θεραπεία ή όχι) χρειάζονται μεγαλύτερη ποσότητα υδατανθράκων για άμεση επούλωση και ανάπτυξη. Καλές πηγές υδατανθράκων είναι τα προϊόντα ολικής άλεσης, το ψωμί, τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, το ρύζι, τα όσπρια κ.λπ.
Λίπη
Προσδίδουν ενέργεια στον οργανισμό και βοηθούν στην μετακίνηση των βιταμινών στο σώμα. Τα λίπη διακρίνονται σε κορεσμένα και ακόρεστα. Σε μια ισορροπημένη διατροφή, επιδιώκουμε να έχουμε αυξημένη πρόσληψη ακόρεστων λιπαρών οξέων με κύριες πηγές τα ψάρια, το ελαιόλαδο, τους ανάλατους ξηρούς καρπούς κ.λπ.
Ενυδάτωση
Η ενυδάτωση του οργανισμού είναι ζωτικής σημασίας στα παιδιά αυτά, τόσο για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού, όσο και για την αποφυγή της αφυδάτωσης που μπορεί να προκληθεί από απώλειες υγρών, μέσω διάρροιας ή εμετού κατά την θεραπεία.
Βιταμίνες και ιχνοστοιχεία
Πρέπει να βρίσκονται σε επαρκή επίπεδα και, αν κριθεί απαραίτητο, να γίνει χορήγηση των κατάλληλων βιταμινούχων συμπληρωμάτων πάντα με την καθοδήγηση του ειδικού.
Θεραπεία σε παιδί με καρκίνο
Ποιες παρενέργειες εμφανίζονται;
Η χημειοθεραπεία συνοδεύεται από μια σειρά ανεπιθύμητων παρενεργειών, όπως η έντονη διάρροια, ο εμετός και η ναυτία. Οι παρενέργειες αυτές οδηγούν σε απώλεια υγρών, σε ανισορροπία των ηλεκτρολυτών και των ιχνοστοιχείων και σε παρατεταμένη περίοδο ελάχιστης πρόσληψη τροφής.
Ως αποτέλεσμα, οδηγούμαστε σε οξεία και χρόνια δυσαπορρόφηση μικρο- και μακρο- θρεπτικών συστατικών και σε αδυναμία, μείωση της ανοσολογικής ικανότητας και της επούλωσης τραυμάτων, αύξηση της τοξικότητας των φαρμάκων και διάφορες ψυχολογικές μεταπτώσεις. Άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας είναι η ανορεξία, ο πρώιμος κορεσμός και οι αλλαγές στη γεύση και την οσμή.
Η ανάπτυξη απέχθειας για τα τρόφιμα, η σοβαρή νεφρική απώλεια πρωτεΐνης και οι σημαντικές αυξήσεις των απαιτήσεων σε θερμίδες από τον ίδιο τον όγκο, επίσης συμβάλλουν στον υποσιτισμό.
Τι άλλο μπορεί να επηρεάσει τη διατροφική κατάσταση;
Τέλος, η θέση του ίδιου του όγκου μπορεί να έχει αντίκτυπο στη διατροφική κατάσταση. Δεδομένου ότι ο υποθάλαμος ελέγχει την κανονικότητα ρύθμισης της πρόσληψης τροφής, η καταστροφή διαφορετικών τμημάτων του υποθαλάμου μπορεί να προκαλέσει είτε υπερφαγία είτε αφαγία.
Εκτομή μέρους του οισοφάγου ή του στομάχου προκαλεί ποικίλες μορφές δυσαπορρόφησης, ιδιαίτερα του λίπους, ενώ η εκτομή τμήματος του λεπτού εντέρου μπορεί να οδηγήσει σε διάρροια, αναιμία, απώλεια βάρους και πολλαπλές ελλείψεις βιταμινών. Εκτομή μεγάλου τμήματος του παχέος εντέρου μπορεί να συμβάλει στην απώλεια ηλεκτρολυτών και νερού. Τέλος, η χειρουργική επέμβαση για τον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου συνοδεύεται από προβλήματα μάσησης και κατάποσης.
Διατροφικές συστάσεις της θεραπείας
Τι συστήνεται διατροφικά σε θεραπεία με χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία;
Σε αυτήν την περίπτωση συνίστανται μικρά και συχνά γεύματα, εύκολη πρόσβαση σε σνακ, όταν το παιδί πεινάσει, αποφυγή των όξινων και με έντονη γεύση φαγητών, εύκολα στην κατάποση τρόφιμα. Αν χρειαστεί, μπορεί να γίνει και χρήση ειδικών συμπληρωμάτων διατροφής για επιπλέον θερμιδική ενίσχυση.
Τι συστήνεται διατροφικά σε θεραπεία με στεροειδή;
Από την άλλη πλευρά, αν η θεραπεία περιλαμβάνει στεροειδή, όπου συνήθως παρατηρείται αύξηση βάρους, συνιστάται η αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών, η μείωση των λιπαρών και της πρόσληψης αλατιού, η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας όσο αυτό καθίσταται δυνατό και ο σωστός προγραμματισμός των γευμάτων.
Συνοψίζοντας
Η διατροφή λοιπόν παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στα παιδιά με καρκίνο, τόσο για την άμεση αποκατάσταση και έκβαση της θεραπείας, όσο και για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, που είναι το κυρίαρχο ζητούμενο.
Πηγή: mednutrition.gr
