Ευνοϊκές ρυθμίσεις «στα ψιλά» του νέου ασφαλιστικού νόμου

Κάτω από τη… σκόνη που σήκωσε το ασφαλιστικό νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας, που αναμένεται να ψηφιστεί έως την ερχόμενη Πέμπτη από τη Βουλή, και τα μεγάλα θέματα της αύξησης των συντάξεων και της αλλαγής στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών των μη μισθωτών, κρύβονται δεκάδες διατάξεις που αλλάζουν, βελτιώνουν ή συμπληρώνουν λάθη και παραλείψεις του νόμου Κατρούγκαλου. Διατάξεις που αγγίζουν χιλιάδες συνταξιούχους και ασφαλισμένους και έχουν περάσει «στα ψιλά». Η «Κ», με τη βοήθεια του έγκριτου δικηγόρου Δημήτρη Μπούρλου, ξεδιαλύνει και αναλύει τις σημαντικότερες από αυτές, που μπορεί να μην συνιστούν μεταρρύθμιση με την έννοια των δομικών ή παραμετρικών αλλαγών, καθιστούν όμως την καθημερινότητα των ασφαλισμένων ευκολότερη. Αναλυτικά, αυτές είναι:

– Από 1ης Ιανουαρίου 2021, για τον υπολογισμό των συντάξιμων αποδοχών, αν δεν υπάρχει χρόνος ασφάλισης από το 2002 και μετά, απαιτούνται 10 χρόνια προς τα πίσω (από 5 που ισχύει).

– Το συνολικό ακαθάριστο ποσό ανταποδοτικής σύνταξης δεν μπορεί να υπερβαίνει το ακαθάριστο ποσό των συντάξιμων αποδοχών. Στην πράξη, τίθεται ένα δεύτερο πλαφόν στο ύψος της σύνταξης, κυρίως για όσους είχαν προσαύξηση εισφορών και δικαιούνται σημαντικά υψηλότερη σύνταξη.

– Οσοι ασφαλισμένοι έχουν ήδη υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης πριν από την ψήφιση του νόμου, με πάνω από 44 έτη ασφάλισης, δεν θα δουν μείωση λόγω των νέων ποσοστών αναπλήρωσης. Η σύνταξή τους θα υπολογιστεί με βάση το ισχύον καθεστώς, θα επανυπολογιστεί σύμφωνα με τον νόμο Βρούτση και η διαφορά θα μείνει ως προσωπική διαφορά.

– Μειώνονται οι ελάχιστες προϋποθέσεις για να λάβει κάποιος σύνταξη από τον τελευταίο φορέα ασφάλισής του με τις διατάξεις της διαδοχικής ασφάλισης. Ειδικότερα, οι 1.500 ημέρες που απαιτούνται σήμερα (500 πρέπει να είναι την τελευταία 5ετία) μειώνονται σε 1.000 (300 την τελευταία 5ετία). Ειδικά για τις συντάξεις λόγω αναπηρίας ή θανάτου, θα απαιτούνται 600 ημέρες ασφάλισης οποτεδήποτε. Για τη συμπλήρωση αυτών των προϋποθέσεων μπορεί να συνυπολογιστεί και ο χρόνος αναγνώρισης της στρατιωτικής θητείας για τον οποίο καταβλήθηκαν εισφορές. Σε περίπτωση που ο ασφαλισμένος είναι 67 ετών, προβλέπεται η δυνατότητα να εξεταστεί το αίτημα με τις προϋποθέσεις του τελευταίου Ταμείου. Τα ίδια ισχύουν πλέον και για τις επικουρικές συντάξεις που δίνονται από το ΕΤΕΑΕΠ.

– Ξεκαθαρίζεται ότι οι αλλαγές στην απασχόληση των συνταξιούχων αφορούν και όσους συνταξιούχους εργάζονται και λαμβάνουν προσυνταξιοδοτικές παροχές, κάτι που βρισκόταν σε «γκρίζα ζώνη» με τον νόμο Κατρούγκαλου. Αναλυτικά, προβλέπεται ότι η σύνταξη αυξάνεται σε όσους συνταξιούχους εργάζονται, καθώς οι ακαθάριστες συντάξεις, κύριες, επικουρικές και προσυνταξιοδοτικές παροχές, καταβάλλονται μειωμένες κατά 30% (και όχι 60%). Δεν μειώνεται το ποσό της σύνταξης στους συνταξιούχους του ΟΓΑ εφόσον ασκούν αγροτική απασχόληση, σε ψυχικά ασθενείς, σε πολυτέκνους, σε όσους λαμβάνουν το εξωϊδρυματικό επίδομα, αλλά και σε όλους τους συνταξιούχους ταμείων πλην ΟΓΑ εφόσον το ετήσιο εισόδημά τους από απασχόληση στον αγροτικό τομέα δεν υπερβαίνει το ποσό των 10.000 ευρώ. Διευκρινίσεις απαιτούνται όσον αφορά την παράγραφο που αναφέρεται στους συνταξιούχους κάτω των 62 ετών που απασχολούνται σε φορείς του Δημοσίου, καθώς η τελική διάταξη ορίζει ότι η σύνταξη αναστέλλεται εφόσον δεν έχουν συμπληρώσει το 61ο έτος της ηλικίας τους έως τις 28/2/2021 και το 62ο έτος από την 1η Μαρτίου 2021 και μετά.

– Στον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης για πρόσωπα που έχουν διατελέσει δήμαρχοι, πρόεδροι κοινότητας ή νομάρχες, ως συντάξιμες αποδοχές λαμβάνονται υπόψη τα έξοδα παράστασης του τελευταίου έτους πριν από τη λήξη της θητείας τους. 

– Δίνεται η δυνατότητα να λάβει σύνταξη από δικό του δικαίωμα (π.χ. σύνταξη γήρατος) ο γονέας, σύζυγος ή αδελφός αναπήρου που είχε λάβει σύνταξη προστάτη – υποστηρικτή, αλλά αυτή έχει ανασταλεί επειδή ο ανάπηρος έπιασε δουλειά ως μισθωτός ή αυτοαπασχολείται. Με το σημερινό θεσμικό πλαίσιο, η σύνταξη του προστάτη αναστέλλεται για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η εργασία του ΑμεΑ και ταυτόχρονα ο προστάτης δεν μπορεί να λάβει σύνταξη από δικό του δικαίωμα, αν π.χ. θεμελιώνει σύνταξη γήρατος. Με τη νέα διάταξη παρέχεται η δυνατότητα να υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης από δικό του δικαίωμα εφόσον έχει ανασταλεί η καταβολή της σύνταξης του προστάτη.

– Για το εφάπαξ, προβλέπεται η καταβολή του ακόμη και σε όσους λαμβάνουν προσυνταξιοδοτική παροχή. Μάλιστα, αν κάποιος που έχει καταβάλει εισφορές δεν πληροί τις προϋποθέσεις λήψης εφάπαξ, του επιστρέφονται οι εισφορές. Παράλληλα, προβλέπεται η πιο γρήγορη έκδοσή του σε άτομα με χρόνιες παθήσεις.

– Στο άρθρο της παράλληλης ασφάλισης, με το οποίο ξεκαθαρίζεται η διαδικασία απαλλαγής από διπλές εισφορές όσων, εκτός από τη μισθωτή απασχόληση, έχουν και μπλοκάκι (υπό την προϋπόθεση ότι κάθε μήνα καταβάλλουν συνολικά εισφορές ύψους 252 ευρώ), περιλαμβάνεται διάταξη που διασώζει τις συντάξεις των ενστόλων που υπηρετούν στις ειδικές δυνάμεις. Σ​​υγκεκριμένα ορίζεται ότι, ενώ για όλους τους υπόλοιπους ασφαλισμένους το ποσοστό αναπλήρωσης για κάθε επιπλέον έτος πέραν των 40 ετών προσαυξάνεται 0,50% κατ’ έτος, για τους στρατιωτικούς που υπηρετούν στις ειδικές δυνάμεις τα ποσοστά αναπλήρωσης προσαυξάνονται κατά 1,5% επιπλέον για κάθε έτος μετά το 45ο.

– Εισάγεται πάγια διάταξη που μειώνει τον απαραίτητο χρόνο ασφάλισης για ασφαλιστική ικανότητα στα 50 ένσημα για μισθωτούς και σε 2 μήνες για ελεύθερους επαγγελματίες. 

– Δεν θεωρείται ασφαλιστική οφειλή η διαφορά μεταξύ της νέας μειωμένης εισφοράς όσων έχουν έως 5 χρόνια δραστηριοποίησης (νέοι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι) σε σχέση με την 1η υποχρεωτική ασφαλιστική κατηγορία των υπόλοιπων μη μισθωτών. Μάλιστα, δυνατότητα χαμηλότερης εισφοράς έχουν όλοι οι μη μισθωτοί, ενώ το «πέναλτι» του νόμου Κατρούγκαλου καταργείται αναδρομικά (άρθρο 35).

– Διατηρείται για τις αγρότισσες μητέρες η καταβολή μειωμένης εισφοράς κατά 50% για 12 μήνες μετά τον τοκετό.

Αναδρομικά από τον Οκτώβριο οι αυξήσεις

Μια σειρά από ημερομηνίες-ορόσημα περιλαμβάνει το ασφαλιστικό νομοσχέδιο, με αιχμή την αναδρομικότητα των αυξήσεων σε συντάξεις, κύριες και επικουρικές, από την 1η Οκτωβρίου 2019. Οι νέες εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών αρχίζουν από την 1η Ιανουαρίου 2020, με την πρώτη πληρωμή να πρέπει να γίνει έως τις 12 Μαρτίου. Από την 1η Μαρτίου θα αρχίσει η διαδικασία ενοποίησης του ΕΦΚΑ με το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ (ΕΤΕΑΕΠ). Πλέον, δημιουργείται Εθνικός Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης για περίπου 4 εκατομμύρια ασφαλισμένους και σχεδόν 2,6 εκατομμύρια συνταξιούχους.

Οι ιατρικές βεβαιώσεις που απαιτούνται από τον Εθνικό Φορέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (e-ΕΦΚΑ) για τη χορήγηση αναρρωτικής άδειας, επιδόματος μητρότητας, επιδόματος ασθενείας και του επιδόματος εργατικού ατυχήματος εκδίδονται υποχρεωτικά μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης της εταιρείας Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης Α.Ε. (ΗΔΙΚΑ Α.Ε.) από την 1η Μαρτίου 2020.

Από την ίδια ημερομηνία, οι αιτήσεις για απονομή σύνταξης λόγω γήρατος, αναπηρίας ή θανάτου, καθώς και οι αιτήσεις χορήγησης επιδόματος τετραπληγίας ή απολύτου αναπηρίας θα υποβάλλονται υποχρεωτικά με ηλεκτρονικό τρόπο, κατόπιν ταυτοποίησης, στον δικτυακό τόπο του  e-ΕΦΚΑ.

Από την 1η Μαρτίου θα αρχίσει η διαδικασία ενοποίησης του ΕΦΚΑ με το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ (ΕΤΕΑΕΠ).

Εως τις 31 Μαρτίου 2020 θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση επανένταξης στη ρύθμιση οφειλών προς τον ΕΦΚΑ οι οφειλέτες που απώλεσαν ανυπαίτια τη ρύθμιση των έως 120 δόσεων.

Tο σύνολο των δεδομένων και ατομικών στοιχείων που βρίσκεται στα πληροφοριακά συστήματα των πρώην Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης και αφορά στη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος, την απονομή συντάξεων και τη μεταβίβαση συντάξεων αιτία θανάτου συγκεντρώνεται έως 30-4-2020 στο Πληροφοριακό Σύστημα «Ατλας».

Τέλος, από την 1η Ιουλίου, όλοι οι υπόχρεοι εργοδότες θα υποβάλουν τις Αναλυτικές Περιοδικές Δηλώσεις (ΑΠΔ) ηλεκτρονικά.