Γιάννης Παράσχης στην «Κ»: Οι αερομεταφορές δεν θα είναι ξανά οι ίδιες

Στη χώρα μας φαίνεται ότι μέχρι στιγμής αντιμετωπίζουμε με εξαιρετικά συγκροτημένο και αποτελεσματικό τρόπο τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης, σημειώνει ο CEO της «Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών Α.Ε.»  Γιάννης Παράσχης, με πλήρη αντίληψη της ανάγκης για ευλαβική τήρηση των υγειονομικών μέτρων προστασίας όλων. Τονίζει ταυτόχρονα ότι μετά την αντιμετώπιση της κορύφωσης της επιδημίας, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο αεροπορικό ταξίδι είναι ένα υπαρξιακό και σύνθετο πρόβλημα για τον κλάδο των αερομεταφορών. Η διαμόρφωση μιας στοιχειώδους ταξιδιωτικής κανονικότητας σε διεθνές επίπεδο θα πρέπει να μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα ως τουριστική χώρα, καθότι το 20% του ΑΕΠ μας εξαρτάται πλέον από τον τουρισμό, θυμίζει. Και αντιλαμβάνεται, ίσως περισσότερο από τους περισσότερους, πως η επόμενη μέρα δεν θα είναι η ίδια για τα ταξίδια. Και όταν ξαναταξιδέψουμε θα το κάνουμε με πολύ διαφορετικούς όρους. Ο κ. Γιάννης Παράσχης, έχοντας συμμετάσχει στη διαχείριση πολλών κρίσεων αεροδρομίων τα τελευταία είκοσι χρόνια τόσο στην Αθήνα, αλλά και διεθνώς, ως πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου Αεροδρομίων (ACI), τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και παγκόσμιο επίπεδο, είδε το προηγούμενο Σάββατο 28 Μαρτίου, στη 19η επέτειο από την έναρξη λειτουργίας του Αεροδρομίου της Αθήνας στις 29 Μαρτίου του 2001, την κίνηση μειωμένη κατά 98% σε σχέση με πέρυσι την ίδια μέρα. «Κάτι χωρίς προηγούμενο», μας λέει, «ελπίζουμε η διάρκεια της κρίσης να είναι σύντομη κι όλοι οι σημερινοί παίκτες να είμαστε και αύριο μέρος του παιχνιδιού», σημειώνει μιλώντας στην «Κ», διατηρώντας την, έστω και συγκρατημένη, αισιοδοξία του. Για να συμβεί αυτό όμως, εξηγεί, «θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι να συνεργαστούμε για να σχεδιάσουμε τη νέα κανονικότητα και τον τρόπο μετάβασης σε αυτήν». Οι αερομεταφορές, αεροπορικές εταιρείες, αεροδρόμια και όλοι οι συναφείς κλάδοι, διέρχονται τη μεγαλύτερη εν καιρώ ειρήνης κρίση στην ιστορία τους, «αν αυτό που ζούμε μπορεί ακόμα να χαρακτηριστεί ειρήνη, καθότι όλο και περισσότεροι ηγέτες παραπέμπουν πλέον σε πόλεμο με έναν αόρατο εχθρό», αναφέρει χαρακτηριστικά.

– Πόσο απειλητική θεωρείτε την κρίση;

– Κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι θα είναι κάτι αντίστοιχο της 11ης Σεπτεμβρίου με πολύ σημαντική βραχυχρόνια ύφεση της ζήτησης, αλλά ραγδαία ανάκαμψη. Μακάρι. Αλλά ταυτόχρονα πρέπει να προετοιμαζόμαστε και για το χειρότερο σενάριο: η κρίση που αντιμετωπίζουμε τώρα να ξεπεράσει τις αθροιστικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της 11ης Σεπτεμβρίου, και όλων των άλλων κρίσεων και επιδημιών που ζήσαμε πρόσφατα. Και ξέρετε ο COVID-19 δεν είναι η πρώτη επιδημία που απειλεί το αεροπορικό ταξίδι. Εχουν προηγηθεί άλλες πέντε τα προηγούμενα χρόνια: SARS το 2003, γρίπη των πτηνών το 2005,  MERS το 2012, έμπολα το 2014, αλλά και η γρίπη των χοίρων (Η1Ν1) το 2009 που είχε κηρυχθεί πανδημία από τον ΠΟΥ. Ευτυχώς όλες ξεπεράστηκαν, κάτι που ίσως είναι και ένα αισιόδοξο μήνυμα. Καμία από τις απειλές αυτές δεν είχε βέβαια στην Ευρώπη και στη χώρα μας τις επιπτώσεις στις ζωές των πολιτών αλλά και την οικονομία, τις αερομεταφορές και τον τουρισμό, που βλέπουμε σήμερα.

– Πότε, λοιπόν, μπορεί να αρχίσουν να επανεκκινήσουν τα ταξίδια και ο τουρισμός εν γένει;

– Ειδικότερα για τις αερομεταφορές και τον τουρισμό, το ερώτημα για τον χρόνο και τον τρόπο επανεκκίνησης είναι υπαρξιακό και σύνθετο ταυτόχρονα. Δεν φθάνει να τα πάμε εμείς καλύτερα από άλλους ως χώρα στην αντιμετώπιση της επιδημίας. Για το ταξίδι και τον εισερχόμενο τουρισμό είναι σημαντικότερο πώς θα τα πάνε οι χώρες προέλευσης των επισκεπτών μας. Χαρακτηριστικά θυμίζω πως 1,7 εκατ. Ιταλοί επισκέπτονται τη χώρα μας κάθε χρόνο. Το διαθέσιμο εισόδημα για ταξίδι, μετά τη δοκιμασία που περνούν όλες οι οικονομίες του κόσμου, έχει συρρικνωθεί, αλλά όσο και αν ακούγεται παράδοξο, ίσως αυτό να είναι, δευτερεύον ζήτημα τη στιγμή που μιλάμε. Στη φάση που διανύουμε, χωρίς εμβόλιο και θεραπεία, οι περισσότερες χώρες παίρνουν μέτρα στην κατεύθυνση του lockdown, του κλεισίματος συνόρων, της απαγόρευσης πτήσεων, κ.λπ., σε εθνικό επίπεδο και χωρίς ουσιαστικό διεθνή συντονισμό. Πώς θα γίνει η επανεκκίνηση (το θεσμικό reboot) σε μια διεθνή κοινότητα, στην οποία ο ξένος αντιμετωπίζεται ως ξενιστής της νόσου, είτε γιατί προέρχεται από χώρα που δεν έχει πάρει μέτρα στην ίδια έκταση και στον ίδιο χρόνο, είτε έχει περισσότερα κρούσματα, είτε γιατί έτσι επιτάσσει η «Διπλωματία της Πανδημίας»; Δεδομένης μάλιστα της διαφορετικής φάσης, όπου σύμφωνα με τους ειδικούς, θα βρίσκονται οι χώρες στην καμπύλη ωρίμανσης της επιδημίας για τους επόμενους μήνες, και καθώς το αεροπλάνο έχει «δαιμονοποιηθεί» ως χώρος στενής επαφής πολλών ατόμων, η επανεκκίνηση του αεροπορικού ταξιδιού παραμένει ένα πολύ δύσκολο σταυρόλεξο. Η λύση του απαιτεί σωστό χρονισμό της επανεκκίνησης, αλλά κυρίως συντονισμό και στήριξη από τις κυβερνήσεις, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης στους μελλοντικούς επιβάτες.

– Αρα πώς θα ανατείλει η επόμενη μέρα για το αεροπορικό ταξίδι και τους προορισμούς του;

– Η 11η Σεπτεμβρίου επέφερε, άμεσα αλλά και στα χρόνια που ακολούθησαν, πολλές αλλαγές στο αεροπορικό ταξίδι στον τομέα της ασφάλειας. Οι προηγούμενοι συναγερμοί υγειονομικού χαρακτήρα δεν επέφεραν ανάλογες μεταβολές. Πιθανότατα η πανδημία αυτή θα σημάνει σημαντικές αλλαγές σε θέματα προστασίας από μετάδοση ασθενειών στα ταξίδια και κυρίως στα αεροπορικά. Το υγειονομικό διαβατήριο που χρησιμοποιείται σήμερα για ταξίδια σε χώρες με ενδημικές ασθένειες ή για τη μεταφορά κατοικίδιων ζώων, νομίζω ότι βρίσκεται κοντά. Ισως τα αεροδρόμια της επόμενης μέρας θα πρέπει να διαθέτουν και δυνατότητες για μαζικά τεστ και υγειονομικούς ελέγχους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχουν και οι μελλοντικές λύσεις σε ζητήματα ατομικών ελευθεριών και προσωπικών δεδομένων. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου έχουν αρθεί πολλοί περιορισμοί που αφορούν άντληση, ανταλλαγή και αποθήκευση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα του επιβάτη. Είναι σίγουρο ότι στο άμεσο μέλλον θα προκύψουν και τέτοια ζητήματα σε σχέση με προσωπικά δεδομένα υγειονομικού χαρακτήρα. Ισως και η έννοια του υγειονομικά «ασφαλούς» προορισμού, όπως συμβαίνει σήμερα με την αξιολόγηση ασφάλειας των προορισμών σε σχέση με τρομοκρατικούς και άλλους κινδύνους, θα καθιερωθεί σύντομα. Μακάρι η χώρα μας να βρεθεί στη φωτεινή πλευρά των πραγμάτων. Στην κατεύθυνση αυτή όλοι οι φορείς της αερομεταφοράς και του τουρισμού πρέπει να δράσουμε δημιουργικά για τη διαμόρφωση των λύσεων της επόμενης μέρας.

– Μπορεί η κινεζική προσέγγιση στην κρίση να είναι κατάλληλη και για τη Δύση και επί του προκειμένου την Ελλάδα;

– Η εφαρμογή του κινεζικού μοντέλου αντιμετώπισης της επιδημίας με lockdown αποτελεί μια ριζική και αποτελεσματική λύση αναφορικά με το υγειονομικό σκέλος. Οι συνέπειες των lockdown στην οικονομία και την κοινωνία σε άλλες περιοχές του κόσμου μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές. Η Κίνα βασίζεται σε ένα σύστημα κεντρικού πολιτικού και οικονομικού σχεδιασμού με μεγαλύτερη ευελιξία στην αναγκαστική εκτέλεση αποφάσεων και σε ζητήματα που αφορούν περιστολή ατομικών ελευθεριών των πολιτών. Ετσι η ηγεσία της χώρας –στον βαθμό που ερμηνεύω την προσέγγιση σωστά– φαίνεται να εφαρμόζει ένα συνδυασμό lockdowns στο επίκεντρο της επιδημίας αλλά και χαλαρότερους περιορισμούς σε άλλες επαρχίες, μέτρα τα οποία αναπροσαρμόζει γεωγραφικά και χρονικά ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα. Με τον τρόπο αυτό η τεράστια αυτή χώρα έχει καταφέρει να διατηρήσει ή να επαναφέρει μεγάλο κομμάτι του παραγωγικού δυναμικού της σε λειτουργία, οι αεροπορικές συνδέσεις της στο εσωτερικό ουσιαστικά δεν σταμάτησαν ποτέ (με κάποιες εξαιρέσεις), ενώ έχει και τη δυνατότητα με τις δικές της αλλά και αεροπορικές εταιρείες τρίτων χωρών να διατηρεί συνδέσεις με το εξωτερικό, όπου αυτό της επιτρέπεται.

Στην Ευρώπη ήδη βλέπουμε ότι τα μέτρα στην κατεύθυνση των lockdowns από τα επιμέρους κράτη χωρίς κεντρικό συντονισμό οδηγούν πολλούς κλάδους και εταιρείες (αεροπορικές και μη), σε σχεδόν πλήρη αναστολή των εργασιών τους. Το αεροπορικό ταξίδι και κατά συνέπεια και ο τουρισμός βρίσκονται προφανώς στην πρώτη γραμμή των πληττόμενων κλάδων με πρακτικά μηδενικό έργο στη φάση αυτή.

Πρέπει να είμαστε έτοιμοι και για το Plan B

– Θα μπορούσαν τα πράγματα να έχουν γίνει διαφορετικά;

– Αναφορικά με το υγειονομικό σκέλος, όπως ανέδειξαν οι ειδικοί και απέδειξαν πλέον οι επιλογές όλων των κρατών αλλά και οι δραματικοί αριθμοί, δεν υπάρχει στη φάση αυτή άλλη επιλογή από τα έγκαιρα περιοριστικά μέτρα και το social distancing. Και, ευτυχώς, σε αυτό το κομμάτι τα πάμε στη χώρα μας καλά. Θεωρώ όμως ότι, παρά τη δύσκολη κατάσταση την οποία βιώνουμε, πρέπει να δούμε πώς θα διαμορφώσουμε τη νέα κανονικότητα μετά την αιχμή του φαινομένου και όσο δεν θα έχουμε στη διάθεσή μας εμβόλιο ή και θεραπευτικά φάρμακα που φαίνεται πως αργούν. Χωρίς να θέλω να απογοητεύσω όσους ελπίζουν ή υπόσχονται γρήγορες ιατρικές λύσεις, πράγμα που φυσικά όλοι θέλουμε, πιστεύω ότι πρέπει να μας απασχολεί και αυτό το Plan B, καθότι για τους περισσότερους από τους ιούς που μας απείλησαν με επιδημίες τα τελευταία είκοσι χρόνια, δεν υπάρχουν προς το παρόν ασφαλείς ιατρικές λύσεις.

Να παρέμβουν με ενισχύσεις άμεσα, δίκαια και αναλογικά οι κυβερνήσεις

– Ποιο μοντέλο επιστροφής στην κανονικότητα δείχνει τότε περισσότερο υποσχόμενο;

– Προέχει πάντα η προστασία της ανθρώπινης ζωής. Ελλείψει εμβολίου ή φαρμάκων και υπό την καθοδήγηση των ειδικών επιστημόνων μετά την αιχμή της επιδημίας, θεωρώ ότι θα πρέπει να αναζητήσουμε και την προστασία και την ισορροπία βίου και βιοπορισμού για την επόμενη ημέρα, μέσα από τη σταδιακή διαμόρφωση της νέας κανονικότητας. Η προσέγγιση της Κορέας, η οποία διαμορφώθηκε σε σημαντικό βαθμό με βάση τις εμπειρίες στην αντιμετώπιση του SARS το 2003, και η οποία προσαρμόζει τα περιοριστικά μέτρα σε συνδυασμό με μαζικά τεστ, όσο και αν μοιάζει δύσκολο να εφαρμοστεί στην ίδια έκταση σε άλλες χώρες στο άμεσο μέλλον –κυρίως λόγω της έλλειψης της απαιτούμενης υλικοτεχνικής υποδομής– θεωρώ ότι ίσως αποτελεί έναν χρήσιμο οδηγό.

– Και όσο η αποκατάσταση μιας στοιχειώδους κανονικότητας ή έστω η διαμόρφωση μιας καινούργιας παραμένει χρονικά αβέβαιη, τι κάνουμε;

– Εχουμε όλοι, εκτιμώ προσωπικά, υποχρέωση να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση ως προσωρινή, παρά τις πρωτοφανείς συνθήκες που επικρατούν και την αντικειμενική αδυναμία των επιστημόνων και των ηγεσιών να δώσουν σαφείς απαντήσεις για τη διάρκεια ισχύος των έκτακτων μέτρων. Στο οικονομικό και το εργασιακό πεδίο, όπου όλοι οι άνθρωποι των επιχειρήσεων κάνουμε αυτή τη στιγμή τη μεγάλη προσπάθεια για οικονομική επιβίωση, αυτό που πρέπει με κάθε τρόπο να αποτραπεί, είναι η ανέχεια και η απελπισία στις οποίες θα κινδυνεύσουν να περιέλθουν ομάδες του πληθυσμού από το lockdown και τη νέα ανεργία. Οι εργαζόμενοι και η εργασιακή ειρήνη πρέπει με αίσθημα αμοιβαίας ευθύνης να προστατευθούν. Η οικονομία και η κοινωνία μας δοκιμάστηκαν σκληρά τα τελευταία χρόνια. Tα εισοδηματικά αλλά και τα ψυχολογικά αποθέματα είναι σε πολλές περιπτώσεις εξαντλημένα.

– Αντιλαμβάνεται η πολιτεία και η Ευρώπη πόσο ευρεία στήριξη απαιτεί ο κλάδος; Γίνεται λόγος για κρατικοποιήσεις στις αερομεταφορές;

– Τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να υπάρξουν (όπως έχουν ήδη δρομολογηθεί και από ό,τι φαίνεται θα διευρυνθούν και θα ενταθούν) κρατικές πρωτοβουλίες και ενισχύσεις, τόσο με οριζόντιες πολιτικές για την οικονομία, όσο και με εξειδικευμένα μέτρα για κλάδους που πλήττονται ιδιαίτερα. Ανάμεσα στους ιδιαίτερα πληττόμενους κλάδους ανήκουν αναμφισβήτητα και οι αερομεταφορές, με το σύνολο των παραγωγικών φορέων, όπως αεροπορικές εταιρείες, αεροδρόμια, επίγεια εξυπηρέτηση κ.λπ. Εδώ είναι σαφές ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι στον κύκλο της αερομεταφοράς βρισκόμαστε στην ίδια μοίρα και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να παρέμβουν με τις όποιες ενισχύσεις άμεσα, δίκαια και αναλογικά. Σίγουρα, όπως συμβαίνει ιστορικά σε τέτοιες καταστάσεις μεγάλων κρίσεων, όταν το κράτος καλείται να στηρίξει την ιδιωτική οικονομία, και σε μία περίοδο που η Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DGComp) μοιάζει να χαλαρώνει, θα ακουστούν και φωνές υπέρ των κρατικοποιήσεων. Ισως και κάποιοι επιχειρηματίες μπουν στον πειρασμό, μπροστά στο φάσμα της πτώχευσης, να μεταφέρουν τις ευθύνες στο κράτος, το οποίο θα βρεθεί σε δύσκολα διλήμματα στην προσπάθεια να περισώσει θέσεις εργασίας. Συμφωνώντας με τη θέση που αποδίδεται στον νομπελίστα οικονομολόγο R. Lucas Jr, «στα χαρακώματα είμαστε όλοι κεϋνσιανοί», θα συμπλήρωνα ωστόσο ότι η πρόσφατη οικονομική ιστορία της χώρας μάς διδάσκει ότι το κράτος δεν είναι πάντα καλός επιχειρηματίας.

– Τι θα ξεχωρίζατε μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα ως θετικό;

– Ευτυχώς, επιτέλους στη χώρα μας ασκείται διαχείριση κρίσης που όχι μόνο αντιμετωπίζει αλλά προλαμβάνει τις καταστάσεις. Επιτέλους δεν συζητάμε για εναλλακτικές, ανώδυνες μαγικές λύσεις. Και φαίνεται ότι μέχρι στιγμής αντιμετωπίζουμε με εξαιρετικά συγκροτημένο και αποτελεσματικό τρόπο τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης. Λαμβάνονται αποφάσεις και υλοποιούνται άμεσα. Η πλειονότητα συμμορφώνεται. Αυτό, αν δεν ξεχαστεί, όπως στην περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων, θα είναι ένα τεράστιο κέρδος για την πατρίδα μας. Σε αυτήν τη διαχείριση κρίσης και παρά τις άμεσες οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο κόσμος των επιχειρήσεων, πρέπει να συντρέξουμε και να στηρίξουμε όλοι την προσπάθεια. Οπως σε κάθε διαχείριση κρίσης θα υπάρξουν και αστοχίες, ελπίζουμε όσο λιγότερες γίνεται. Μακάρι να είμαστε και τυχεροί, γιατί η αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση κρίσεων εξαρτάται σε ένα βαθμό και από την τύχη.