Για να ξεκινήσουμε με τα στοιχειώδη και τα βασικά. Η κλιματική αλλαγή δεν είναι μία συνωμοσιολογική κατάσταση που εκπορεύεται από κάποιους σκοτεινούς κύκλους οι οποίοι επιθυμούν την συσκότιση των πραγματικών γεγονότων, προς όφελος κάποιον. Χωρίς όνομα. Ή ακόμα και με όνομα. Σε αυτούς τους κύκλους συνήθως ένα «Σόρος» είναι αρκετό.
Η κλιματική αλλαγή και οι καταστροφικές επιπτώσεις της δεν έρχονται σε δύο, έναν ή μισό αιώνα. Είναι εδώ και τις ζούμε καθημερινά. Και αν αυτό δεν φαίνεται αρκετά ενδιαφέρον αρκεί να σκεφτεί κάποιος την τελευταία φορά που δυσανασχέτησε με το γεγονός ότι τον Νοέμβριο υπήρξε μέρα με 29 βαθμούς Κελσίου ή γιατί στα μέσα Ιουλίου μία καταιγίδα με χιλιάδες κεραυνούς μπορεί να προκαλέσει χαλαζόπτωση που θα «ασπρίσει» τα πάντα σε απόσταση χιλιομέτρων.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι μία φανταστική συνθήκη. Βρίσκεται στο πεταμένο πακέτο τσιγάρων από το παράθυρο του αυτοκινήτου, στην εξάντληση κάθε φυσικού πόρου και την υπερχρήση του ορυκτού πλούτου του πλανήτη. Στα βιομηχανικά φουγάρα που καπνίζουν αρειμανίως. Βρίσκεται όμως και στον εγωκεντρισμό όλων μας και την περίκλειστη φούσκα που διαβίουμε θεωρώντας ότι «αυτά τα πράγματα δεν συμβαίνουν»
Ένα ξανθό κορίτσι μέσα σε έναν χρόνο κατάφερε το όνομα του να γίνει σχεδόν ταυτόσημο με το λήμμα «κλιματική αλλαγή». Τουλάχιστον στα διαδικτυακά λεξικά. Η Γκρέτα Τούνμπεργκ μιλάει με πάθος για όλα τα παραπάνω θυμίζοντας την θνητότητά μας. Και τις αντιφάσεις της. Και αυτές οι τελευταίες είναι που ιντριγκάρουν. Περισσότερο και από θρυλικό πλέον «How dare you?» που έγινε μέχρι και death metal τραγούδι.
Από τις σχολικές απεργίες στο βήμα του ΟΗΕ
Η Γκρέτα Τούνμπεργκ άρχισε να διαβάζει το όνομά της στο διαδίκτυο όταν μία Τετάρτη του 2018 αποφάσισε να μην πάει στο σχολείο της και να διαμαρτυρηθεί έξω από το σουηδικό κοινοβούλιο για την κλιματική αλλαγή.
Όπως έχει αναφέρει η ίδια σε περιγραφές της δεν ήταν καθόλου επιτυχημένες οι πρώτες της προσπάθειες. Και δεν είχε και την έγκριση των γονιών της. Γονέων που είχε καταφέρει να πείσει όσον αφορά την αλλαγή τρόπου ζωής και τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα της οικογένειας της. Αλλά δεν είχε καταφέρει να πείσει για την αναγκαιότητα της «σχολικής απεργίας» όπως την ονόμαζε για τις διαμαρτυρίες. Οι αγώνες θέλουν προσωπικές θυσίες θα πουν κάποιοι και ενδεχομένως να μην έχουν άδικο.
Για μεγάλο διάστημα η μικρή Γκρέτα κάθε Παρασκευή δεν πήγαινε σχολείο και έπαιρνε θέση έξω από το κοινοβούλιο. Ενώ όσο η περσόνα της έπαιρνε μυθικές διαστάσεις έκανε αποχή από συγκεκριμένα μαθήματα.
Με τα συνεχή ταξίδια της η 16χρονη πλέον απέχει ολοκληρωτικά από τις υποχρεώσεις της στο σχολείο. Η σουηδική νομοθεσία ωστόσο δίνει αυτή τη δυνατότητα στους μαθητές. Να παίρνουν έναν χρόνο «ρεπό» και να επιστρέφουν στη συνέχεια. Σύμφωνα με αυτό το δεδομένο η Τούνμπεργκ οφείλει να επιστρέψει στα θρανία τον Σεπτέμβριο του 2020.
«Θα αφοσιωθώ αποκλειστικά στον αγώνα για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης», λέει η 16χρονη. Το γεγονός ότι αποφοίτησε με άριστα ενώ απείχε από τις δραστηριότητές της προξένησε πλήθος σχολίων στη χώρα της. Αρκετοί γονείς αναρωτήθηκαν αν ο σκοπός μπορεί να μπει υπεράνω όλων. Δεδομένου ότι η 16χρονη είναι ίνδαλμα και όχι άδικα, για χιλιάδες πιτσιρίκια παγκοσμίως που κάνουν κοπάνες για να διαδηλώσουν όχι μόνο για το κλίμα αλλά για την ίδια μας την ζωή.
Ο άνθρωπος που την είδε έξω από το κοινοβούλιο
Οι σχέσεις της Τούνμπεργκ και της οικογένειά της με μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην Σουηδία, τον επιχειρηματία, Ινγκμαρ Ρέντζχογκ.
Όταν η Γκρέτα ήταν 15 ετών αποφάσισε να μην πάει στο σχολείο, να ετοιμάσει ένα πλακάτ με το σύνθημα «Απεργία από το σχολείο για την κλιματική αλλαγή» και να πέρασε όλη την ημέρα της στα σκαλιά του σουηδικού Κοινοβουλίου.
Οι γονείς της προσπάθησαν να την αποθαρρύνουν και κανένας από τους συμμαθητές της δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά της. Το αφήγημα της οικογένειάς της κάνει λόγο για αυξανόμενη δημοτικότητα των διαμαρτυριών της. Στο κάδρο όμως δεν άργησε να μπει ο Ρέντζχογκ.
Ο επιχειρηματίας θεωρείται από τους πιο προικισμένους επικοινωνιολόγους της Σουηδίας, είναι ιδρυτής μιας διαδικτυακής πράσινης καινοτόμας εταιρείας, της «We don’t have time». Να αν το όνομα σας φαίνεται οικείο είναι γιατί το συγκεκριμένο σλόγκαν χρησιμοποιεί η τούνμπεργκ στις ομιλίες της.
Ο τομέας που ασχολείται είναι κυρίως το Greenwashing. Μία αμφιλεγόμενη πρακτική πράσινου μάρκετινγκ καθώς για πολλούς χρησιμοποιείται απατηλά για την προώθηση της αντίληψης ότι τα προϊόντα ενός οργανισμού και οι πολιτικές του είναι φιλικές προς το περιβάλλον.
Ο Ρέντζχογκ έχει σχολιάσει ότι περνώντας τυχαία από το Κοινοβούλιο την είδε και η προσπάθειά της τον συγκίνησε τόσο που αποφάσισε να κάνει ένα ντοκ για εκείνη το οποίο αφού ανέβηκε στα social media είχε τεράστια επιτυχία. Ανοίγοντας ουσιαστικά τον δρόμο για την 16χρονη για να μπει στο παγκόσμιο ακτιβιστικό και πολιτικό σταρντομ.
Σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα τα σουηδικά ΜΜΕ έριξαν τα φώτα πάνω στην μικρή. Εφημερίδες, ραδιόφωνα, κανάλια, διαδίκτυο υποκλίνονταν στην Γκρέτα και το επίμονο βλέμμα της. Η συγκεκριμένη ασχολία ήταν καθημερινή. Τη συνόδευαν και οι γονείς της, προωθώντας το βιβλίο που μόλις είχαν εκδώσει με πρωταγωνίστρια την κόρη τους και τονίζοντας την παιδική ηλικία της. Και το σύνδρομο Άσπεργκερ από το οποίο πάσχει.
Money makes the world go round
Η Γκρέτα Τούνμπεργκ είναι ένα 16χρονο κορίτσι. Ένα παιδί. Και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Οι επιθέσεις που έχει δεχτεί και δέχεται είναι από χλευαστικές μέχρι χυδαίες. Με φορείς ακόμα και πλανητάρχες. Το βάρος που έχει αναλάβει είναι τεράστιο.
Αυτό που ερεθίζει τα αντανακλαστικά αρκετών ανθρώπων ωστόσο είναι κάποιες πτυχές της δημιουργίας αυτού του συμβόλου. Ο κόσμος του μάρκετινγκ και των social media χρειάζονται σύμβολα. Και παίζουν τον ρόλο τους στην κατασκευή τους.
Τα ερωτήματα που έχουν ανακύψει είναι πολύ λογικά. Όπως για παράδειγμα πώς ένα κορίτσι 16 ετών και η οικογένειά της μπορεί να υποστηρίξει μία ζωή συνεχών ταξιδιών χωρίς απαραίτητα να έχουν χρόνο για προσωπική εργασία.
Η πρώτη προφανής απάντηση είναι από τα έσοδα του πρώτου βιβλίου τους που πλέον τείνει να γίνει best seller. Οι υπόλοιπες αναφορές και οι σχέσεις με τον Ρέντζχογκ είναι αυτές που θέτουν την υπόθεση Γκρέτα Τούνμπεργκ σε μία γκρίζα ζώνη. Ο Ρέντζχογκ συνδέεται με κτηματομεσιτικά και επενδυτικά κεφάλαια, καθώς και με περιβαλλοντικούς οργανισμούς αλλά και εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Από την αφάνεια μέχρι την παρουσία με εξώφυλλο σε μεγάλη σουηδική εφημερίδα η απόσταση εκμηδενίστηκε. Η αλήθεια της τυχαίας ανακάλυψης δεν ήταν και τόσο τυχαία τελικά καθώς όπως παραδέχτηκε ο ίδιος ο επικοινωνιολόγος «κάποιος τον ενημέρωσε για την εξελισσόμενη διαμαρτυρία».
Μήνες μετά η οικογένεια Τούνμπεργκ αναγκάστηκε να παραδεχτεί η νεαρή Γκρέτα συνεργάστηκε με την εταιρεία του ως αμισθί σύμβουλος για τα ζητήματα της νεολαίας. Μέχρι εδώ όλα καλά. Παρ’ όλα αυτά, υπήρξαν καταγγελίες ότι χρησιμοποίησαν καταχρηστικά τόσο το όνομά της όσο και φωτογραφίες της στο ενημερωτικό φυλλάδιο που μοίρασαν στους επίδοξους χρηματοδότες τους. Το ποσό που συγκεντρώθηκε από δωρεές δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο: Περίπου 25 εκατομμύρια ευρώ.
Ο πατέρας της μικρής άφησε την ηθοποιία και πλέον είναι ο αποκλειστικός μάνατζερ της κόρης του. Σουηδικά μίντια δε, σε ρεπορτάζ τους ισχυρίζονται ότι η δράση της έφηβης έχει αποφέρει στην οικογένειά της γύρω στο ένα εκατ. ευρώ. Ενώ η εταιρεία του επικοινωνιολόγου έχει και αυτή κέρδος κοντά στα 2 εκατ. ευρώ.. Χρήματα που προέρχονται από πώληση προϊόντων στους οπαδούς, τη διοργάνωση συναυλιών για τη σωτηρία του πλανήτη και ιδιωτικές εισφορές που δέχεται για τον αγώνα της.
Το οικολογικό υπερατλαντικό ταξίδι και οι υπερβολές
Υπάρχει κάποια απάτη πίσω από όλα τα παραπάνω; Η απάντηση είναι μάλλον όχι. Η Γκρέτα Τούνμπεργκ είναι ένα δημιούργημα με απώτερους σκοπούς; Η απάντηση είναι ίσως. Αποτελεί σύμβολο για εκατομμύρια παιδιά; Η απάντηση είναι ναι. Και είναι αυτό κάτι επιλήψιμο; Όχι.
Η αλήθεια είναι ότι δεν θα έπρεπε να χρειαζόμαστε ένα παιδί-σύμβολο για να ενδιαφερόμαστε για την ίδια μας την ύπαρξη. Οι δυνατές αλλά απλοϊκές ομιλίες της Τούνμπεργκ στην πραγματικότητα δεν φέρνουν σε δύσκολη θέση τους ηγέτες των κρατών. Είναι αφελές να θεωρούμε ότι τα μηνύματα υποστήριξης στην 16χρονη από τους ισχυρούς έχουν κάποια δόση ειλικρίνειας όταν στο αμέσως επόμενο λεπτό θα πέσουν υπογραφές για την επόμενη επένδυση που θα απαιτεί -για παράδειγμα- κάποια εκατομμύρια καμένα στρέμματα στον Αμαζόνιο.
Σε δύσκολη θέση έρχεται ο καθένας και η καθεμιά μπροστά στην ανικανότητα να σκεφτεί έξω από τους 4 τοίχους του σπιτιού του.
Όσον αφορά για την κρίση μας που θολώνεται αρκετές φορές από συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις ή υπερβολές που βλέπουμε και διαβάζουμε αρκεί να αναλογιστούμε το εξής: Όπως αποκάλυψε η γερμανική εφημερίδα ΤΑΖ ο ταξίδι της Γκρέτα Τούνμπεργκ στη Νέα Υόρκη και τη σύνοδο του ΟΗΕ θα επιβαρύνει τελικά περισσότερο το περιβάλλον, απ’ ό,τι αν η νεαρή ακτιβίστρια και ο πατέρας της, πετούσαν με αεροπλάνο. Η 16χρονη ξεκίνησε από το Πλίμουθ της Βρετανίας με αγωνιστικό σκάφος το οποίο είχε μηδαμινό αποτύπωμα άνθρακα. Για να επιστρέψει το σκάφος ωστόσο αποκαλύφθηκε ότι 5 μέλη του πληρώματος έπρεπε να ταξιδέψουν με αεροπλάνο μέχρι τις ΗΠΑ ενώ και ο σκίπερ που συνόδευσε την Τούνμπεργκ θα χρησιμοποιήσει αεροπλάνο για την επιστροφή του στην Ευρώπη.
