Εάν παρατηρήσετε κάποιον γνωστό σας στο δρόμο o οποίος κάνει κάτι που δεν συνηθίζεται, δεν κοιτάει την οθόνη του κινητού του και αποφύγει την οπτική επαφή μαζί σας, ή με οποιονδήποτε άλλον, μην βιαστείτε να τον κρίνεται σκληρά. Εάν περπατά σχετικά γρήγορα δείχνοντας σαν να μην έχει επαφή με τον κόσμο γύρω του μπορεί να είναι δείγμα ότι… σας βρίσκει εξαιρετικά ενδιαφέροντα τύπο.
Δεν τα έχουμε χάσει. Ακόμα. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος μπορεί να βρίσκεται σε «δίαιτα ντοπαμίνης». Τη νέα τρέλα που κατακτά σιγά σιγά τους ανθρώπους μέχρι τα 40 παγκοσμίως και ξεκίνησε από τη Μέκκα της τεχνολογίας τη Silicon Valley.
Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουμε πάνω στο γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος, αν όχι ολοκληρωτικά, σε μεγάλο βαθμό, είναι εξαρτημένος από τις συσκευές και το ίντερνετ. Ακόμα και το πώς τρώει, κοιμάται ή κάνει σεξ είναι αποτέλεσμα αλληλοδιαπλεκόμενων παραγόντων που έχουν ως κοινή συνισταμένη τη γρήγορη ταχύτητα. Όλα πρέπει να γίνονται γρήγορα και να παίρνουμε «τζούρες» από πολλά ερεθίσματα αντί να εμβαθύνουμε σε λίγα και ουσιαστικά. Επίσης δεν χρειάζεται να αναλύσουμε γιατί οι πρωτόγνωρες καταστάσεις που βίωσε η ανθρωπότητα με την επέλαση της πανδημίας του νέου κορονοϊού «έδεσε» ακόμα περισσότερο τους ανθρώπους με τις ηλεκτρονικές συσκευές και τη χρήση διαδικτύου.
«Περιοριστική αλλά αποτελεσματική»
Όλα τα αισθήματα και τα συναισθήματα είναι το αποτέλεσμα των νευροχημικών αντιδράσεων, που λαμβάνουν χώρα στο σώμα μας
Η ντοπαμίνη είναι ένας από τους 4 βασικούς νευροδιαβιβαστές (ωκυτοκίνη, σεροτονίνη και ενδορφίνες οι άλλοι τρεις) που επηρεάζουν το αίσθημα της ευτυχίας και της ικανοποίησης. Η ντοπαμίνη μας κινητοποιεί να αναλάβουμε δράση προς έναν στόχο, προς επιθυμίες και ανάγκες και δίνει ένα κύμα ενισχυτικής ευχαρίστησης όταν επιτυγχάνονται.
Η αναβλητικότητα, η αμφισβήτηση του ίδιου του εαυτού και η έλλειψη ενθουσιασμού συνδέονται με τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης. Τα χαμηλά επίπεδα του συγκεκριμένου νευροδιαβιβαστή συνδέονται με την κατάθλιψη, την αναβλητικότητα και με αισθήματα αυτοαμφισβήτησης.
Η λογική πίσω από τη «δίαιτα ντοπαμίνης» είναι ότι το να αποτραβηχτούμε από τις ενέργειες που δίνουν «τροφή» στον νευροδιαβιβαστή μπορεί να οδηγήσει σε reboot τον εγκέφαλό μας.
Ωστόσο υπάρχει ένα debate γύρω από την συγκεκριμένη τακτική και αν όντως μπορούμε να έχουμε ένα τόσο ρηξικέλευθο αποτέλεσμα σε καθημερινό επίπεδο. Ο Τζόσουα Μπερκ, καθηγητής του τμήματος νευρολογίας και ψυχιατρικής του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια αναφέρει ότι κακώς αναφέρεται ως «το χημικό στο οποίο οφείλεται η ευτυχία». «Η ντοπαμίνη ενεργοποιείται από καθημερινά ερεθίσματα που έχουν να κάνουν με την επίτευξη στόχων.
Ένας 24χρονος entrepreneur τεχνολογίας που ζει και εργάζεται στη Silicon Valley αναφέρει ότι «η δίαιτα της ντοπαμίνης μπορεί να μας περιορίσει. Πολύ. Αλλά μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματική “θεραπεία” για τις αισθήσεις μας και το μυαλό μας».
Αποχή από ίντερνετ, οθόνες, σεξ, φαγητό
Η δίαιτα ντοπαμίνης είναι μία νέα μόδα που έχει κυριεύσει το κέντρο των τεχνολογικών εξελίξεων στην Αμερική, τη Silicon Valley, και μεταφέρεται σιγά σιγά σε ανθρώπους από 25 έως 40 ετών σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο ενδιαφέρον θα έχουν τα όποια στοιχεία προκύψουν από έρευνες όσον αφορά την τάση αυτή μετά την καραντίνα και τους περιορισμούς στις κοινωνικές επαφές που επέβαλλε ο SARS-COV-2.
Οι οπαδοί της συγκεκριμένης πρακτικής υποστηρίζουν ότι έχουμε γίνει υπερευαίσθητοι περιστοιχιζόμενοι από ερεθίσματα που το μόνο που κάνουν είναι να δίνουν στον οργανισμό μικρές εκρήξεις ντοπαμίνης άρα και μικρές και συνεχείς τζούρες ικανοποίησης.
Σύμφωνα με τους θιασώτες της επιρροής της ντοπαμίνης στον οργανισμό θεωρούν ότι η υπερευαισθησία μας έχει μουδιάσει και αυξάνει το αίσθημα του ανικανοποίητου. «Όπως με τους τακτικούς χρήστες κοκαΐνης που πλέον έχουν αποκτήσει ανοσία και για να νιώσουν το αίσθημα ευχαρίστησης θέλουν όλο και μεγαλύτερη ποσότητα».
Έτσι οι οπαδοί αυτής της νέας μόδας απέχουν για μία μέρα την εβδομάδα (κάποιοι είναι και πιο ακραίοι και απέχουν για περισσότερο) από οποιοδήποτε ερέθισμα μπορεί να τους δώσει ικανοποίηση.
Πρόσβαση στο ίντερνετ και στα social media, επαφή με οθόνες κινητών ή υπολογιστών απαγορεύονται. Επαφή με οποιαδήποτε τεχνολογία δεν είναι αποδεκτή.
Η δίαιτα δεν μένει μόνο στα υλικά αγαθά. Την ημέρα της αποχής από τα ερεθίσματα οι οπαδοί της νέας «μόδας» απέχουν και από το φαγητό ακόμα και το σεξ ενώ καταναλώνουν μόνο νερό για να παραμείνουν ενυδατωμένοι.
Τέλος επειδή το αίσθημα της ευχαρίστησης ενεργοποιείται και από την άσκηση οι θιασώτες της δίαιτας της ντοπαμίνης προτιμούν να περπατούν καλύπτοντας τις αποστάσεις της καθημερινότητά τους. Αποφεύγουν όμως να έχουν οποιαδήποτε οπτική επαφή με τους ανθρώπους γύρω. Θέλουν να κάνουν μία ολική επανεκκίνηση του εγκεφάλου.
Απώτερος στόχος είναι να εκπαιδεύσουν ξανά τους αισθητήρες τους ώστε να χαίρονται στο απόλυτο τα μικρά πράγματα της καθημερινότητάς τους που τους δίνουν ευχαρίστηση. Ακόμα και αν είναι αυτά από τα οποία απέχουν.
Μόδα ή μετονομασία του διαλογισμού;
Η συζήτηση για την επιτυχία αυτής της σκληρής αποχής από τα καθημερινά ερεθίσματα που μπορεί να προκαλέσουν το αίσθημα της ικανοποίησης είναι ανοικτή. Με τους ανθρώπους που τάσσονται κατά της να έχουν ισχυρά επιχειρήματα.
Ο καθηγητής Μπερκ αναφέρει ότι «η ντοπαμίνη δεν έχει άμεση συνδεόμενη σχέση με την ικανοποίηση ή την ευτυχία. Δεν έχω καμία απόδειξη ότι η αποφυγή της τεχνολογίας και του φαγητού μπορεί να μειώσει την έκκριση ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Είναι μία μόδα και όχι μία αποδεδειγμένη έρευνα με στοιχεία».
«Το να κάνει κάποιος διάλειμμα από το συνεχόμενο refresh στον λογαριασμό του στο Facebook ή στο ίντερνετ είναι έτσι και αλλιώς χαλαρωτικό», συμπληρώνει ο Μπερκ. «Όπως και το να μην παρτάρουμε κάθε βράδυ μέχρι τα ξημερώματα. Είναι σχετικά απίθανο να υπάρχει άμεση σύνδεση των παραπάνω με την ντοπαμίνη», τόνισε.
Η Δρ. Είμι Μίλτον, λέκτορας του τμήματος νευροεπιστήμης στο Κέιμπριτζ είπε ότι «καλό είναι οι άνθρωποι που και που να αναθεωρούν τις συνήθειές τους και να κάνουν ένα διάλειμμα από τη ρουτίνα τους. Δεν έχει σχέση με την επανεκκίνηση του εγκεφάλου και την ντοπαμίνη ωστόσο».
Η δημοσιογράφος τεχνολογίας στην τηλεόραση του HBO, Νταν Λάιονς στην ουσία σχολιάζει ότι η δίαιτα της ντοπαμίνης δεν είναι κάτι παραπάνω από μία μετονομασία του διαλογισμού. Και εξηγεί ότι ο διαλογισμός Vipassana είναι ο ένας από τους δύο πυλώνες του Βουδιστικού διαλογισμού, πρακτική η οποία υπάρχει εδώ και 2.500 χρόνια.
«Οι άνθρωποι που θέλουν να λάβουν μέρος στη Vipassana δεν πρέπει να έχουν κλέψει, σκοτώσει, κάνει σεξ ή να έχουν εμπλακεί με τοξικές πράξεις πριν την διαδικασία».
Η Λάιονς συμπλήρωσε ότι «μόδα δεν είναι η δίαιτα αλλά η μετονομασία άλλων παλαιότερων διαδικασιών». Και θύμισε ότι το 2018 μόδα ήταν το λεγόμενο «microdosing». Η ιδέα ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν πολύ μαριχουάνα μέσα στην καθημερινότητά τους έκαναν μία μικρή τζούρα από ένα τσιγάρο ώστε για να μπορούν να είναι πιο αποτελεσματικοί στην δουλειά τους. Αυτό δεν κάνανε άραγε οι άνθρωποι στα 60s με τη χρήση ουσιών για διεύρυνση των αισθητηρίων του εγκεφάλου;».
