«Τερέζ Ρακέν», το εμβληματικό μυθιστόρημα του Εμίλ Ζολά, μία σκληρή ιστορία πάθους, ένα εφιαλτικό ταξίδι στα πιο άγρια ένστικτα της ανθρώπινης ψυχής πέρα από τα όρια της ηθικής.
Η ανατομία ενός ανεξέλεγκτου έρωτα με καταστροφικές συνέπειες, ένα άλλο «έγκλημα και τιμωρία» ανεβαίνει στο Θέατρο «Ροές» με τηΜαρία Κίτσου στον ομώνυμο ρόλο. «Υποδύομαι την Τερέζ Ρακέν, μία γυναίκα που δεν υπήρξε ποτέ παιδί. Ένα ορφανό κορίτσι που το μεγάλωσε αυστηρά η θεία της μαζί με τον κακομαθημένο, φιλάσθενο μοναχογιό της Καμίγ, τον οποίο και προόριζε για σύζυγο της» αναφέρει μιλώντας στο iefimerida η Μαρία Κίτσου.
«Η Τερέζ μεγάλωσε, καταπιέζοντας την τρομερή λαχτάρα της για ελευθερία, την άγρια επιθυμία της για ζωή, τα ορμητικά ένστικτά της, τον παθιασμένο και ακραίο χαρακτήρα της. Της στερήθηκε το δικαίωμα της επιλογής. Η ζωή της, ήταν από την αρχή, μια ζωή που επέλεξε η θεία της, μια πορεία προδιαγεγραμμένη, βαρετή, ανούσια, φρικτή, αφόρητη, αβίωτη. Μία ζωή νεκρή. Εκπαιδεύτηκε και ανατράφηκε να καταπιέζει τα πάθη της και τα όνειρά της. Αλλά τα πάθη και τα όνειρα παίρνουν πάντα εκδίκηση. Ζητούν εκδίκηση. Την απαιτούν όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου. Και τότε η εκδίκηση είναι τρομερή και αβυσσαλέα και ως προς τους καταπιεστές της, αλλά και τελικά ως προς τον ίδιο της τον εαυτό. Γιατί όταν τα καταπιεσμένα, πρωτόγονα πάθη και τα ένστικτα αφεθούν ορμητικά ελεύθερα, χωρίς έλεος, με οργή, χωρίς ηθική (την καλώς εννοούμενη), χωρίς μέτρο (αποτέλεσμα της έλλειψης αγάπης και ορθής διαπαιδαγώγησης), οι συνέπειες είναι ολέθριες και πάντα το τίμημα είναι πολύ ακριβό. Η Τερέζ λοιπόν πληρώνει αυτό το τίμημα με την ψυχή της, με την ίδια της την ζωή».
«Θα έλεγα ότι δεν είναι ο θαυμασμός που με τράβηξε σε αυτόν τον χαρακτήρα. Αλλά η συμπόνια, η συμπάθεια στο πρόσωπο της και μια βαθιά επιθυμία να την καταλάβω. Να αποκρυπτογραφήσω τον πολύ περίπλοκο ψυχισμό της, την καρδιά της και το μυαλό της, τις σκέψεις της, τις επιλογές της, τις πράξεις της.
Όταν λοιπόν η Τερέζ ερωτεύεται τον φίλο του ξαδέλφου-συζύγου της με έναν έρωτα αμοιβαίο, αναγκαίο μοιραίο, εντελώς φυσικό, ξυπνάει μέσα της ένα πλάσμα που και η ίδια είχε ξεχάσει, γιατί είχε παραιτηθεί από τα πάντα. Οι δυο εραστές ερωτεύονται και ζουν έναν έρωτα παράφορο, παράτολμο, προκλητικό, ακραίο. Μέχρι που ένα τυχαίο συμβάν απαγορεύει στους δύο εραστές να ξαναβρεθούν. Η κτηνώδης λύσσα, το αιματηρό πάθος του ενός για τον άλλον, δεν γνωρίζει όρια. Για την Τερέζ δεν υπάρχει γυρισμός στον στενό, σκοτεινό και υγρό τάφο που ήταν θαμμένη τόσα χρόνια. Αποφασίζουν παρορμητικά να σκοτώσουν τον σύζυγο για να ζήσουν μαζί και ελεύθεροι. Το κάνουν. Και εκεί ξεκινάει ένας εφιάλτης χωρίς όρια. Η κόλαση τους και η τιμωρία τους, είναι ο εαυτός τους και ο άλλος. Η συνείδηση τους, οι τύψεις, οι ενοχές, τους σπαράζουν, τους διαλύουν. Ο πνιγμένος ζητάει εκδίκηση. Φτάνουν στο όριο της τρέλας, μισούν ο ένας τον άλλον Ειναι διαλυμένοι από την απελπισία, τον τρόμο, την απόγνωση. Το μαρτύριο τους ξεπερνά κάθε φαντασία. Η τιμωρία τους είναι προδιαγεγραμμένη και ανελέητη. Και νιώθω οίκτο για αυτό το πλάσμα που ουσιαστικά δεν έζησε. Η δική μου δουλειά δεν είναι να την δικαιολογήσω και να την αθωώσω. Πρέπει οσο πιο αληθινά και ειλικρινά να παρουσιάσω σαν ανατόμος, σαν ιατροδικαστής όλες τις φάσεις της ζωής της ως το φινάλε. Το κοινό θα κρίνει, απλά πρέπει να είμαι όσο πιο αντικειμενική γίνεται».
«Ο ίδιος ο Ζολά δεν κρίνει, αποφασίζει να βγάλει τα συμπεράσματα του. Ο άνθρωπος είναι ένα ανθρώπινο κτήνος με ζωώδη ένστικτα, καλά και κακά όπως λέει ο ίδιος. Θεωρώ ότι δεν γεννιόμαστε κακοί από τη φύση μας, ή ανήθικοι. Ψάχνω να βρω τους λόγους που σπρώχνουν κάποιους ανθρώπους σε αποτρόπαιες πράξεις, τον μηχανισμό της σκέψης τους.
Ο Εμίλ Ζολά υπήρξε μία σπουδαία προσωπικότητα, που με το έργο του και τη στάση ζωής του σημάδεψε μία ολόκληρη εποχή, ασκώντας τεράστια τεράστια κοινωνική επιρροή με τις θέσεις του. Θεωρείται και δικαίως, ο ιδρυτής του κινήματος του νατουραλισμού που έμελλε να αλλάξει την ιστορία της λογοτεχνίας και του θεάτρου. Ο ίδιος υπήρξε αντισυμβατικός και προοδευτικός και τρομερά θαρραλέος και στις πολιτικές του πεποιθήσεις, στα πολιτικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά ζητήματα της Γαλλίας τον μεσαίωνα. Το 1867 γράφει την Τερέζ Ρακέν, το οποίο χαρακτηρίστηκε πορνογράφημα. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι έκανε απλούστατα μία ψυχολογική μελέτη δύο σωμάτων. Ακριβώς σαν τον χειρουργό πάνω στα νεκρά
σώματα. Ο ίδιος, με το μυθιστόρημα αυτό έκανε μία μελέτη ιδιοσυγκρασιών και όχι χαρακτήρων.
Η αλήθεια κατά τον Ζολά απαντάται με επιστημονική υπεράνω δογμάτων, μέθοδο. Έτσι λοιπόν στην Τερέζ Ρακέν ασχολήθηκε συν τοις άλλοις και με την αφύπνιση της γυναικείας σεξουαλικότητας, θέμα
απαγορευμένο ειδικά εκείνη την εποχή. Κανείς ως τότε δεν είχε τοποθετηθεί σε αυτό το βάθρο πάνω στην ανατομία του σαρκικού έρωτα».
«Για τον Ζολά, ο άνθρωπος είναι ένα ανθρώπινο κτήνος. Εξετάζει λοιπόν με ωμότητα και χειρουργική ακρίβεια τα ένστικτα του ανθρώπου που τον οδηγούν στις πιο ακραίες συμπεριφορές και όλα αυτά τα κάνει μέσα από μία ερωτική ιστορία μοιχείας, καταπίεσης, εκδίκησης, με στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ που σε κρατάει με κομμένη την ανάσα μέχρι το τελευταίο λεπτό παρουσιάζοντας τα γεγονότα όπως ακριβώς είναι και στην πραγματική ζωή, χωρίς ωραιοποίηση και καθόλου ιδανικά».
«Το έργο του παραμένει επίκαιρο το 2019, γιατί είναι από τη φύση του τόσο σύγχρονο και μοντέρνο, τόσο μπροστά από την εποχή του. Όλοι οι μεγάλοι σύγχρονοι δραματουργοί έχουν επηρεαστεί από το κίνημα
του νατουραλισμού, που δεν χαρίζεται σε τίποτα και σε κανέναν και παρουσιάζει την ωμή αλήθεια της καθημερινότητας, χωρίς καμία εξιδανίκευση. Το πού μπορεί να φτάσει μία καταπιεσμένη γυναίκα για να κρατήσει μία φέτα ελευθερίας. Σε τι άκρα μπορούν να φτάσουν οι άνθρωποι αν τους στερήσουν το οξυγόνο τους, νομίζω ότι δεν θα πάψει ποτέ να απασχολεί την ανθρωπότητα ούτε το 2019, ούτε το 2099.
Τα πάθη, τα ένστικτα, η σεξουαλικότητα, η στέρηση της ελευθερίας, η συνείδηση και το υποσυνείδητο είναι το τρίπτυχο ενοχή τύψεις τιμωρία και εν γένει οι ανθρώπινες σχέσεις».
«Το θέατρο για μένα πάνω απ’ολα και ιδανικά είναι παιχνίδι! Ένα πολύ πολύ σοβαρό και ψυχαγωγικό παιχνίδι. Σίγουρα είναι επάγγελμα και όχι χόμπι αλλά ταυτόχρονα θέλω να το βλέπω και ως λειτούργημα. Προσωπικά ως ηθοποιός, ως καλλιτέχνης, νιώθω ότι έχω ευθύνη απέναντι στους θεατές, μπροστά στους οποίους καλούμαι να γίνω το όργανο, μέσω του οποίου θα ζήσουν μία εμπειρία που δεν θα είχαν (ευτυχώς ή δυστυχώς)την ευκαιρία να βιώσουν. Μια εμπειρία που μπορεί να είναι αποκαλυπτική, μεταμορφωτική, διδακτική με την καλή έννοια. Μια εμπειρία με δίχτυ ασφαλείας που μπορεί να τους αφυπνίσει, να τους κάνει να προβληματιστούν και να αφυπνιστούν, να αναθεωρήσουν, να συγκινηθούν και να μετακινηθούν.
Να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι, συνάνθρωποι, σύντροφοι, πολίτες, συνεργάτες. Να αποκτήσουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και ευαισθησία, κατανόηση του διπλανού τους αλλά
και συνειδητοποίηση του εαυτού τους, των πράξεων τους, των θεωριών τους, της ίδιας τους της ύπαρξης.
Όλα τα παραπάνω ισχύουν πρώτα απ όλα και για μένα την ίδια. Μέσα από το θέατρο, μέσα από την δουλειά μου, νιώθω ότι ωριμάζω και κάθε φορά κάνω ένα βήμα προς την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου. Αν δεν είχα γίνει ηθοποιός, θα είχα προσπαθήσει και πάλι να προσφέρω μέσα από την δουλειά μου (δεν ξέρω ποια δουλειά, ίσως να είχε σχέση με ιατρικό επάγγελμα, που ήταν και η πρώτη μου επαγγελματική επιλογή) στον άνθρωπο και στην κοινωνία. Έχω πολλή έντονη μέσα μου, σε βασανιστικό βαθμό την έννοια της προσωπικής ευθύνης απέναντι στον συνάνθρωπο και στην κοινωνία».
«Θα ήθελα τρομερά να μπορούσα να ταξιδέψω στο χωροχρόνο. Είναι συγκλονιστικό αν το σκεφτεί κανείς, πόσο διαφορετική ήταν η ζωή σε κάθε εποχή και κάθε τόπο. Τόσα ήθη και έθιμα αλλιώτικα, τόσες εμπειρίες. Δεν εξωραΐζω το παρελθόν, κάθε εποχή είχε τις δικές της δυσκολίες ή αισθητικές αναζητήσεις και σίγουρα υπήρξαν πάρα πολλές μελανές στιγμές στην ιστορία όλων των λαών ανεξαιρέτως. Επομένως ναι, θα ήθελα να μπορούσα να επισκεφθώ ορισμένα μέρη και συγκεκριμένα χρονικές περιόδους της ανθρωπότητας μέσα από μια χρονομηχανή, αλλά επειδή αυτό δεν είναι ακόμα εφικτό, κάνω τις επισκέψεις μου μέσα από έργα εποχής, τα οποία θέλω να πιστεύω ότι αφορούν και στο σήμερα. Συνομιλούν με το τώρα, χωρίς φυσικά να απορρίπτω και σύγχρονα αριστουργήματα, πολλές φορές, ακραία και σοκαριστικά. Ίσα ίσα με προκαλούν και με ιντριγκάρουν πολύ. Δεν αντέχω με τίποτα τα αδιάφορα, ανούσια, ακίνδυνα, βαρετά, άνευρα, άοσμα, άνοστα, κενού περιεχομένου και μηνύματος κείμενα. Κατά βάθος θέλω να πιστεύω ότι έχουμε ζήσει πολλές διαφορετικές ζωές.
«Δεν απορρίπτω καθόλου την κωμωδία. Επειδή και σαν χαρακτήρας δε μπορώ να ζήσω χωρίς χιούμορ, γέλιο, πλάκα, διακωμώδηση καταστάσεων και αυτοσαρκασμό. Οπότε την επιζητώ και στη ζωή μου και στη δουλειά μου. Απλά σπανίζουν οι κωμωδίες που φτάνουν σε βάθος, που έχουν βιτριολικό και κυνικό χιούμορ που μπορεί να σπάσει κόκαλα με την ίδια δύναμη που το κάνει ένα δραματικό έργο. Απορρίπτω, μάλλον την ανάλαφρη, απλά γελοία, χωρίς σάτιρα και χωρίς κοινωνικό μήνυμα κωμωδία. Μου αρέσει πολύ το φαρσικό στοιχείο, φτάνει να έχει περιεχόμενο και πέρα από το να γελάσω με την ψυχή μου, (το οποίο δεν το θεωρώ καθόλου αμελητέο, αντιθέτως είναι και αυτό απαραίτητο αλλιώς δεν βγαίνει η ζωή και η πραγματικότητα μπορεί να γίνει αφόρητη), να μου προσφέρει και κάτι παραπάνω».
«Τερέζ Ρακέν» στο Θέατρο Ροές σε σκηνοθεσία και διασκευή Λίλλυς Μελεμέ
Τον ομώνυμο ρόλο ερμηνεύει η Μαρία Κίτσου. Μαζί της, ο Κώστας Βασαρδάνης και ο Θανάσης Πατριαρχέας. Στον ρόλο της κυρίας Ρακέν, η Σοφία Σεϊρλή.
Γαλλία, 19ος αιώνας
…Ανάμεσα σε τοίχους που στάζουν απ’ την υγρασία, εγκλωβισμένη σε μια ασφυκτική καθημερινότητα, η Τερέζ μεγαλώνει με τον ασθενικό Καμίγ, σύζυγο και ξάδερφό της, και την υπερπροστατευτική θεία της, κυρία Ρακέν. Ο χρόνος κυλά και εκείνη βυθίζεται σε μία ανυπόφορη στασιμότητα μέσα στον παγερό “οικογενειακό τάφο”, που είναι αναγκασμένη να ζει. Η απρόσμενη γνωριμία της με τον Λοράν, παιδικό φίλο του συζύγου της, ξυπνάει ακαριαία το πάθος μέσα στην σκοτεινή άβυσσο των ματιών της. Παραδίδεται στην αιματώδη ιδιοσυγκρασία του στιβαρού άντρα και η ακόρεστη λαχτάρα της για ζωή γίνεται παραφορά. Η παρουσία του κυριεύει τους νευρώνες της, λυγίζοντας και υπερνικώντας κάθε δισταγμό προς την απαγορευμένη έλξη του.
Τα ζωώδη ένστικτα απελευθερώνονται. Γεννούν ένα εφιαλτικό παιχνίδι απόλυτης ηδονής και οδύνης. Ο εραστής προσφέρει το αίμα του και η ερωμένη τα νεύρα της. Οι δυο τους προκαλούν την πιο επικίνδυνη χημική ένωση, που ρυθμίζει τον μηχανισμό της ύπαρξής τους. Τα όνειρα γίνονται μια εφιαλτική πραγματικότητα, η ίδια η κόλαση.
«Έκανα απλούστατα μια ψυχολογική μελέτη δύο σωμάτων. Ακριβώς σαν τον χειρουργό πάνω από τα νεκρά σώματα» Εμίλ Ζολά
Το σκοτεινό μυθιστόρημα «Τερέζ Ρακέν» δημοσιεύτηκε το 1867 και άλλαξε την πορεία της λογοτεχνίας. Το κοινό των Παρισίων θεώρησε το έργο πορνογραφικό για την ασυμβίβαστη απεικόνιση του γυναικείου ερωτισμού. Το έργο μελετά με χειρουργική ακρίβεια, ωμότητα και σαρκασμό όλες τις ψυχολογικές εκφάνσεις του ανθρώπου που παρασύρεται στις πιο ακραίες και βίαιες συμπεριφορές. Το τρίπτυχο αμαρτία-ενοχή-τύψεις οδηγεί στην πιο τρομερή εκδίκηση που μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους. Η σοκαριστική μελέτη του Ζολά πάνω στην τραγωδία της ανθρώπινης ύπαρξης, ένα ζήτημα ταμπού τότε αλλά και μέχρι τις μέρες μας, παίρνει πάνω στη σκηνή διαστάσεις ψυχολογικού θρίλερ.
Η θεατρική διασκευή της Λίλλυς Μελεμέ, κινείται πάνω στην λεπτή γραμμή ανάμεσα στην αφήγηση και την δράση. Τέσσερεις ηθοποιοί, συνεχώς επί σκηνής, ξετυλίγουν το νήμα της ιστορίας και βουτούν στον σκληρό κόσμο του Ζολά, μέσα από το ευρηματικό σκηνογραφικό πρίσμα του Κωνσταντίνου Ζαμάνη και τους αριστοτεχνικούς φωτισμούς της Μελίνας Μάσχα, συνθέτοντας μοναδικά την σκοτεινή αισθητική της εποχής του Έργου.
Κυρίαρχο ρόλο στην παράσταση, διαδραματίζει η πρωτότυπη μουσική σύνθεσή του Μίνου Μάτσα, ολοκληρώνοντας την απόκοσμη ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος του Ζολά, ενώ ο σχεδιασμός και η επιμέλεια της κίνησης, φέρει την υπογραφή της Μόνικας Κολοκοτρώνη.
Θέατρο Ροές κάθε Πέμπτη, Παρασκευή & Σάββατο στις 21:00, Κυριακή στις 19:00
Πηγή
