Άλλη μια μάζωξη της αριστοκρατίας του Μεσαίωνα για τον συνήθη λόγο, τις εδαφικές έριδες των αριστοκρατών, έμελλε να καταλήξει σε μια τραγωδία επικών προδιαγραφών.
Ήταν Ιούλιος του 1184 όταν ευγενείς από τα μήκη και τα πλάτη της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κατέφτασαν σε εκκλησία της Ερφούρτης για να τακτοποιήσουν τις εκκρεμότητες με τα εδάφη της κυριαρχίας τους.
Παρά το γεγονός ότι πολλές καταγραφές του συμβάντος δεν έχουμε, η ιστορία έμελλε να μετατραπεί σε μια απίστευτη καταστροφή που θα έμενε ιστορικά με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Τραγωδία των Αποχωρητηρίων της Ερφούρτης» (Erfurter Latrinensturz).
Το πάτωμα της εκκλησίας υποχώρησε από το βάρος και οι ευγενείς πνίγηκαν μέσα στον λάκκο με τις ακαθαρσίες του μοναστηριού.
Αν έμεινε κάτι από το ανείπωτο γεγονός, είναι πως όλα ήταν αποτέλεσμα των συνεχών πολιτικών διεκδικήσεων και της πλεονεξίας της αριστοκρατίας.
Υπογραμμίζοντας ίσως πόσο δρόμο είχε ακόμα ο κόσμος για να προοδεύσει…
Η μεσαιωνική Ευρώπη και το μόνιμο πρόβλημά της
Η Ερφούρτη, πρωτεύουσα του γερμανικού κρατιδίου της Θουριγγίας, αναφέρεται για πρώτη φορά στα τέλη του 8ου αιώνα και ξέρουμε πως έγινε σημαντικό κέντρο εμπορικών συναλλαγών στα χρόνια της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η ακρόπολή της θα έμενε θρυλική για ένα σωρό λόγους, έτσι συνυφασμένη καθώς ήταν με την ιστορία της πόλης, και ένα κτίσμα της είναι αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ.
Η εκκλησία του Αγίου Πέτρου, συγκεκριμένα, το παλιότερο σωζόμενο σήμερα κτίσμα της ακρόπολης, που ήταν τμήμα ενός βενεδικτίνικου μοναστηριού. Η πρώτη εκκλησία κάηκε το 1080, την ξανάχτισαν όμως μεταξύ 1103-1147 πιο μεγαλόπρεπη από ποτέ.
Εκεί ήταν να γίνει η μάζωξη των ευρωπαίων ευγενών και των αξιωματούχων της αυλής του αυτοκράτορα, ώστε να τακτοποιηθούν ζητήματα εδαφικών διεκδικήσεων και κληρονομικών δικαιωμάτων.
Με τέτοιες αξιώσεις ήρθε αντιμέτωπος ο Ερρίκος ΣΤ’ του οίκου των Χοενστάουφεν, βασιλιάς της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Σικελίας και αυτοκράτορας κατόπιν της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ο οποίος έζησε σε ταραγμένα πολιτικά χρόνια για τη Γηραιά Ήπειρο, έχοντας να διαχειριστεί τις συνεχείς κόντρες των φεουδαρχών, χωρίς να καταστρέψει τις εύθραυστες ισορροπίες με τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία.
Αυτή τη φορά η διαμάχη αφορούσε στον Κορράδο Α’ του βαυαρικού οίκου του Βίττελσμπαχ, αρχιεπίσκοπο του Μάιντς και καρδινάλιο της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, και στον Λουβοδίκο Γ’ τον Ευσεβή, λάντγκραβο της Θουριγγίας και μέλος του οίκου των Λουδοβικιδών.
Δεν είναι σαφές τι ακριβώς προκάλεσε τις αψιμαχίες, πρέπει ωστόσο να είχε να κάνει με τις εδαφικές εκκρεμότητες που άφησε ο Ερρίκος ο Λέων με την ήττα του. Πιθανότατα ήταν αυτό το κάστρο που έχτισε ο αρχιεπίσκοπος Κορράδος κοντά στο Κάσσελ, επικινδύνως κοντά (ή μέσα, κατά τον αντίδικό του) στα εδάφη του Λουδοβίκου.
Για τον λάντγκραβο της Θουριγγίας ήταν μια επιθετική κίνηση με πρόδηλο στόχο την υφαρπαγή των εδαφών του. Ο Ερρίκος ΣΤ’ θέλησε να λύσει μια και καλή τη διαμάχη μεταξύ των δύο ισχυρών αντρών και κάλεσε τους ίδιους, αλλά και ευγενείς της ευρύτερης περιοχής, να συναντηθούν στην Ερφούρτη.
Το μέρος τον βόλευε αφάνταστα, καθώς θα περνούσε από κει καθ’ οδόν για τη στρατιωτική του εκστρατεία στην Πολωνία. Στη δίαιτα που συγκάλεσε πήραν μέρος υψηλόβαθμοι κληρικοί, αλλά και αξιωματούχοι της αυλής, κόμητες, μαρκήσιοι, μαργράβοι και άνθρωποι κοινής αποδοχής ώστε να λειτουργήσουν ως διαμεσολαβητές.
Το έδαφος ήταν έτοιμο για να υποδεχτεί την τραγωδία…
Η τραγωδία του 1184
Αποσπασματικές και διάσπαρτες είναι οι πληροφορίες που φτάνουν ως εμάς σήμερα για το τραγικό γεγονός του 12ου αιώνα. Οι περισσότερες αναφορές συμφωνούν πάντως πως η σύσκεψη έλαβε χώρα στο ισόγειο του εκκλησίας του Αγίου Πέτρου.
Στην ίδια εκκλησία δηλαδή που λίγα χρόνια νωρίτερα ο Ερρίκος ο Λέων είχε δηλώσει υποταγή στον γερμανό βασιλιά Φρειδερίκο Α’ Βαρβαρόσσα (και αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας), πατέρα του Ερρίκου ΣΤ’. Όπως κι αν έχει, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τι θα συνέβαινε εκείνη τη μέρα.
Ένα καλό ποσοστό των σημαντικότερων προσωπικοτήτων της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συγκεντρώθηκαν λοιπόν στην Ερφούρτη στις 25 Ιουλίου 1184 και από το βάρος τους το ξύλινο πάτωμα της εκκλησίας υποχώρησε ξαφνικά, ρίχνοντας τους ευγενείς στα αποχωρητήρια του μοναστηριού.
Και από κει ακόμα πιο κάτω, στις υπόγειες καταβόθρες με τα ανθρώπινα λύματα.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, τουλάχιστον 60 προβεβλημένες φιγούρες της αυτοκρατορίας έχασαν τη ζωή τους, αν και υπάρχουν πηγές που κάνουν λόγο ακόμα και για 100 νεκρούς. Οι δύο αντίδικοι γλίτωσαν σαν από θαύμα.
Ο Λουβοδίκος Γ’ σώθηκε από καθαρή τύχη, ενώ τόσο ο Κορράδος Α’ όσο και ο Ερρίκος ΣΤ’ είχαν αποσυρθεί μόλις στα ιδιαίτερα διαμερίσματά τους για να συζητήσουν κατ’ ιδίαν το θέμα. Μας παραδίδεται μάλιστα πως τους βρήκαν να κρέμονται από τις σιδεριές των παραθύρων, καθώς το πάτωμα είχε υποχωρήσει κάτω από τα πόδια τους.
Το γεγονός στέρησε ωστόσο τη ζωή σε αρκετούς και εξόχως σημαντικούς ανθρώπους, μέλη ισχυρών οίκων της Θουριγγίας και της Έσσης. Άλλοι σκοτώθηκαν από την πτώση ή καταπλακώθηκαν από τα συντρίμμια και άλλοι συνάντησαν τον θάνατο από πνιγμό μέσα στη δεξαμενή με τις ακαθαρσίες του υπογείου.
Ο απόηχος της τραγωδίας
Παρά το γεγονός ότι οι τουαλέτες της εκκλησίας του Αγίου Πέτρου ήταν μάλλον καλύτερες από τα συνήθη μεσαιωνικά αποχωρητήρια, ακόμα κι εκεί μιλάμε για πρωτόγονες κατασκευές. Ένας βαθύς λάκκος ήταν ουσιαστικά που συγκεντρώνονταν οι ακαθαρσίες.
Δυστυχώς για τους ευγενείς της ιστορίας μας, οι τουαλέτες αυτής της εκκλησίας είχαν τον λάκκο ακριβώς κάτω από την κύρια αίθουσα.
Δεν γνωρίζουμε αν και πώς επιλύθηκε η διαμάχη, η τραγωδία της Ερφούρτης παραμένει ωστόσο ένα από τα πλέον περίεργα γεγονότα της μεσαιωνικής Ευρώπης. Και ένα από τα πιο μακάβρια, αλίμονο.
Αν μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Ερρίκος ΣΤ’, αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε λίγα χρόνια, η ίδια η ευρωπαϊκή ιστορία θα ήταν τελείως διαφορετική. Και ίσως ένα τμήμα της να είχε βυθιστεί στον ίδιο λάκκο…
